Zoz zux Hà Giang sir jos cxiv kho têx tsi jông chiê tror uô luôs hâux lưv kriê txux chi.

  Tsôngv box Hà Giang têx tsi jông siêz tưz plox jux juk, tsi yuô hnor kaz txos đhâu thâuv ngênhx muôx vax huôv zok nriêr tâu têx lênhx tiz nênhs tưz uô muôx têx tsi jông hâur chấm thik. Lưv lươngv muôx vax huôv tưz qir tik cêr cxâuv iz cxiê lênhx canr bôv uô cxâuv chei têz qơưk. Pos Dương Thị Tân, nhoz phường Nguyễn Trãi, TP Hà Giang heik:

“Cur pov cur tuk nhuôv xênhz nzưr heik li no: Pos, cur tưz sir jos lơưv, shông no cur sir jos đuô thiêz. Zos pos, zos zơưv mak tsuôk xar cov têx nhuôs tsuv sir jos tas zuk txux chi pênhr xưv xưz, tưz sir jos lok ziv sir jos đuô thiêz, XH zuôr côngz fênhx, têx nhuôs tsi cxoz cxơưx, taz sik tsênhz tiês zos tsuv sir jos tas zuk txux chi tsưr ziv, thik tsi tâu muk cơưv Đại học mak mul cơưv uô hâux lưv”.

XH sđ cux tưz moz siêz sik đros yơưz vơưz, qênhz yuôx, uô tsênhz mênhx, tsi zos tiêk tsi côngk nhav têx cưk kriê ntơưr thiêz shux xênhz nhoz Hà Giang têx sir jos thiêz hâux lưv uô tâu hâur ntâu shông đhâu. Jiês thik cơưv tiêr ntơưr lớp 12 thôngz têz qơưk shông 2018 nhiv kruôr đhâu, tỉnh Hà Giang muôx 89% lênhx shux xênhz tưr thik tâu cơưv tiêr ntơưr lớp 12. Hâur jiês xeir zuôr muk cơưv đại học, cao đẳng muôx zuôr xar iz cxênhz 100 lênhx shux xênhz tâu xeir zuôr. Vi Thảo Nguyên, shux xênhz lớp 12C, tsêr cơưv cxênhx 3 Việt Lâm, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang heik:

“Cur bax tâu trâu zuk iz tsưr ziv chiê uô hâur shông cơưv zuôr txos zos tưr thik tâu muk cơưv Đại học Y Hà Nội. Cur bax trâu zuk iz cxiê txux chi, tsưr ziv jông thiêz cur seiz shuôs têx tix thiêz niêv lâuk cơưv uô ntêx zuk ntơư iz cxiê tsưr ziv chiê tov kaz no cur uô jax thik chiê txar jav tsi uô zuôv cêr li chor niêv lâuk thiêz tix lâus co”.

Pâuz tsênhz thiêz cxiv kho têx uô zuôv, tsi jông tưz njiz trâus chiê tror sir jos lês uô hâux lưv kriê txux chi trâu têx shux xênhz txov nhêv nhoz tox siêz tok shông cơưv yiêz, ngênhx zoz zux Hà Giang thiêz côngv thôngx siz chos côngv têk siz paz cxiv kho đuô qơư nhoz cơưv ntơưr, zuôr têx chuôz zênhx phưx vưv kriê thiêz cơưv ntơưr. Shông cơưv yiêz 2018-2019, tỉnh Hà Giang muôx 230 cxênhz ntâu lênhx shux xênhz cxuô cấp, cơưv trâu 800 ntâu luz tsêr cơưv thiêz qơư zoz zux. Đhâu thâuv coz nas lox lok đhâu huyện Vị Xuyên, Quản Bạ, têx trâus puôk tsuôx, uô tsi jông trâu ntâu tsêr cơưv cux tsênhv muôx nhoz co mak nhiv no têx tsêr cơưv, qơư cơưv trâus xưz poz, tsi jông ntơư tưz tâu cxiv kho đuô, muôx trôngx tos yiêz, lớp cơưv khor truôx chiê têx cưk kriê ntơưr thiêz shux xênhz nhoz kriê, cơưv ntơưr. Qơư nhoz hâur tsêr cơưv, qơư uô jâuz uô mor nox tâu qêz suô, so hur si. Pêv têx ntar trôngz siêz, têx tsêr cơưv jêx jok nhoz huyện Bắc Mê, Sí Mần, Đồng Văn, Yên Minh, Mèo Vạc, Hoàng Su Phì, tưz jux juk tâu tso tsês chiê chox têx nhuôs tuôx muk cơưv trâu tsênhv qơư têx xã chiê nox nhoz hâur tsêr cơưv. Tsi chiê muôx yưv qênhx shênhx shux xênhz tsi tuôx tsêr cơưv, cơưv ntơưr đhâu đêx nas uô ruôr hiêv thiêz sâuv têx cêr mul lok trâu jêx jok tox siêz pov njôngr têx cưk kriê ntơưr têx hnênhr tơư tsênhv sir jos muk vênhv tôngv shux xênhz tuôx tsêr cơưv cơưv ntơưr. Cưk kriê Phan Hằng, tsêr cơưv cxênhx 3 Việt Lâm, huyện Vị Xuyên heik:

“Đros thiêz canr bôv cưk kriê ntơưr hâur tsêr cơưv mak chor cưk kriê cux truôx siêz nhoz thiêz cux tưz bax tâu jông cxuô luôs hâux lưv trâu shông cơưv yiêz. Tsêr cơưv tưz fuô kriê thiêz tưz heik trâu sđ, cơưv Nghị quyết lok six truôx viv li lok sâuv têx cưk kriê ntơưr tsưr ziv, siêz xar mak tsi muôx đaz tsi. Pêz chor cưk kriê puôr lênhx zos têx lênhx moz siêz trâu hâux lưv kriê txux chi, viv li pêz cux sir jos khưx phưx, kho têx tsi jông, phiv liv hâur shông cơưv uô ntêx chiê bax trâu shông cơưv yiêz”.

Têx hnuz no, nhoz cxuô tsêr cơưv thax tsav tox siêz kror tưs cux pov têx cưk kriê ntơưr thiêz shux xênhz lov jêv thiêz shir phaz lus bax tok hnuz hội tuôx tsêr cơưv đros thiêz têx cêr chiê siêz, sir jos uô tâu jông hâux lưv kriê thiêz cơưv ntơưr. 19 cxênhz ntâu lênhx cưk kriê ntơưr tsênhv jux juk tsi hnor kaz txos têx cêr txov thiêz phiv liv muôx tsi txâuk cxuô zav, cux tsênhv truôx siêz, sir jos uô hâux lưv kriê txux chi trâu tsôngv tuz nhuôs nhoz tox siêz. Shông cơưv yiêz 2018-2019, ngênhx zoz zux Hà Giang sir jos cov uô tiêr tâu jông 9 luôs hâux lưv zov chênhr, lar heik hâur co muôx 3 hâux lưv zos tsuv uô zênhx max. Zơưv Vũ Văn Sử, Giám đốc Sở Zoz zux thiêz thox cxov tỉnh Hà Giang heik pâuz:

“Ngênhx Zoz zux Hà Giang li hâux lưv lok zoz zux chính trị, tsưr ziv, siêz xar trâu têx  cưk kriê ntơưr mak pêz muôz seiz hloz txos uô ntêx hlo, chiê cxiv tsa têx cưk kriê ntơưr Hà Giang muôx tsưr ziv, siêz xar cêr uô nênhx jông, thâuv tưs tưz sir jos hla đhâu têx phiv liv thiêz muôx txux chi hlôngr yiêz. Tiv 2 zos cxaz nzir đas jos, tsưr ziv  trâu tsêr cơưv hâur hâux lưv kriê txux chi. Tiv 3 zos bax jông trâu tsaz yênhx têx ntơưr cơưv yiêz lok sâuv kriê cxaz txux chi tsưr ziv yuôr trâus trâu têx cưk kriê ntơưr.....”.

Tiz jông ntâuk grê têx uô tsi tâu, tsi jông hâur shông cơưv 2017-2018, ngênhx zoz zux Hà Giang zuôr tsi jêik, tsi bos trâu têx lênhx tiz nênhs uô cxâuv chei têz qơưk. Sir jos hla đhâu têx phiv liv, cxiv kho têx tsi jông, ngênhx zoz zux Hà Giang tror lês uô hâux lưv kriê txux chi trâu cxênhx tuz nhuôs đros thiêz tsưr ziv, siêz xar uô tâu yênhx côngz têx hâux lưv zok muôz hâur shông cơưv yiêz./. 

(BTS-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Sơn La phiv liv hâur sâu tsês têx hnaz hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs

  Txix shông 2016, tỉnh Sơn la tưz cxiv uô siv têx bể trâu têx hnaz, hưx trâu yux por vêv đrox tsuôs. Khov côngz xưv yax kriê muôx chêx cur, têx jêx jok muôx qơư tsês chiê, pêx xênhv tưz cor cav sâu tsês têx hnaz hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs. Niêv tix Tòng Thị Hiên nhoz xar chiềng Đen, thành phó Sơn La puz pâuz:

“Zuk muk tsuôs yuôx pêv têz lok mak tsuv muôz têx hnaz hưx trâu yuôx trâu qơư tsês chiê viv lok six muôx tưx thiêz uô phiv liv trâu tênhv qơư”.

Taz sik, txix thâuv tâu cxiv tsa tiv muôx tsơưs viv li têx qơư sâu tsês chiê nhiv no puôr lênhx tưz pur tas uô trâu pêx xênhv nhiv no muôz por tsês chuôs tsi. Zoz qơưx lok qơư tsês chiê têx hnaz hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs sâuv thax tsav tỉnh Sơn La njuôk xav tsuv muôx txix 10 txos 15  cxênhz luz kror. Taz sik nhiv no tỉnh nhiv kruôr muôx zuôr xar 300 luz kror. Têx kror tsês chiê no tau cxiv uô iz phênhv zos phênhv pênhr cxiv tsa jê jok yiêz, iz phênhv zos pêx xênhv gôngr côngv. No zos têx vuôz tsuôz tsik tsuv tso shơư đros têx zav vuôz tsuôz hâur xênhz huôx thiêz tsik tâu chiv chir muôz hlơưr por tsês lok sik muôz phâuk por tsês. Tas nro tỉnh cux tsik tâu muôx taz viv tưs txâuk tsar tov chiê xưv lik. Uô ntêx tỉnh Sơn La tsênhv cxiv tsa Đề án sâu tsês têx hnaz hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs. Zơưv Hà Quyết Nghị Giám đốc Sở kôngz nuv thiêz huôv tsar jêx jok tỉnh Sơn La puz pâuz:

“Hâur tsưr ziv shông 2018 tỉnh zuôr cxiv tsa nzir 500 luz kror. Txos shông 2020 zuôr sir jos cov muôx 2.000 luz kror tsês chiê. Nhiv no đros têx hnaz hưx trâu yuôx muôx ntâu li co mak tsuv muôx iz tsưr tsix txâuk đas jos chiê thâux xa thiêz xưv lik. Nhiv no nganhx Kôngz nuv thâuv kriz uô đêx án no zuôr zok nriêr taz viv chiê sâu tsês thiêz xưv lik têx hnaz, hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs no”.

Kruôz kriê sâu tsês têx hnaz hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs đhâu sir zôngv tas:

- Hnaz hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs đhâu sir zôngv tas tsuv tâu sâu lok chiê hâur têx kror tsês chiê.

- Kror sâu tsês chiê tsuv taz por zoz qơưx li đrav kaz:

+ Cxiv uô ntơưv têx qơư huv đros zôngx ziv pov pâuz tâu ntơưv têx ntus cêr, chor cêr muk lok hâur đrak liêx ntus têx liêx têz lox đar; tsik trâus đêx ngaz jê têx qơư tor yuôx uô ntêx thâuv zuôr muk tsuôs chiê zôngx ziv trâu sâu tsês têx hnaz hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs đhâu sir zôngv tas; tsik uô phiv liv txos phênhv đêx xênhz huôx qơư pêx xênhv nhoz zoz thôngz thiêz tênhv qơư jêx jok;

+ Uô txix têx zav truôx khor, tsik xêz, tsik muôx yưv hóa học đros têx zav trâu saz hâur; tsik cxênhv têx zav tsik hur co trâu saz đrâuv; taz por tsik trâus chuô, đêx uô uô txar qơư;

+ Jông xưk luz kror zênhx lok sik pluôr xưv phaz xưv mênhv cov huv đros, zôngx ziv trâu hâux lưv njêis yêv. Luz kror lox txâuk ntiv txix 0,5 txó 1 yiv thôngx, muôx hâu vor ntov. Hâu khor kho, tsik trâus chuô, ntux nas uô txar qơư thiêz đar đuô luz kror muôx 5 cm chiê nas yiê tsik tâu muk hâur kror; ntơưv iz saz luz hâu vor muôx iz luz kror zâu muôx hâu vor chiê kriz tâu zôngx ziv; kror tsuv siêz cov huv đros chiê đêx huôv ntưk tsik tâu trâu hâur kror;

+ Saz đrâuv luz kror sâu jax luk hêik pâuz “Kror tsês chiê têx zav hnaz, hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs đhâu sir zôngv tas” thiêz têx tsưr ziv hêik pâuz phiv liv lơưr ploz tsênhr Việt Nam TCVN 6707:2009 lok têx zav vuôz tsuôz phiv liv;

+ Khov lơưr tsoz chos thiêz tsưr ziv sir zôngv yuôx por vêv đros tsuôs, chor kror tsês chiê tsuv taz por tsês chiê tas têx hnaz, hưx trâu yuôx por vêv đrox tsuôs đhâu sir zôngv tas hâur thax tsav uô kôngz lôngk. Taz sik tsơưs tiv zix mak tsuv muôx iz luz kror tsês chiê sâuv thax tsav đar muôx 3 ha uô chos kôngz lôngk yênhx shông lok sik 10 ha ar chor têx tsoz chos ntêr shông muôx sir zôngv yuôx por vêv đrox tsuôs./.

(Bích Thủy-Lik Thox cxêik nhênhv)