Cxiv tsa siêz xar, cêr uô nênhx jông txix hâur yênhx ziv chuôz zis

        Trơưk li thôngz sâu, txix shông 2012 txos shông 2016, hur si têz qơưk tưz muôx 127 cxênhz ntâu txuz ntâuk tsiv chuôz zis. Têx nhuôs zâu uô nênhx nhoz hâur chuôz zis muôx ntâuk tsiv li heik sâuv, mak cơưv tsi yuô tâu ntơưr, iz cxiê lênhx nhuôv zâu zôngx ziv cơưv shâuv thiêz uô trơưk têx tsi jông li heik co thâuv đơưk têx phiv viv, cuz nxor, tsi jông siêz đros têx fôngx zưs. Chênhr viv li, six hơưv đhâu têx txuz siz ntâuk tsiv hâur tsêr cơưv ntơưr tsar ndê. Ntơư zos iz hâur têx qir tiv uô trâu luz nênhx, chuôz zis, xã hội nhiv no tsi jông. Tsênhv tsênhz tso pov, txix têx cêr huôv tsar thiêz txơưr txar hâur luz nênhx, ntâu ziv chuôz zis khênhr moz siêz txos têx hâux lưv cxiv tsa, txoz cxơưx trâu luz nênhx cov muôx xưk luôs lưv tuk, mak tsi moz siêz txos cêr siz hluz, siz choz kriê uô nênhx jông, uô trâu chor uô niêv uô txir tsi ndo moz siêz txos têx tuz nhuôs, chuôz zis uô nênhx tsi muôx cêr thôngx siêz. Niêv lâuk Nguyễn Thanh Hà, nhoz quận Thanh Xuân, Hà Nội heik:

"Thâuv têx niêv thiêz txir max uô hâux lưv hâur niêx hnuz, tsi muôx six hơưv tu, txoz cxơưx trâu têx nhuôs mak tsuôk muôz iz kro nhiêx ntiêr luôs lưv tuk seiz jor lok sik nênhs paz lês uô têx hâux lưv hâur tsêr taz sik têx nhuôv tsi tâu niêv thiêz txir tu, choz kriê cêr uô nênhx mak zuôr uô trâu nhiêk muôx nhiêk iz tsưr ziv kriê txơưr, tsi trơưk chuôz zis siêz xar. Niêv txir tsi tsês six hơưv, hnuz nhôngs lok kriê, seiz jor têx nhuôv mak chor nhuôs zuôr zôngx ziv trâus pôngz trâu têx tsi jông li: Đros lưv tuk mul uô si trâu uz trâu no tsi lok tsêr, jux juk mul đros luôs tưr txiêx zuôv por, hâuk zênhz, kuôr zênhz.....".

        Muôx iz kro tsênhz hâur tsi tsơưs chuôz zis nhiv no, têx lênhx nênhs hâur tsêr ziv hnuz ziv tsi muôx cêr thôngx siêz, tsi siz huv. Lơưr tsês ntâu six hơưv, nhiêx txiêx  trâu nox hâuk, muk ndis shuôs ntux uô si têx, taz sik ho tsơưs moz siêz txos choz kriê cêr uô nênhx jông, tsiv txiêx trâu têx mê tuz mê nhuôv. Đhâu six hơưv cơưv ntơưr, uô hâux lưv lok tsêr, niêv txir thiêz têx mê nhuôv tsơưs muôx six hơưv nhoz uô cê sik thav pêv, heik lul.... Zơưv Hoa Hữu Vân, Phưv vụ tsar Vụ chuôz zis, Bộ vênhx huôv-thêv thao thiêz ju lix heik pâuz:

"Phiv liv lox yax nhiv no zos cêr uô nênhx, siêz xar thiêz choz kriê tsưr ziv uô nênhx jông hâur chuôz zis thiêz saz đrâuv chuôz zis tsênhv njiz trâus ntâu phiv liv. Iz lênhx mê nhuôv tsiv txiêx thiêz mnôngs luk hâur ntâu chuôz zis nhiv no mak chuôs li lơưr seiz lok sâuv têx mê nhuôv têx ntơưr kruôs thiêz cơưv tâu txux chi xưz. Hok hâur tsêr cơưv, choz kriê cêr uô nênhx cux tsênhv tsi tâu buôk ti jông txos têx tsênhv njiêz kriê lok sâuv têx chei, cêr uô nênhx li chas thiêz kror no tsuv uô fiv đros trâu yênhx lênhx nhuôs, yênhx cấp cơưv đuô".

