Phiv liv tsik siz bâus nhuôs tuz thiêz nhuôv nxêik nhoz Sơn La

Tix lâus Lò Văn Sơn li luz tsêr nhoz jok Chậu, phường Chiềng Cơi, thành phố Sơn La hnor têx suôz mê nhuôs zâu nxê ntưk. Hâur suôz luôs shir phaz, tix lâus hêik, nhoz hnuz nhôngs 42 shông, muôx 3 jiês tok têx tuz nhuôs tâu xênhz zus lok, taz sik tix lâus ndo njôngr tsik plox jiês jê no tiv zix, cxuô kror tưz plox tas thiêz shir phaz tiv zix thâuv tuk mê nhuôs xênhz zus tâu zos nhuôs tuz. Đros thiêz tix lâus, nhiv no txơưx zuôr uô chak lok cux tsik cxơưx lơưv. Tix lâus Lò Văn Sơn hêik:

“Cur mak hâur tsêr tsuôk muôx zuk zos iz lênhx tuz xưz. Sơưr đơưk puôr lênhx hêik tiêk tsuv zus nzir cov tâu iz tuk nhuôs tuz. Oz niêv txir sik thav. Li chêk cur hmôngr jông zus tâu iz tuk nhuôs tuz lơưv”.

Ntơư cux zos iz kro uô trâu tix lâus niêv thiêz txir shir phaz yax hur si. Thâuv ntêx, txơưv 5 tuk nxêik tưz muôx chuôz muôx zis tas, têx tuz nhuôs chôngz, taz sik tix lâus niêv txir cux ntâu hmo xar thiêz cxơưx pư tsik tsâus jos tiv tuk tuz zos tix lâus Sơn tsênhv xênhz zus tsik tâu tâu mê nhuôs tuz chiê tuôr đaz kruôk. Yênhx hnuz, tix lâus niêv txir cux hêik cov  tix lâus Sơn oz niêv txir sir jos, Hêir nênhs Thái xar tiêk: Nhuôs tuz, txir nênhs thiêx zos nênhs zov chênhr hâur chuôz zis; zos tsol muôx mê nhuôs tuz mak tas siv nênhx cux tsik pâuz uô chak. Pos Lò Thị Panh, tix lâus Sơn niêv puz pâuz:

“Nhiv no mak nhuôs xênhz nzưr tưz zuôr muôx iz shông lơưv cur shir phaz hênhr. Chôngz nênhs hêik tiêk zuôv têx tuz nhuôs xênhz zus cov tâu mê nhuôs tuz li co mak tov kaz no chor nhuôs zuôr lax zuôr tâu pox niêv. Cur jok thâuv tsêiz no muôx 13 lênhx nhuôs tâu xênhz zus, mak muôx 10 lênhx mê nhuôs tuz, tsuôk muôx 3 lênhx nhuôs zos nxêik, taz sik cur cux tsik xar li chak, xix xưz, tsuôk pâuz tiêk zuk muôx mê tuz mê nhuôs tuôr đaz kruôk chêk jông lơưv”.

Cux xar xưk li pos Lò Thị Panh, mak ntâu shông đhâu, chor nhuôs tuz nhuôs nxêik tâu xênhz zus tsik siz bâus nhoz Sơn La tưz lok six phiv liv. Xưk shông 2017, huyện Bắc Yên zos 134 lênhx nhuôs tuz/100 lênhx nhuôs nxêik; Mai Sơn 126/100, Mường La 117/100…Niêv tix Lò Thị Vân, cán bộ chuyên trách dân số phường Chiềng Cơi, thành phố Sơn La-zos iz hâur chor tiv phaz muôx chor nhuôs tuz nhuôs nxêik thâuv xênhz zus tâu tsik siz bâus siêz puz pâuz:

“Nhoz phường Chiềng Cơi muôx têx jiês pêz uô hâux lưv yax kriê lơưv, lơưr chuôz zis cux cuêz tênhv xênhz zus mê nhuôs, mav chưx uô trơưk têx kror zuk uô cxâuv. Lơưr hêik tiêk lơưr chuôz zis muôx tsơưs nênhs, tsik muôx mê nhuôs tuz tuôr đaz kruôk; pêz xênhz zus tâu, mak pêz cux zuôr tu zus tâu, nêx tưz tsik paz pêz zus chak nêx fênhx hêik”.

Chi cục dân số tỉnh Sơn La li thôngz sâu, hâur 5 shông zuôr txos, Sơn La zuôr muôx txix 5 txos 7 cxênhz lênhx hluôk nênhs “tsik muôx pox niêv”, hâur 10 txos 15 shông zuôr txos, chor nênhs tsik muôx pox niêv têx jâuv zuôr chôngz đuô muôx txos yênhx châuv cxênhz lênhx nênhs… Têx shông đhâu, chor nênhs uô côngz xưv dân số nhoz tỉnh Sơn La tưz sir tas zuk đas jos, taz sik kror nhuôs tuz nhuôs nxêik thâuv xênhz zus tâu tsik siz bâus cux tsênhv lok six phiv liv. Niêv tix Quàng Thị Bua, cán bộ phongx yax mông. Chi cục dân số tỉnh Sơn La puz pâuz:

