Hnuz ntiêx têz lox tongv 1/5

Hnuz 1/5/1886, tiv công nhân li zoz qơưx tsik tâu tsov xưv txos cov cxix cxuô, chor công nhân sâuv tas nro têz qơưk Mỹ tưz tsikcav tuôx uô hâux lưv thiêz hêik cov chor tsưr zuôr nênhs uô lox tôngv uô trơưk chor nênhs lox tôngv li siêz xar. Xuz thơưx zos jiês bãi công ntơưv thành phố Chicago. Xar muôx 40 cxênhz lênhx nênhs tsik tuôx tsêr mêir uô hâux lưv. Lơưr tsưr tsix Mít tinh, biểu tình sâuv thành phố đros têx ntâuz ntơưr sâu tiêk “Txix hnuz no tsik muôx lênhx tưs uô hâux lưv ntâu đuô 8 six hơưv iz hnuz! Tsuv uô lơưr 8 six hơưv uô hâux lưv, 8 six hơưv nhoz so, 8 six hơưv uô si”.

Txix co, hnuz 1/5 zos yênhx Hnuz Ntiêx têz Lox tôngv, zos giai cấp công nhân hnuz tsav txênhz thiêz hênhr kruôk lưx lươngv công nhân lox tôngv sâuv tas nro ntiêx têz.

Shông 1920, đros muôx Lê Nin cir tso tơưv, Liên Xô (kuz) zos luz têz qơưk xuz thơưx ciês tso chêi trâu pêx xênhv tâu so hâux lưv trâu hnuz Ntiêx têz Lox tôngv 1/5. Tsưr ziv uô no jux juk tâu ntâu luz têz qơưk sâuv ntiêx têz thôngx ziv đros.

Ntơưv Việt Nam, Đhâu thâuv Đảng côngv sản Đông Dương tâu yênhx lix (1930), giai cấp công nhân Việt Nam tưz muôz hnuz 1/5 yênhx shông zos hnuz phongz yaox sơưr tơưv txênhz tir thêir tros châuz, txênhz tiêx tuk-tự do trâu têz qơưk, txênhz vax huôv lok kinh têr-xar hôiv.

Nhiv no, hnuz Ntiêx têz Lox tôngv tưz zos yênhx oz gia cấp công nhân thiêz pêx xênhv lox tôngv Việt Nam li hnuz hôiv lox. No cux zos hnuz hêik tơưv cêr sik côngv siêz thôngx ziv đros giai cấp công nhân thiêz pêx xênhv lox tôngv sâuv tas nro ntiêx têz. Thiêz yênhx shông, nênhs lox tôngv sâuv tas nro ntiêx têz ho sik đros chiv nhênhv hnuz Ntiêx têz Lox tôngv 1/5./.

Vừ Chu BT-Lik Thox cxêik nhênhv

Sir tas đas jos tsưr ziv uô  hâux lưv uô

4 six 30 phênhz sơưr nzor thâuv niêv đrôngs cxuô lênhx nênhs tsênhv pư tsâus jos, niêv lâuk Đặng Hồng Thêm tưz đros 19 lênhx công nhân hâur Tuêv vêv xênhz jêx jos, Xí nghiệp tênhx qơư đô thị TP Sơn La qir muk uô hâux lưv. Co zos muk qêz suô têx vuôz tsuôz kiês nênhs sâuv têx cêr muk lok hâur niêv đrôngs, txos thâuv sđ sơưr tsuôk pov têx cêr muk lok tâu qêz hur si đu lul. Niêv lâuk Thêm pheiz kênh: Đros công nhân vêv xênhz tênhx qơư li hâux lưv uô, iz hnuz niêv lâuk uô 1 ca, hnuz tov kaz ho uô 2 ca. Hâur co, ca sơưr nzor qir uô thâuv 4 six 30 phênhz thiêz suôv câuv thâuv 10 six 30 phênhz; ca tiv 2 uô thâuv 4 six 30 zar hnuz keix txos 11 six 30 phênhz tsâus ntux. Muôx têx hnuz yêz sâu têx vuôz tsuôz kiês nênhs trâus liêv mak niêv lâuk tsuv uô txos 2 six tas hmo: “Muôx têx thâuv têx ntu cêr ntêr 2,3 puôk yiv, pêz cux sir jos muk txos yênhx ziv chuôz zis qêz suô têx vuôz tsuôz kiês nênhs, txơưv hâux lưv uô khưr taz sik pêz cux sir jos cov qêz suô tas têx vuôz tsuôz kiês nênhs, tsi chiê uô zênhr shar txos tênhx qơư; qiv hơưv tsi jông muôx ntux nas mak sđ tâu nhoz hâur tsêr, taz sik đros thiêz pêz li hâux lưv mak ntux ziv lok nas mak ziv zuôr trâus muk uô hâux lưv”.

          Lơưr niêv lâuk Thêm, ca uô thâuv tsâus ntux, niêv lâuk paz công nhân khênhr sâu txix 2-3 tênhr têx vuôz tsuôz kiês nênhs thiêz thâux lok tsêr meir chiê yưr lir.

          17 shông ntâu uô hâux lưv no, txơưv phêv liv, tsi jông trâu đas jos, đros co zos nyar ntux lok nas cux tsuv uô...taz sik đros thiêz siêz nhiêv zuk li hâux lưv uô, niêv lâuk đros thiêz têx lênhx nênhs txơưr hâur tuêv thâuv tưs cux sir jos chiê niêv đrôngs zuk nhoz uô nênhx thâuv tưs cux hur đu, jông jav: “Cur nhiêv cur li hâux lưv uô, viv muk uô hâux lưv mak sđ hâur tuêv lênhx tưs cux hluz, sik đros sir jos uô tiêr jông hâux lưv Ban lênhs tov công ty njênhs njôngr choz uô; cur xar njôngr uô li chas cov muôx đas jos muk uô hâux lưv, por vêv tênhx qơư njuôz jông, hur đu trâu tsôngv box nhoz uô nênhx”.

          Chiê uô tiêr zuk li jênhv vưv, niêv lâuk Thêm cux sir jos nhênhz chơưv, nriêr pâuz têx tsưr ziv chiê muôz siêz chêx cuk uô hâux lưv. Đrâuv co, niêv lâuk cux chuv tôngv thôngz xor mông đros lênhs tov têx tuêv, jêx jos cxơưz tiês yax mông lok hâux lưv por têx vuôz tsuôz kiês nênhs trơưk qơư thiêz six hơưv cui tênhv; heik tsôngv box txơưx pheiz têx zav vuôz tsuôz kiês nênhs chiê por iz kro....đhâu co gôngr phênhv uô hlôngr yiêz, muôz siêz tsôngv box li siêz por vêv tênhx qơư. Pos Bùi Thị Kim Oanh, tsôngv box nhoz uô nênhx ntơưv tuêv 3, phường Tô Hiệu, TP Sơn La heik: “Cur pov lok six jông siêz đros lơưr li hâux lưv uô viv tênhx qơư, thâuv tưs cux uô trơưk six hơưv, txơưv nyar ntux lok sik lok nas cêr muk lok thâuv tưs cux hur đu, pêz uô tsâus txos lơưr lok six ntâu”.

          Đros têx yênhx tix thiêz sir jos hâur hâux lưv uô, niêv lâuk Thêm tưz tâu muôz ntâu ntơưr kruôk thiêz tiv zix niêv lâuk jông siêz zos 1 hâur 29 lênhx nênhs jông tas nro têz qơưk tâu Tạp chí tênhx qơư thiêz niêv đrôngs VN khơưk muôz giải “Tul khâuz truôz cuz”- Kruôk txos têx lênhx công nhân vêv xênhz tênhx qơư VN jiês tiv 3, shông 2021./.

Trấn Long-Txâur Vax cxeik nhênhv