        Ntâu lênhx nênhs nhênhz chơưv heik, chuôz zis nhiv no muôx têx seiz hloz txos ntâu đuô trâu têx hlôngr yiêz, vax huôv, nuv uô thiêz cêr cưr cêr tix hâur luz nênhx taz  sik, qơư sơưr, pưs txux đros thiêz xã hội li huôv tsar mak cux tsi txơưr ntâu.  Chênhr viv li, chiê gra siêz luôs hâux lưv choz kriê tsưr ziv, cêr uô nênhx jông thiêz tsiv txiêx hâur chuôz zis, iz chas tuôr chiê, por hưv tsês chuôz zis têx txux chi  vênhx huôv jông cux tsuv tir thêir, tso tsês jux juk têx cêr nênhx pôngz kaz, tsi jông. Phưv giáo sư-tiến sỹ Trịnh Hòa Bình, Giám đốc Tsênhv qơư dư luận xã hội, Viện xã hội học heik li no:

"Pêz tsuv cxiv kho đuô têx tsưr ziv, cêr uô nênhx hâur chuôz zis, tsuv uô li chas chiê tror uô tâu trơưk têx cêr uô nênhx jông đrav ntêx, siz hluz siz paz thiêz siz heik kriê tsưr ziv uô nênhx tsiv txiêx. Iz chas cxiv tsa luz nênhx vênhx huôv, cêr nênhx jông hâur têx ziv chuôz zis cux tsuv tiz jông fuô kriê têz qơưk têx chei txos trâu sơưr đơưk chiê sik đros pâuz thôngz, pâuz cxix, jux juk uô trâu têx lênhx nênhs hâur chuôz zis lênhx tưs cux pâuz to tâuz lok têx chei ntơư chiê siz chos uô nênhx jông lơưr têz qơưk chei fuô kriê".

        Pos Đặng Thị Bích Liên, Thứ trưởng bộ vênhx huôv-thêv thao thiêz ju lix heik pâuz: Uô lơưr Thủ tướng Chính phủ tsưr ziv kriê, Bộ vênhx huôv-thêv thao thiêz  ju lix tsênhv cxiv tsa, fuô uô luôs hâux lưv sik cơưv shâuv cêr uô nênhx jông hâur chuôz zis chiê zênhx max cxiv kho têx tsi jông hâur luz nênhx vênhx huôv, cêr nox nhoz nhiv no:

"Chênhr chuôz zis tâu cxiv kho, shâuv đuô cêr uô nênhx jông siz hluz siz paz thiêz cxiv tsa đros njiêz luk uô nênhx tsâu sor, shir phaz, sơưr đơưk muôx vax huôv siz luôs thiêz truôx vênhk zuôr paz trâu cxuz cêr yeiz pluôs chiê đơưk uô têx hâux lưv xã hội thiêz muôz hâu cêr jông trâu tsôngv box sơưr đơưk, lar heik zos têx lênhx nênhs hâur chuôz zis cov siz thôngx siêz jông đuô".

        Hâur ntu têz qơưk hlôngr yiêz nhiv no, tsưr ziv, cêr uô nênhx hâur chuôz zis ziv hnuz ziv trâus txo grêk, iz chas cxơưz tiês choz kriê siêz xar, cêr uô nênhx trâu tsôngv box sơưr đơưk mak têx trâur nuv chuôz zis vênhx huôv, truôx njês; chor uô niêv uô txir jông kruôz kriê tâu tuz nhuôs ciêz, tsiv txiêx, mnôngs lul lok sik têx nhuôv tsưr ziv uô nênhx, lul heik, siêz xar jông tsês trâu pos zơưs, niêv txir, têx hloz tsuv tâu nthuôr đêz đar, fuô kriê chiê sơưr đơưk đros pâuz, cơưv shâuv, uô trơưk hâur niêx hnuz, txix ntơư jux juk tso tsês têx tsưr ziv, siêz xar tsi jông, paz cxiv tsa lênhx tiz nênhs tsưr ziv, siêz xar thiêz chuôz zis vênhx huôv hâur ntu hlôngr yiêz./.

