Lào Cai: Huyện Si Ma Cai cxiv tsa nôngx cxênhz yiêz cux zos tsưr ziv ntâus grê canr bôv

Hâur 5 shông đhâu, huyện ntus đriv Si Ma Cai tsuôk muôx cêr mul txos tsênhv qơư têx xã, cêr mul têx jêx jos tsuôk zos mul tơư. Tsêz no, xã Sín Chéng zos iz hâur 2 xã nhoz Si Ma Cai uô tiêr luôs hâux lưv cxiv tsa nôngx cxênhz yiêz. Kror xar tsi txos zos cêr zaoz thôngz nôngx cxênhz tâu cxiv txos trâu yênhx jêx jos, đhâu co pox nhuôs luz nênhx nhoz no ziv hnuz ziv tâu hlôngr yiêz jông. Niêv lâuk Lèng Thị Dín, xã Sín Chéng puz pâuz:

          “ Nhiv no muôx cêr yêz mul lol tâu. Thâuv ntêx tsi muôx cêr mak tsuôk zos trâu khâu trax mul tơư, nhiv no tsi xưk li ntơưv lơưv lok six jông siêz”.

          Lênhx tưs cux xar tiêk, ar uô xênhz yar nhoz Si Ma Cai muôx tsi txâuk, taz sik chiê krêz phaz, uô tâu đeiv têz tsêz chos mak tsi zôngx ziv. Si Ma Cai tâu hu zos Lào Cai li luz trur tsêr, viv ar têz nxaz, cheix ntux kruôr khênhr tsi muôx txâuk đêx zôngv, chênhr viv li mak ar uô xênhz yar tsiv grê đuô ar nhoz. Shông 2017 huyện Si Ma Cai huôv tsar cxaz 103 hecta ar kôngz nuv, tax tâu hâux lưv no zos tsôngv box thiêz chinhr quyênx têx cấp chêx chôngk kho đuô cxix luôk đêx liv chiê muôx đêx zôngv hâur cheix ntux kruôr.

          Hâur têx ploz tsênhr tax nôngx cxênhz yiêz, cux xưk li ntâu tiv phaz txơưr, huôv tsar uô xênhz yar, muôz siêz phênhv sâu trâu tsôngv box zos hâux lưv lax uô tâu tiv zix. Têx shôngk đhâu, phongz yaox tưr thik huôv tsar uô xênhz yar, muôz siêz phênhv sâu trâu tsôngv box tâu têx cấp, têx nganhx nhoz Si Ma Cai tsov cưv txos tiv zix. Ntâu chuôz zis tưz hla đhâu cêr pluôs, sir jos uô bluô nux cxôngx trâur nuv chos ntông nox txir, chos yuôx njuôz, tu zus tsiêx cxu. Hâur shông 2017 tas nro yar lengx kôngz nuv hâur huyện Si Ma Cai tax 23 cxênhz 500 tênhr, chuôz ndê 2 jiês pir đros shông tov ntêx, paz tsiêx cxu chuôz ndê zuôr xar 37 cxênhz tul. Zơưv Lù Văn Kinh nhoz jos Na Pá, xã Bản Mế heik: 2,3 shông no luz nênhx jông đuô khov tu zus nhux tưv nhux đas, taz sik shông no mak tsi yuô jông.

          “ Cur chuôz zis muôx 8 tul tưv 2 tul nhux đas têz qơưk paz txưv trâu dự án tu zus nhux tưv nhux đas, taz sik shông no grê muôs txu grês viv li sâu tsi tâu liv”.

          Nhiv no nhoz Si Ma Cai chêx chôngk huôv tsar ntông nox txir li txir lê Tai Nung, txir khơưz Tả van thiêz yuôx njuôz, no zos têx tsoz chos huv đros qiv hơưv nhoz Si Ma Cai. Taz sik, pênhr yưv qir thơưx siêz, muôx nhos 600 tsov iz hecta, taz sik đhâu 3 shông mak sâu tâu yênhx tỷ đeiv iz hecta. Zơưv Viên Đình Hiệp, tsar phongx kôngz nuv huyện Si Ma Cai heik:

          “ Nhiv no tsênhv vênhv tôngv tsôngv box chos jâuz chiv tsâux, tsêz no cux chuôz ndê cxaz 20 hecta, shông no njuôs xav chuôz ndê cxaz 50 hecta, iz hecta jâuz cux sâu tâu 100 tsov đeiv ntâu”.

          Zos iz huyện tox siêz ntus đriv, đrâuv phêv liv lok chuôz cxaz phênhv sâu trâu tsongv box mak ploz tsênhr txiv ngaz cux zos iz vênhv thix nhoz Si Ma Cai. Qênhx shênhx pox nhuôs tsir đhâu ntus đriv mul uô jos muôx ntâu, no cux zos iz hâux lưv phêv liv đros têx cấp têx nganhx nhoz thax tsav ntus đriv li Si Ma Cai. Zơưv Đỗ Đình Giao, chủ tịch UB xã Sín Chéng puz pâuz:

          “ Qênhx shênhx pox nhuôs mul uô jos ntơưv Trung Quốc zuôr uô zênhr shar txos huôv tsar kinh têr. Xav lok phênhv sâu mak tax ploz tsênhr, taz sik huôv tsar kinh têr mak kênhz”.

          Đros têx cấp, têx nganhx thiêz tsôngv box li sir jos, iz cxiê xã nhoz Si Ma Cai tưz uô tiêr hâux lưv cxiv tsa nôngx cxênhz yiêz, pir đros ntâu tiv phaz têx ploz tsênhr tax tâu mak tsênhv kis. Taz sik têx co sâu jênhv tập thể lênhs tov têx cấp têx nganhx nhoz huyện Si Ma Cai li têx sir jos. Zơưv Trương Mạnh Hùng, Phưv chủ tịch UB huyện Si Ma Cai heik:

          “ Lok huyện mak muôx cuiz tênhv pheiz côngz têx lênhs tov têx chiz coaz muôx txơưx jênhv seiz car têx jêx jos tsênhv phêv liv chiê cxiv tsa. Hâux lưv no lok six muôx chêx cuk, muôx têx lênhs tov uô jông lok sik tsi jông, seiz cxuô mak cxiv tsa yênhx phongz yaox”.

          Têx xã tax nôngx cxênhz yiêz nhoz Si Ma Cai tâu seiz zos yênhx tix jông, sâu jênhv têx cấp, têx nganhx, tsôngv box tox siêz ntus đriv li đas jos. Taz sik kror tâu lox tiv zix zos xav tênhv, ntâus grê tsênhz mênhx tiv zix yênhx canr bộ nhoz huyện Si Ma Cai li pênhr xưv thiêz cêr moz siêz uô hâux lưv./.

                                   (TTT- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Moz siêz njưl kêiz ol thiêz tsưr ziv phax tar

1. Qir tiv

Phênhv ntâu zos tiv caz moz uô muôx moz nhoz kêiz ol thiêz cxuô zav nôngs, hâur co ol thiêz ol ngôk zôngx ziv trâus moz tiv zix.

2. Caz moz ơưk huôv xênhz

Kêiz ol gruk tâu têx pa muôx caz ơưk moz nhoz hâur tênhv qơư tu zus txix qiv hơưv, têx mêir puôs kê, têx zav puô guôx; chor caz hmoz co huôv xênhz yênhx moz uô muôx yưv têx poz đơưz lok sik muôx njil đax zâu nhoz njưk uô phiv liv txos siêz njưl, uô trâu kêiz lax uô pa thiêz uô trâus tưx lênhs nyar, uô trâu kêiz ol trâus tưx tas nro iz chêr thiêz trâus tuôs.

Kêiz ol tu zus cơư uô kê mak trâus moz hnhar đuô chor kêiz ol tso vax đar.

3. Têx muôx yưv

Moz muôx yưv phiv liv đros chor kêiz ol zâu. Kêiz ol muôx 5 hnuz nhôngs mak zuôr pov pâuz tâu moz tiv gruk tâu têx paz muôx caz hmoz txix mêir puôs kê, fênhx six mak moz muôx yưv thâuv txix 2-4 ciêz hnuz nhôngs, chor trâus tuôs zuôr muôx txos 80%.

Xuz thơưx, kêiz ol tuôs tsik pâuz tiv li chak, đhâu co iz cxiê tuk tsik yuô nox krâur, uô tsi tâus pa, txos siêr, thâuv cxov lok sêiz mak pov tuk keiz ol ntơư hơưz poz.

Kêiz ol kruôr têx têk tơư, câuk ndâux, thox plaz, kêiz ol zuôs jux juk thiêz trâus tuôs.

4. Trâus moz

Moz phênhv ntâu zos nhoz têx njưl: Muôx yưv têx poz zâu đơưz lok sik muôx njil đax hâur têx siêz, chor poz luôx luz cxur, tơưr; zos moz hnhar, muôz luz njưl fêik mak pov chor poz co muôx nhoz tas nro hâur njưl uô trâu lưz njưl tơưr, thâuv tso hâur đêx mak tos đêx.

5. Phax moz

Tsik so uô vêv xênhz tsuôs yuôx tuô lov caz hmoz qơư puôs kê, tsêr guôx, têx chuôz zênhx tu zus, tiv zix chêix ntux nas, nông, tsik chiê têx caz hmoz co huôv xênhz.

Sir zôngv têx zav puô guôx yiêz, hur, tsik muôx caz hmoz, tuôx pưv; tâu jiêz kruôr, tsuôs yuôx tuô lov caz hmoz.

Tsoz phưz, tu zus jông cov kêiz ol muôx jos mak zuôr txo grêk tsơưs trâus cik moz.

6. Kho moz

Nriêr thiêz phax tar têx qir tiv huôv uô moz, qêz suô hur si têx qơư tu zus cov đu lus, tsi chiê vuôz tsuôz kiês nênhs.

Yêv têx tuk kêiz ol tưz trâus muôx moz hnhar viv chơưv kho tsik muôx chêx cur.

Xêir chor kêiz ol njôngk tso trâu iz kror qơư chiê chơưv kho thiêz tsoz phưz.

Zôngv iz hâur chor yuôx đrav kaz chiê chơưv kho trâu chor kêiz ol trâus moz li Nistatin, Mycostatin, zos yuôx kho moz tsiêx cxu mak zôngv lơưr qơư uô liz hêik kriê, zôngv iz luz yuôx phêiz trâu 2/3 cir kêiz ol nox, zôngv 5-7 hnuz tsik so khov lơưr moz (tsuv xav lux kêiz ol chiê njuôk xav yuôx cov huv đros).

Zôngv uô cê đros cxaz nzir vitamin, yuôx paz đas jos trâu kêiz ol.

Thâuv chơưv kho moz, hâux lưv tsoz phưz tu zus, hlôngr yiêz đuô tênhv qơư tu zus, qêz suô hur si đu lus têx qơư zus keiz ol zos zov chênhr đuô hur si chiê paz keiz ol jông moz sei./.

(Thanh Thủy-Lik Thox cxêik nhênhv)