Phong Thổ (Lai Châu): caz moz trơưk plaz zôngx ziv huôv xênhz

        Thax tsav muôx tsôngv box trâus moz trơưk plaz zos têx jos tsôngv box mênhx cxưx Hà Nhì, nhoz xã ntus đriv Ma Ly Chải, huyện Phong Thổ. Qir tiv tsôngv box trâus moz thiêz uô caz moz huôv xênhz yênhx, zos tsôngv box li cêr uô nênhx, xênhz huôx pôngz kaz, nox nhoz tsi huv vêv xênhz. Qir thơưx tsuôk muôx 2,3 lênhx trâus moz, taz sik tiv tsôngv box jênhv pâuz kis, viv li moz tưz huôv xênhz yênhx cik đêz đar trâu ntơưv 4 luz jos, muôx 60 lênhx nênhs tâu seiz njuôs, kho moz ntơưv têx qơu y tế, hâur co muôx iz lênhx tưz trâus tuôs.

Làng của dân tộc Hà Nhì

          Ntơưv Tsênhv qơư y tế huyện Phong Thổ, Lò Dừ Giá, nhoz jos tả Chải, xã Ma Ly Chải hêik pâuz:

          “ Thâuv nhoz tsêr cur trâus moz plaz thiêz tơưv trôngx lol nyar. cán bôv y tế xã muôz yuôx hâuk 7 hnuz, taz sik tsi jông, nhiv no tuôx tsêr kho moz mak jông mê njik. Txix no muk, tsuv uô vêv xênhz hur si thiêz nox siêr hâuk siêr”.

          Lơưr chiz coaz muôx txơưx jênhv tiv phaz, qir tiv zos tiv tsôngv box Hà Nhì sâuv thax tsav ntơư uô nênhx nhoz tsik chêx chôngk, nox nhoz tsi huv vêv xênhz. Qênhx shênhx mul tơưv trôngx trâu cxuô qơư tsênhv muôx yưv ntâu, têx chuôz zis muôx tsêr vêv xênhz tsuôk tsav 7%. Đrâuv co, đêx xênhz huôx cux tsi tâu yưr lir, phênhv ntâu zos hâuk txiêk tsi râuz bâu, uô moz siz cik sei.

          Bác sĩ Phùng Thị Lai, giám đốc tsênhv qơư y tế huyện Phong Thổ puz pâuz:

          “ Thâuv jênhv têx lênhx nênhs moz xuz thơưx pêz cux chox kriê canr bôv y tế xã mul qênhz yuôx seiz car, đhâu co pov moz nzor chiê kho moz. Đros thiêz nênhs moz mak pêz cux yưr lir moz, cxaz nzir đêx trâu luz chêr, zôngv yuôx kháng sinh...Hâur six hơưv kho moz nênhs moz cux tâu yax mông cov uô jông đuô”.

          Ciês thâuv muôx lênhx nênhs trâus moz, nganhx y tế Lai Châu tưz muôx ntâuz ntơưr chox kriê têx chiz coaz chuyên môn cêv kuôk thax tsav moz; thôngx cxix njuôs siv thiêz ntâus grê qênhx shênhx moz trơưk plaz. Chiê txu grês mo cik đêz đar, txu grês têx lênhx nênhs trâus moz hnhar thiêz nganhx  y tế Lai Châu tưz heik canr bôv chuyên môn mul têx jêx jos, đros chinhr quyênx tiv phaz uô têx tsưr ziv yax mông, heik kriê tsôngv box vêv xênhz lênhx nênhs, nox siêr hâuk siêr; cxiv uô tsêr vêv xênhz chêx chôngk; tsuôk yuôx tuô caz moz....

          Pos Trần Thị Liên, giám đốc Tsênhv qơu y tế dưv phax tỉnh Lai Châu puz pâuz: txos nhiv no thax tsav muôx moz huôv xênhz tưz tâu cêv kuôk. Nganhx cux muôx ntâuz ntơưr thix ziv chinhr quyênx huyện Phong Thổ paz txưv tsôngv box cxiv tsa tsêr vêv xênhz, zôngv yuôx phongx nzuôr tês, tsuôk yuôx tuô caz moz...Đrâuv co, nganhx cux paz txưv yuôx kháng sinh kho moz trâu lênhx nênhs njuôs xav trâus moz ntơưv xã...Pos Trần Thị Liên heik:

          “ Chiê car chêx txos qơư moz huôv xênhz tsuv coar lik jông lênhx nênhs muôx moz. Têx lênhx nênhs no tsuv nhoz tsêr kho moz chiê kho moz thiêz tâu coar lik jông. Thâuv tâu tso lol tsêr tsuv tâu njuôs siv 2 jiês thiêz thiêx li tâu, taz sik hâux lưv no lok six lax uô, tsôngv box nhoz tsêr kho moz muôx nhos 3 hnuz ho tsir mul tsêr, tsi coar lik tâu”.

          Moz trơưk plaz siz cik đhâu cêr nox hâuk thiêz nhiv no cux tsênhv  zuôr nxênh trâu cheix lol nas nhoz tox siêz Tây Bắc, viv li caz moz trơưk plaz cux xưk li têx zav moz txơưr zuôr cik sei trâu lênhx nênhs, sđ tsuv phax tar cov tâu. Viv li, chiê txu grês moz trơưk plaz thiêz têx zav moz txơưr, tsôngv box tsuv muôz siêz jênhv pâuz hâur cêr cor cav uô nênhx, tiv zix zos hâur nox hâuk./.

( Khắc Kiên- Txâur Vax cxeik nhênhv)

          Tsôngv pox nhuôs sơưr đơưk hmor yuô. Nhoz xã Trì Quang, huyện Bảo Thắng, lào Cai, oz pêz shông lok no muôx yưv ntâu chuôz zis tưz pâuz hlôngr yiêz tsưr ziv huôv tsar kinh tế kôngz nuv thiêz muôx yưv ntâu qơư zuôr muôs hax huv; hâur co tsuv hêik txos zơưv Nguyễn Văn Dũng, nhoz jok Trì Thượng II li qơư tu zus nênhk muôs. No cux zos qơư tu zus nênhk chiê tuô muôs grêix xuz thơưx nhoz Lào Cai cux uô tâu truôx jux juk. zâuv sơưr đơưk đros mnôngs jax sâu hêik lok tsưr ziv tu zus nênhk.

Tsưr ziv tu zus nênhk muôs grêix

          Tu zus nênhk muôs grêix li kror liv zos zoz qơư uô têx zav nox txix grêix nênhk ziv hnuz ziv chuôz ndê, tiv zix zos grêix nênhk tsơưl-zav nox kaz nto bê. Pâuz tâu kror co, zơưv Dũng tưz quêz tênhv muôz zuôr xar 3 ha ar chiê uô qơư tu zus nênhk, phênhv ntâu thax tsav no tâu cêv kuôk uô qơư tu zus thiêz chos tâux uô jâuz nox.

Oz shông tror lok, khov lơưr yênhx ntu, têx thâuv mak zơưv Dũng qơư tu zus nênhk muôx txos 60 tuk, phênhv ntâu hâur co zos tu zus cov tros, zơưv cux xêir tsov chor nênhk mâuv jông gâux chox lok tu zus chiê sha mê nhuôv. “Iz tuk nênhk lox tiêr nênhk tâu tu zus jông ntơưv qơư tu zus 1-2 hli mak zuôr muôs tâu; hok nênhl muôx iz shông hnuz nhôngs mak zus muôx iz shông cux muôs tâu lơưv”. Nhiv no chor nênhk ntơưv zơưv Dũng qơư tu zus zos zok nriêr zuôr txix têx xã tox siêz, li Bắc Hà, Si Ma Cai, Mường Khương thiêz Bát Xát...

          Zênhx nhiêv zus nênhk, viv li kuôk no oz pêz shông, zơưv Dũng zuôr iz tuk hênhr nênhk nôngz di-gan, nhiv no mak tuk nênhk no lox đuô xar muôx oz bâus pir li chor nênhk zênhx muôx tu zus trau cxuô tsênhv qơư. Cux khov tuk nênhk nôngz no mak chor nênhk nhiv kruôr sha nhoz zơưv Dũng qơư tu zus cux zênhx lox mê njik”. Txơưv li chak cux zos chiv chir tu zus, viv li chêx cur chor nênhk nhiv kruôr siv tso tơư tsuv 1-2 shông thiêz mak thiêx zuôr ntâuk gri tâu”.

Nênhk tsuv nox ntâu jâuz tâux hâur iz hnuz, chiê tuôr xav kror no, zơưv Dũng zok nriêr zuôr têx hnhaz blêx kruôr lok uô zav nox. Chuôs li chor nênhk muôs grêix puôr lênhx tâu zơưv Dũng zôngv yêz lox thâux chox muk muôs ntơưv Lào Cai, thiêz zôngv yêz thâux chor hnhaz blêx lok, viv li nhiêx txiêx chiê sâu zuôr thâux xa têx hnhaz blêx cux tâu txo grêk tsơưs ntâu tiv zix. Sik thav, muôl muôs đros yênhx châuv qơư uô grêix nênhl nox nhoz ntơưv thành phố Lào Cai thiêz huyện Sa Pa, tsik tâu muôx jiês tưs zơưv Dũng cxơưx txos nênhk zuôr muôs tsik tâu, thiêz zơưv Dũng cux pâuz tiêk zơưv chor nênhl nhiv kruôr tax tâu iz phênhv tưs trâu chor qơư no.

Ngựa ở vùng cao Lào Cai

          Cxiv uô tsưr ziv xuz thơưx ciês lok tu zus nênhl muôs grêix thiêz jux juk tâu yênhx côngz, taz sik, zơưv Dũng cux tsênhv yuôr ntâu kror tsuv xar, zưk li txox nhiv no cux tsik tâu muôz kror tưs nhênhz chơưv lok tsưr ziv tuz zus nênhk muôs grêix, viv li nênhs tu zus tsuv chiv chir nriêr uô; khov trâu chor nênhs muôx nhoz tiv phaz, thiêz chor nênhl no luz chêr zâu, hloz lox kênhz, grêix tsơưs, viv li chêx cur kinh tế txix tu zus nênhk muôs grêix tsik tâu siêz; tsik tâu jênhv tâu têx phênhv paz li tu zus têx tsiêx txơưr đuô….

          Nhiv no, chor nênhk ntơưv têx xã tox siêz tsênhv grêk tsơưs sêi, viv cxiv luôs cêr muk lok hâur jêx jok tâu yưv pênhr uô ntâu, xuôz nênhk thâux xa kôngz lôngk muôx tsơưs jux juk. Ho zoz qơư lok zav nox txix grêix nênhk mak ntâu, tiv zix zos thâuv chor kruô tuôx trâu Lào Cai  tsênhv ziv hnuz ziv chôngz. Zơưv Dũng hêik: “Pêz vav tiêk, tu zus nênhk muôs grêix nzor tâu nganhx kôngz nuv, chor tiv phaz tsoz hâur tsưr ziv tu zus, cêv kuôk uô tu zus li têx tsiêx txơưr đuô”. Thâuv co nênhs tu zus thiêz muôx tsar tov yưv pênhr thiêz huôv tsar”.

          Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” ciêz no zos Đaix TNVN côngv đros tsênhv qơư cxơưz cxiz uô kôngz têz qơưk uô./.

(Lik Thox cxêik nhênhv)