                                       (TTT-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Moz txiê tsuv nox đaz tsi?

      1. Jâuz xoong: Viv zav jâuz no muôx ntâu njêr thiêz lưu huỳnh, germani, vitamin B17 thiêz têx tsơưr tir tar ôxy hóa. Nox jâuz xoong yênhx hnuz zuôr paz tir thêir moz txiê. Đros nênhs trâus moz txiê, zuôr muôz tâu jâuz xoong tso cuô (xar muôx oz điêr zâu) plênhr trâu chax đaz muôx nhoz 15 phênhz mak mav muôz nzuôr cov hur lok sik muôz chor cuô jâuz xoong tor đros iz đraz khoz  đêx hâuk 3 jiês iz hnuz, tsuv hâur 5-6 ciêz.

      2. Kix: Paz txo grêk o thiêz paz cxơưz cxiz qênhx shênhx uô muôx glutathione-paz tir thêir tâu têx tsik jông. Kix cux muôx chor tsơưr paz tir thêir ôxy hóa thiêz tax tsơưr paz trâu luz chêr. Sir zôngv kix thâuv uô jâuz mor nox lok sik nox 3-4 blêik kix iz têik cik sơưr nzor chiê phax tar moz txiê.

      3. Zav nox muôz ntâu njêr: Cxaz nzir chor zav nox muôx ntâu njêr hâur pluôs nox yênhx hnuz zos kror tsuv muôx, taz sik zov chênhr đuô zos tsuv nox cov txâuk cxuô zav nox chiê zus luz chêr. Chor zav nox muôx ntâu njêr zos tsiêx đêx (shuôz lok zos chưk, njêl ngừ), jâuz kale, jâuz krưr, cuô mik, njêl tuyết, kok zax zưv chi muôx đros tơưr, grêix kêiz tây, kê kêiz… Kror huv đros zos 150 micro-gram iz hnuz đros thiêz chor nênhs tiêr nênhs, 90 micro-gram iz hnuz trâu nhuôs zâu txix 7-12 shông, 50 micro-gram iz hnuz trâu nhuôs zâu tsik tâu muôx 6 shông thiêz 200 micro-gram iz hnuz trâu chor pox niêv xênhz nhuôs hâur chêr.

Phênhv ntâu moz txiê mak tsik phiv liv taz sik cux tsik cxoz tso siêz. Iz shông, tsêr kho moz txiê TP.HCM jênhv muôx 1.000 lênhx nênhs trâus moz.

      4. Zav nox muôx ntâu Selenium: I zav li njêr, selenium muôx pưk txux zov chênhr hâur paz trâ tuyến giáp huôx tôngv jông. Chor zav nox muôx ntâu selenium zos chor tsiêx đêx li bliêk đês, khâux khâuv; siêz, ndêz, nôngz pax nôngz hli, grêix kêiz ol, njêl (tiv zix zos njêl hồi), grêix, kê kêiz ol…

       5. Yuôx zêx njuôz: muox têx kror paz trâu tuyến giáp li txơưx jênhv cux xưk li chor tsơưr paz tir thêir ô xy hóa, paz por vêv tuyến giáp tir thêir têx tưx.

      6. Cuô hnar: Muôz oz điêr blôngx hnhar kruôr lok sik nhôngk tsâu hâur khoz đêx cuz muôx 10 phênhz, cxaz nzir jiz mur chiê hâuk (3 jiês iz hnuz) chiê paz chơưv kho moz txiê.

       7. Trox dừa: A xít lauric, muôx zuôr xar 50% tsiv gri tsơưr pưr hâur trox dừa, muôx têx zav tir thêir vi rút, paz chơưv kho têx kror cik txos tuyến giáp. Cux muôx nzir têx a xit tros mak luz chêr zuôr zôngv tâu chiê paz muôx đas jos, paz txo grêk moz o thiêz chơưv kho têx kror trâus saz./.

                                                    Thu Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv