Kon Tum đros txox cêr cxơưx hâur cheix ntux nas

          Ciês hâur cxuô coz nas lok hâur hlik hli 3 thiêz đraz hli 5, tưz uô ruôr hiêv lox txos tsôngv px têx chuôz zênhx chuôz tas nhoz thax tsav thành phố Kon Tum, tỉnh Kon Tum. Ntơưv têx xã: Đăk Năng, Ngọc Bay, Đoàn Kết...lol lơưs thiêz chuô lox uô zơưk muôx nhos 200 luz trur tsêr, poz 1 luz tsêr mnov tsênhv cxiv tsa, 2 luz tsêr rông thiêz ntâu qar tsêr cơưv ntơưr. Chuô lox cux uô yênhx châuv hecta ntông cao su trâus lor, ruôr hiêv lok kinh tế đros tsôngv box zos lok six lox. Tix lâuk A Do Le nhoz jos Rơ Wak, xã Đăk Năng trâus ruôr hiêv 1 hecta ntông cao su hâur jiês lol nas thiêz chuô lox hnuz 16/5 puz pâuz:

          “ Ntux lol nas cxiê qơư. Đhâu co muôx chuô lox tsi pâuz njơưx lơưr saz tưs. Tsêr uô mor za tas. Ntông kâus ntâu. Ruôr hiêv lok six lox trâu chuôz zis, pư yênhx hmo tsi tsâus jos. Cxơưx txos chuôz zis li phênhv sâu tsi pâuz nhiv no khov txos tul tsi thiêz. Khov txos ntông cao su xưz taz sik mak nhiv no ruôr hiêv tas li no lơưv”.

          Txơưv chinhr quyênx têx cấp tỉnh Kon Tum tưz chuv tôngv hâur hâux lưv cxiv tsa tsưr ziv phax ntux nas, heik kriê uô jông tsưr ziv 4 ntơưv qơư. Taz sik viv ar têz nxaz, muôx ntâu qơư njuôs xav muôx tox poz ar lơưk, đêx cuôr yôngz siêz viv li ruôr hiêv njuôs xav cux zuôr muôx yưv hâur cheix ntux nas shông no.

          Viv li tox poz, ar lơưk njuôs xav cux zuôr muôx yưv sâuv têx cêr mul lol têx huyện, têx xã li: Đăk Nhoong, Đăk Blô; Đăk Choong, Mường Hoong, Ngọc Linh....Zơưv Trịnh Xuân Lộc, Phưv chủ tịch UB huyện Đăk Glei puz pâuz:

          “ Phêv liv tiv zix zos ar têz nxaz, têx cêr zaoz thôngz njuôs xav trâus zênhr shar tiv ntux nas lol ntêr uô mul lol tsi tâu; têx thax tsav tsôngv box nhoz uô nênhx njuôs xav trâus đêx ngaz, uô zênhr shar txos kôngz lôngk”.

          Đros têx cêr mul lol hâur tỉnh, hâur huyện ntơưv 3 huyện: Đăk Glei, Tu Mơ Rông thiêz Kon Plông njuôs xav zuôr mul lol tsi tâu thâuv muôx ntux nas. Sâuv thax tsav tỉnh Kon Tum, têx cêr li cêr Hồ Chí Minh, niêv cêr 40 B, niêv cêr 24, cêr Trường Sơn Đông mul Kon Tum, faz Trung thiêz têx tỉnh Tây Nguyên cux zôngx ziv trâus muôx tox poz, đêx ngaz. Đrâuv co vênhv thix taz por têx pas đêx tênhv; 175 côngz tsinhx đêx liv, muôx 71 pas đêx, 97 njưs đêx, 7 qơư grus đêx cux zos vênhv thix zuôr trâus tsov cưv. Zơưv Nguyễn Hữu Nghĩa, Tsar phongx kỹ thuật Ban coar lik têx côngz tsinhx đêx liv tỉnh Kon Tum puz pâuz:

          “ Têx côngz tsinhx nhiv no nhoz cxuô qơư sâuv tas nro 9 huyện, thành phố hâur tỉnh. Viv têx côngz tsinhx nhoz đêz lax mul lol seiz car tâu. Tiv 2 zos têx côngz tsinhx đêx liv tưz cxiv tsa lok six ntêr lơưv txos nhiv no tsi tâu yưv pênhr kho đuô viv li puôk tsuôx ntâu. Têx côngz tsinhx đêx liv li hâur đêx trâus ruôr hiêv ntâu tiv ntux nas uô môngr ar cxuz, ntông kâuk tar đêx ntưs lol niêv pas ...lok six phêv liv hâur côngz xưv sir zôngv phax tar ntux nas”.

          Tsênhz mênhx tso pov têx shông jê ntơưv no, thax tsav Tây Nguyên heik cxuô, tỉnh Kon Tum heik taz yax six trâus zênhr shar tiv ntux nas, chuô đax chuô đuz. Hâur co thax tsav ar têz nxaz, tsôngv box nhoz tsi chêx chôngk, cơ sở cxuô zav nhoz qơư zôngx ziv muôx đêx cuôr yôngz, tox poz viv li shông no, txơưv nhiv kruôr lol trâu cheix lol nas, taz sik chinhr quyênx thiêz tsôngv box tiv phaz tưz lok six cxơưx thâuv muôx yưv ntux nas./.