“Hâur ntu muk yax kriê nhoz tiv phaz mak phiv liv tiv zix zos pox nhuôs li jênhv pâuz, ntâu qơư tsênhv lok six kik, lơưr tsik pâuz txos têx phiv liv thâuv chor nhuôs tuz, nhuôs nxêik tsik siz bâus thâuv xênhz zus zuôr phiv liv txos luz nênhx li chak. Tiv 2 zos iz lênhx cán bộ cộng tác viên li thax tsav sêiz car cux ntâu, cêr muk lok đêz, njiz ntâu phiv liv. Đuô thiêz ntâu qơư pêx xênhv tsênhv tsik thôngx ziv đros thâuv pêz tuôx yax kriê”.

Tsik siz bâus nhuôs tuz thiêz nhuôs nxêik zuôr uô muôx yưv têx phiv liv pâuz tsik tâu thiêz phiv liv lox txos luz nênhx xar hôiv hâur ntu zuôr txos no: lok six ntâu lênhx txir nênhx tsik muôx pozz niêv; qênhx shênhzz siz zuôr nzor, zuôr cxênhz jê, muôl muôs pox niêv chuôz ndê; uô phiv liv txos luz nênhx hâur chuôz zis…Li kror tưs zos têx tsưr ziv sêi đrơưv chiê txo grêk tsơưs qênhx shênhx no? Hâur tsaz tov kaz zuôr zos jax sâu txuôk lơưr đros tsênhv njiêz hêik txos zos: “Phax tar tsik siz bâus nhuôs tuz nhuôs nxêik: ntơưv nhoz Sơn La”. Zâuv sơưr đơưk tok mnôngs./.

(Lan, Thùy-Lik Thox cxêik nhênhv)

Iz cxiê zav moz khênhr njiz trâus hâur cheix ntux sor thiêz tsưr ziv tir thêir moz kruô tâuv

Moz kruô tâuv zos zav moz nưk muôx nưk iz zav caz moz uô huôv moz (moz kruô tâuv nhoz têx nhuôs zâu thiêz moz Zona nhoz nênhs lâuk). Caz moz muôx têx chiêx tâuk  2, 3 hnuz hâur têx tơưr poz cxaz kruô tâuv thâuv luz poz hlưr đêx co tơưs. Moz siz cik tâu txix lênhx nênhs no trâu lênhx nênhs tov đhâu cêr uô pa thôngz đhâu nhoz siz jê, đhâu têx cuô njưk, hnôngk kênhr.....

Lênhx nênhs moz khênhr muôx yưv têx li: Tuk nênhs gênhk, moz tâuz hâu, lok njưk, moz chax đaz.... thiêz ntơưv têx tơưr grêix muôx yưv têx luz poz hlưr đêx, liêz sâuv têx tiêx tâuz hâu, kror muôs, jux juk muôx thôngz tas trâu iz chêr. Six hơưv moz siz cik zos 1-2 hnuz uô ntêx thâuv huôv uô moz thiêz hâur nhos 5 hnuz đhâu thâuv muôx yưv têx luz poz hlưr đêx xuz thơưx ntơư. Moz truz ntêr txix 7-10 hnuz.

No cux zos iz zav moz tsi yuô riêz nênhs, tsi yuô huôv uô moz hnhar, iz chas têx luz poz hlưr đêx taz sik têx tơưr grêix ntơưv chor poz hlưr đêx co lok six zôngx ziv huôv vôngk, muôx têx huôv uô trâu moz hlưz hâu...., taz no muôx têx tsơưs xưz, tsi ntâu. Chor pox niêv xênhz tuz ci hâur chêr trâus moz kruô tâuv zuôr lok six riêz nênhs trâu tuk nhuôs hâur chêr, muôx têx uô nquôr mê nhuôv lok sik uô trâu tuk nhuôv hâur niêv chêr co trâus moz têx moz uz nov zar tov kaz.

Tsưr ziv phax txar jav moz kruô tâuv:

Tsơưs nhoz jê đros lênhx nênhs trâul moz kruô tâuv chiê phax txar jav moz siz cik tâu.

Têx lênhx trâus moz kruô tâuv tsuv tâu so ntơưr thiêz so uô hâux lưv txix 7-10 hnuz txix thâuv qir qênhz pov trâus moz chiê txar jav moz  cik tâu trâu lưv tuk.

Tsi so muôz xaz phôngx nzuôr têk, tsi zôngv têx chuôz zênhx xênhz huôx uz no đros luôs têx, vêv xênhz kror njưk, chax đaz hâur niêx hnuz txix muôz cuô njêr yuôx nzuôr thiêz zâus kror ndâux....

Qêz suô têx vax tsêr, tsêr cơưv ntơưr hur si, đu lus, muôz yuôx tuô, lov caz moz nzuôr, so têx chuôz zênhx xênhz huôx.

Cxax yuôx vắc xin phax tar moz kruô tâuv trâu têx nhuôv zâu txix 12 luz hlik lol zos iz shông ntơư./.

(Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv)