Tsôngv box nênhs Poz Ziz Đơưz Mường Lay, Điện Điên tsêr tsar lơưx vor poz jêz đuz, têx jông thâuv nzor

Mường Lay (tỉnh Điện Biên) zos thị xã mê thiêz grêiv đuô hur si hâur tas nro têz qơưk, muôx 2 phường, iz xã, nhoz hâur iz luz vuôs har ntêr thiêz grêiv, 3 tuk đêx Sông Đax, Nậm Na thiêz Nậm Lay lok siz yuôv. Suôv qơư no txix thâuv nzor tâu seiz zos nênhs Poz Ziz Đơưz Điện Biên Tsênhv qơư vênhx huôv. Hâur shông 2010, yênhx cxênhz chuôz zis tsôngv box nhoz no tưz uô tiêr jiês yêik txar qơư nhoz uô kaz ciês, tsês qơư chiê uô tsêr meir tênhv tênhz Sơn La. Luôs hâux lưv cxiv tsa đuô thị xã txix thâuv co cux zênhx max tâu uô tiêr. Đros trâu têz qơưk têx côngz trênhx jông nhiv no, nênhs Poz Ziz Đơưz têx tsêr tsar lơưx thâuv ntêx tâu cxiv uô đuô, taz sik cux tuôr tâu chiê têx jông thâuv nzor ntơư, uô tâu iz lênhx lênhx tsêr tsar lơưx jông, đrâuz kâuv tis puôz trôngz. Thâuv yar ntux tuôx jiêz jov jơưk jêx jok, pov têx luz tsêr tsar lơưx vor poz jêz đuz yưv shơư têx tâur huôz ziv uô trâu thị xã jông jav đuô xưk li đeiv đruôz tsov iêr. Zơưv Sìn Văn Tăn, 62 shông, nhoz thị xã Mường Lay heik pâuz, sir zôngv têx poz jêz li no vor tsêr tsar lơưx zos muôx txix thâuv huôz têik Poz Ziz-Đèo Văn Long lok. Hâur ntu thế kỷ 19, thâuv tâu Pháp paz max, Đèo Văn Long sơưr uô huôz têik hlôngr trâu lênhx txir, thâuv ntu co niêk tsiv, zuôv px uô krêr, zuôr muôs zax zênhz, shôngz ntông, hax huv, tso têx đoanx fuôx gox lox zuôr đêx Sông Đax uô cêr mul lok chênhr chiê uô têx nuv li heik sâuv trâu thax tsav tiêx đras niêv đêx liêz, yênhx lênhx nênhs buô nux yax hâur thax tsav qơư. Chiê muôx poz jêz zôngv vor trâu zuk luz tsêr 2 yôngx, tsar lơưx muôz ntông uô, foz nja cxiv puôz vuôk luôx liêz đar muôx iz ha ntâu, Đèo Văn Long tưz zuôv chor tuz hluôk hâur thax tsav muk trơưl 2 saz ntus đêx Sông Đax, Nậm Na zok nriêr têx poz jêz jông chiê tsông thiêz yâu lok vor tsêr. Txix thâuv ntơư luôs hâux lưv yâu têx poz jêz đuz thiêz sir zôngv zav poz jêz co chiê vor tsêr ziv hnuz ziv ntâu đuô, viv chor poz jêz no khor truôx thiêz jông.

“Txix thâuv ntêx lok, qơư Đèo Văn Long nhoz pêv trôngz siêz tưz zênhx vor tsêr zav poz jêz no. Chor poz jêz heik co vor tâu ntêr yax, 2, 3 tiêv nênhs , thâuv ntêx chor lâuk tưz uô uô ntêx lơưv, tsi tơưs li chas hlo, cur thiêx nhiêv uô li ntơư. Ntux nas mak tsi muôx iz jiês zuôr xâu trâu hâur tsêr. Vor têx poz jêz no ho fênhx zis đuô vor vuôk luôx, phênhv ntâu thị xã nhiv no sđ puôr lênhx uô, vor li no hur si”.

Tsêr tsar lơưx vor poz jêz đuz tâu seiz zos nênhs Poz Ziz Đơưz Mường Lay iz hâur têx côngz trênhx vênhx huôv jông. Têx poz jêz uô ntêx thâuv zôngv vor tsêr mak lơưr zuôr tâu muôz txiêr uô têx đeiv xưz phaz xưv mênhv trơưk iz cui tinhv lox thiêz ntêr siz luôs. 2 luz câuv lok siz đrâuk, siz puôz mak lơưr muôz txiêr cov đhok tâu jông lok uô cê, iz luz câuv tho kror mê. Thâuv vor, lơưr zuôr muôz xor hlâu qơưk đhâu luz kror tho ntơưv  luz câuv co  lok khi trâu têx grax ntông. Chiê vor txâuk trâu iz luz tsêr tsar lơưx ntông 5 qa li no, zuôr tsuv tas nhos 4 cxênhz đeiv poz jêz muôz lok siz buôz, đhok, khi uô cê xưk iz zav li têx bli njêl. Zơưv Vàng Văn Thức, nhoz jok Na Nát, phường Na Lay, thị xã Mường Lay heik pâuz, iz chas xav cov jông chiê nriêr, yâu tâu têx poz jêz txâuk vor tsêr, mak uô li ntơư cux qir txix tsôngv box nhoz no luz nênhx xênhz huôx reik đros trâu têx đêx seiz ntux nas lok ntux kruô, đêx lox lok sik zâu mak thiêx nriêr thiêz yâu têx poz jêz. Trơưk li luz nênhx, siêz xar, co tsênhv zos heik txos têx njêl, jax naz lâus, paz por hưv thiêz gra cêr tsâu sor trâu sđ. Đhâu ntâu tiêv, tsưr ziv uô tsêr li no cux tâu nênhs Poz Ziz Đơưz nhoz no tuôr tsês chiê jông thiêz yênhx iz txux chi vênhx huôv tsi thôngx li nênhs Poz Ziz nhoz têx thax tsav qơư txơưr đuô txux chi vênhx huôv.

“Co zos nênhs Poz Ziz Mường Lay txux chi cêr nênhx jông, txux chi vênhx huôv no tso tsi tâu tsês mak chuôz zis tưs cux tsuv sir jos kho, cơưv shâuv uô li chas chiê cov jông, cov truôx khor. Nhiv no zuk cux iz zav li ntơư, shâuv thiêz jux juk kho, uô jông chiê tov kaz no jêx jok, cêr mul lok zôngx ziv thiêz jông đuô”.

Iz chas têx jông lok khor truôx tâu ntêr, nhoz yar tsi cuz sor, nas tsi ntuz tsi xâu, sir zôngv têx poz jêz heik sâuv vor tsêr tsênhv zos côngv thôngx nênhs Poz Ziz Đơưz nhoz thax tsav qơư no iz txux chi tsưr ziv jông hâur uô vax uô tsêr nhoz, tuôr tsês heir nênhs Poz Ziz Đơưz Mường Lay têx txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông thâuv nzor tsi chiê pôngz plox./.

(Vũ Lợi-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Iz lênhx pox niêv moz siêz huôv tsar zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông

Lò Thị Pháư, hêir nênhs Maz, shông no muôx 65, nhoz jos Hát Củ, xã Chiềng Ơn, huyện Quỳnh Nhai cux tsênhv niêx hnuz kriê tsôngv tuz nxêik hluôk hâur jos cơưv shâuv hêik cưr cxiêx, đhiê pax vuôs, nthuôr uô cêr lov jêv. Pos phơur thav tiêk: Hêir nênhs Maz nhoz Chiềng Ơn, huôv tsar cêr uô nênhx nhoz trơưk ntus đêx đas, khưr tsêz chos kôngz lôngk thiêz tsêz chos pax ntok ntâuz, tu zus tsiêx cxu. Đros ntơư, tsôngv pox niêv vir ndâuk Maz cux pâuz phiêz tơưz, phiêz cuôr tênhz, phiêz mêx lôngk cxuô zav thiêz txix thâuv zâu tsôngv pox niêv vir ndâuk hêir nênhs Maz cux zênhx pâuz xơưk pax ntâuz, đuôr tưk thiêz uô cxuô zav nox. Nhiv no Pos Phơưr tưz lâuk hnuz nhôngs siêz thiêz xar njôngr cov hêir nênhs Maz tsôngv tuz nxêik hluôk huôv tsar truôx zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông tsik chiê pôngz plox. Pos Phơưr hêik pâuz:

(Nhiv no hêir nênhs Maz têx txux chi vênhx huôv jông cxôngx nzor tưz trâus pôngz plox lơưv jux juk thiêz trơưk li cur xar mak tsuv kriz lớp kriê cơưv zuk hêir nênhs têx vênhx huôv jông trâu tsôngv tuz nxêik hluôk cơưv shâuv tsik chiê zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông pôngz plox”

Pos Phơưr cux hêik pâuz nzir tiêk: Hêir nênhs Maz têx txux chi, vênhx huôv cxôngx nzor cux muôx ntâu zav, taz sik txos trâu nhiv no tưz trâus pôngz plox tas ntâu. Qir tiv zos chor tuz nxêik hluôk nhiv no muk cơưv ntâuz ntơưr tiêr thiêz muk uô hauax lưv têz qơưs; li ntơư thiêx tsik moz siêz txos zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv cxôngx nzor. Chor pâuz sênhr suôz hêik hêir nênhs Maz têx cưr cxiêx tsuôk yuôr tsơưs, phênhv ntâu tưz lâuk tas hnuz nhôngs siêz; chor hluôk nhiv no tsuôk pâuz đhiê pax vuôs lơưv xưz. Lar hêik zos thâuv pos Phơưr tsênhv uô chủ tịch Ủy ban xã Chiềng Ơn, pos Phơưr tưz đros cán bộ xã yax kriê tsôngv px hêir nênhs Maz huôv tsar truôx zuk hênhr nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông cux lo luk hêik hâur niêx hnuz  tsik chiê pôngz plox thiêz nhiv no Pos Phơưr tưz so lâuk, tsik uô hauax lưv têz qơưs, pos Phơưr cux tsênhv truôx siêz bo yax kriê tsôngv tuz nxêik hluôk cơưv shâuv zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông cov muôx đros đrêiv hâur luz nênhx. Pos Lò Thị Dương, shir phaz lul hêik:

(Pos Lò Thị Phơưr, zos iz lênhx moz siêz khơưk tsês chiê zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông; lar hêik zos pos Phơưr tsênhv kriz lớp kriê chiê pêz cơưv zuk hêir nênhs têx suôz sênhr cưr cxiêx. Đhâu ntơư, cur cux pâuz nzir zuk hêir nênhs têx vênhx huôv jông thâuv nzor).

Hâur shông đhâu, iz chas huôv tsar truôx zuk hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông, pos Phơưr cux tsênhv paz trâu huyện Quỳnh Nhai cxiv tsa tâu tiêr hêir nênhs Maz iz cxiê vênhx huôv li: Ntênhk hội  chơưr xơưk, ntênhk hội Xên Pang Ả, đhâu ntơư muôx cxaz nzir iz phênhv vênhx jông trâu huyện Quỳnh Nhai, tỉnh Sơn La thiêz hêik kriê trâu tsôngv kruô sđ pâuz txos hêir nênhs têx txux chi, vênhx huôv jông cxôngx nzor./.

                              Tsu cxêik nhênhv-Trấn Long - CQTT Tây Bắc