( Khoa Điềm- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Hêir nênhs Pu Péo phêiz đêx phêiz hluôr tơưk uô ntêx zuôr tsêz chos kôngz lôngk

          Hêir nênhs Pu Péo huôv tsar cêr uô nênhx cux zos khưr uô liêx têz tsêz chos kôngz lôngk, uô blêx liêx tơư ntêir thiêz zos iz hêir nênhs muôx cêr nênhx vênhx huôv jông đros đrêiv hâur luz nênhx. Trơưk li hêir nênhs Pu Péo tsưr ziv siêz xar, xar cov khưr sâu tâu ntâu kôngz lôngk, tsuv muôx ntux yar ntux nas thiêz pox côngz zơưv côngz đros paz. Chênhr zos li hêik co, ntênhk txi côngv ntux yar ntux nas, pox côngz zơưv côngz tưz tâu hêir nênhs co sêiz tsiv grê tsik chiê pôngz plox. Zơưv Nguyễn Duy Thiệu, phưv sêiz car tsêr tsês cxuô hêir nênhs VN têx chuôz zênhx kuz đrav ntêx  hêik pâuz:

          “Cux iz zav li hêir nênhs Thái-Ka đai, lơưr cux khưr uô kôngz lôngk. Viv li, ntênhk txi côngv muk trâu muk trâu hâur liêx têz cux muôx liv lox trâu luôs hâux lưv muk kriz uô iz chiv kôngz yiêz. Uô ntêx thâuv zuôr chuôz piz muk khưr uô liêx têz, tsuv muk txir côngv trâu đaz xênhz têz xênhz qơư, đaz tox trôngz câuv har, txi côngv trâu pox côngz zơưv côngz. Thiêz ntơư cux chênhr zos thor cov muôx ntux yar ntux nas lok zưs sđ têx kôngz lôngk hloz jông, sâu tâu nju kôngz thiêz thor cov tsôngv px sđ tsik muôx moz gênhk, uô luz nênhx yar ntux đris”.

          Ntênhk txi côngv muk trâu hâur liêx têz, zos tsôngv px cxuô ziv nhoz iz luz jos sik côngv tsưr tsix uô trâu hnuz hluôr tơưk hli 1. Têx shông, hnuz hluôr tơưk zos ndax trâu hnuz xiêz 5, xiêz 7 hli ntux; muôx têx shông ho ndax trâu hnuz xiêz 8 xiêz 10 thiêz 12. Zơưv Tráng Mìn Hồ, hêir nênhs Pu Péo nhoz jos Chúng Chải, xã Phố Là, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, zos iz lênhx xêir hnuz hluôr tơưk tsưr tsix ntênhk:

          “Tsuv xêir tsuv sêz hnuz tưs zos hnuz hluôr tơưk mav li phêiz đêx, phêiz hluôr tơưk chiê muk txi côngv trâu têx liêx têz. Đhâu tsưr tsix ntênhk phêiz đêz phêiz hluôr tơưk tas thiêx tâu muk chuôz piz khưr uô liêx têz, tsêz chos kôngz lôngk”

          Chiê tsưr tsix ntênhk txi côngv  muk trâu hâur liêx têz, hêir nênhs Pu Péo tsuv xêir iz paz nênhs đros uô; txos trâu hnuz tsưr tsix ntênhk, sđ muk trâu ntơưv tsar jos tsêr, chiê chuôz piz tsưr tsix ntênhk txi côngv.

          “Ntênhk txi côngv muk trâu liêx têz, tsuv tâu bax 3 luz tơưz shôngz; Muôz 9 pluôx shôngz phiêz uô 3 pluôx thiêz muôz iz gơưv kêiz, iz tus lâu iz tus pox. Thor pox côngz zơưv côngz thiêz qêz caz moz gênhk, qêz têx cêr fêv hâur tsêr tơưv muk.

Đhâu ntơư, chor tâu choz zok hâux lưv co tsuv tâu muk uô iz zis đhâu iz zis jux juk.

“Luz jos co tsuv xêir cov txâuk lênhx nênhs; iz tus cưr đêx, iz tus trik mor cxuô zav, iz tus gra lâux câuz, chơưr, cok cxuô zav muk trâu hâur liêx têz chiê uô nox.  Tsuv tâu xêir cov txâuk 5 lênhx, 6 lênhx lok sik 7 lênhx thiêx txâuk.  Thâuv muk ntơư tsuv tâu muk iz zis jux juk thiêz txi côngv hu cxix cxuô bê cxuô lênhx hâur chuôz zis, txi côngv pox côngz zơưv côngz hâur cxuô chuôz zis; thor pox côngz zơưv côngz qêz thiêz trơưk cêr moz cêr gênhk tơưv đhâu hâur cxuô chuôz zis muk, chiê sđ njiz ntâu cêr vav mênhx, khưr tâu nox tâu hnar, muôx luz nênhx truôx tuk tsâu sor”.

          Ntênhk txi côngv muk trâu hâur liêx têz, zos hêir nênhs Pu Péo iz ntênhk zov chênhr muôx đros đrêiv hâur luz nênhx txos trâu nhiv no tsik chiê pôngz plox./.

                                            (Tsu cxêik nhênhv-Lâm Thanh-VOV4)