Jok Kim-Chor nênhs muk uô ntêx têx pov thiêz pâuz tâu

Iz hlik đhâu đêx nas uô ruôr hiêv, têx ar gok nhav jơưk cêr muk trâu jok Kim, xã Bát Xát, tỉnh Lào Cai-suôv qơư tsôngv box Giáy uô nênhx nhoz cux tsi tâu tâu kruôr. Đêx nas muk đhâu, têx đras liêx kror tưs cux trâus ar, poz jêz cxuz, cuôr yôngz tas, uô muôx tsi pâuz pêk tsơưs têx phiv liv, cêr cxơưx trâu tsôngv pêx xênhv. Taz sik, nhiv no thax tsav trâus uô ruôr hiêv hnhar co tưz thiêz tsênhv jux juk hlôngr yiêz.

Nhoz đras liêx jok Kim, sâuv thax ar đar 6 cxênhz ntâu xưv phaz, Vùi A Lùi, tsar Ban côngz xưv mặt trận jok chuôs li tsi muôx iz hnuz tâu so hlo. Thâuv têx jêk liêx nhoz jê iz ndis cux tsênhv trâus ar, poz jêz cxuz mak tix lâus chuôz zis chor jâuz tưz hloz lox jông njuôz xiêz.

“Nhiv no six nhoz tok têz qơưk xưz mak tsi tâu nox. Đhâu thâuv đêx nas grik tas, zuk cux cxiv kho têx tsi jông, trâus puôk tsuôx thiêz, tsuôk muôx iz ciêz xưz, chuôz zis tưz zuôr tror muôx jâuz muôs lơưv”.

Hâur 8 shông lok no, txix tu zus tưv zuôr qir vâuv tsês, chos jâuz, hlêis đê têx jâuz lâul, đaz tuôs puz njêl, zus buô, tix lâus Lùi tưz huôv tsar uô nox tâu truôx tuk. Têx tsưr ziv, cêr moz siêz gruôs khưr ntơư tưz zos tix lâus cơưv shâuv tâu txix têx hnuz nhôngs muk uô tuz lênhv nhoz Zênhx Pênhz phax Pha Long lok, thâuv pov chor txir nzơưv, tix lâus đros nhoz, uô hâux lưv uô cê hâur taz viv chos tâu jâuz krưr tsi trơưk cheix hâur têx ar têz tsi jông, kruôr gis ntơư.

“Cur tưz xar tiêk, thâuv tror lok hâur qơư nhoz cur zuôr lok uô siv, chos jâuz hur, fmông qir tsiêx cxu trâu, jâuz hloz lox mok, nox kaz, thâux muk muôs, lênhx tưs cux siz txênhz zuôr”.

Txix ntơư, tsôngv niêv txir cưr tix nênhx tsa hâur jok seiz pov tix lâus uô tâu, lơưr cux cơưv shâuv thiêz uô trơưk. 2, 3 shông lok no, tas nro jok Kim tsi yuôr chuôz zis tưs tso ar têz khôngz, lênhx tưs tưz huôv tsar uô chiv kôngz ntux tsâus.

Zos tix lâus Lùi huôv tsar uô tâu jâuz tâuv hloz lox jông, mak Bí thư Chi bộ Hù Văn Vàng ho huôv tsar uô nox lơưr lưv faz tsưr ziv txơưr đuô. Tix lâus seiz njiê pov, zos tiz nênhs zôngv đas  jos, muôx nhux tưv paz cux cxiv kho, uô hlôngr tsi tâu têx ar liêx têz tơưr, kruôr gis đhâu đêx nas uô ruôr hiêv.

“Tsi muôx meir paz thoz huk, kho têx liêx têz trâus puôk tsuôx tiv đêx nas uô mak tsôngv pêx xênhv cux tsuôk pâuz seiz njiê đrox tuôx xưz, uô tsi tâu đaz tsi. Taz sik nhiv no tsuôk 1, 2 luz meir li no muôx têx thoz huk, khơưz tâu 20-30 ha. Têx kror hnhar zuk tưz paz uô tas, tsôngv niêv txir cưr tix nênhx tsa tsuôk tsêz nôngz, uô zuz thiêz tu lơưv xưz, cux nhoz khênhr đuô lok six ntâu”.

Luz meir paz phưx vưv uô kôngz zos tix lâus Vàng yưv pênhr zuôr tưz paz zov chênhr trâu têx chuôz zis hâur thax tsav uô tâu chiv kôngz ntux tsâus đhâu đêx nas uô ruôr hiêv. Lênhx Bí thư chi bộ jok hâux lưv uô heik sâuv tsi tiêk paz đơưk iz phênhv têx phiv liv, tsênhv cxơưz cxiz tas nro côngv thôngx sir jos huôv tsar uô nox, tsi tok txos têz qơưk paz. Hâur ntu zuôr txos, tix lâus Vàng tsênhv xar tsưr ziv, zuôr yưv pênhr zuôr nzir meir yiêz thiêz lox đuô chiê phưx vưv tsôngv niêv txir lax pêx xênhv sơưr đơưk nhoz jê iz ndis hur si.

Huôv tsar uô nox, têx hâux lưv huv đros zos zov chênhr trâu huôv tsar nhoz thax tsav khênhr trâus ntux uô ruôr hiêv. Thiêz ntơưv tsar jok Lý A Sìn chuôz zis, tsênhv huôv tsar uô luôs hâux lưv tu zus yênhx vạn tus kar grêix hloz lox jông, no zos tsưr ziv, hâu cêr uô nox yiêz.

“Chor kar no lok six muôx grik, chuôz zis tsênhv muôs 80 cxênhz đeiv iz cir, tâu gri đuô 2 bâus pir li njêl rô phi. Xuz thơưx tưz huôv tsar uô tâu lơưv, lưv shông cur njuôk xav zuôr krêz uô qơư đar đuô chiê cov vav ntâu đuô no thiêz, muôs trâu têx chuôz zis xar zuôr zus thiêz nox”.

Txix uô nôngz txos trâu njuôk xav huôv tsar tu zus ntâu chiê muôs ntơưv qơư trâu tsôngv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk, tsar jok Lý A Sìn tsênhv huôv tsar uô tâu truôx jông. Tix lâus tsi tiêk uô trâu zuk, tsênhv kriê tsưr ziv, krêz iz hâu cêr uô nox truôx trâu tas nro côngv thôngx.

Txix têx li heik sâuv tso pov, jok Kim jux juk hlôngr yiêz, vav mênhx zos khov chor canr bôv, đảng viên uô ntêx nyuôs hâur cxuô luôs hâux lưv. Pos Ngô Thị Kim Hoa, canr bôv Tsênhv qơư dịch vụ kôngz nuv thax tsav Bát Xát, heik pâuz li no:

“Đros trâu jok Quang, jok Pẳn, no zos iz hâur têx jok tsôngv pêx xênhv sir jos uô lơưr têx tsưr ziv uô nox yiêz. Tas nro puôr lênhx zos viv luz nênhx, muôx phênhv sâu tâu ntâu. Thâuv sơưr đơưk luz nênhx vav mênhx, hlôngr yiêz , cxuô zav zuôr jux juk truôx tuk thiêz jông đuô”.

“Đảng viên uô ntêx, tsôngv lax pêx xênhv uô trơưk”. Lâul Hôx tsưr ziv kriê ntơư nhiv no cux tsênhv nhoz đreiv sơưr  đơưk đruôz siêz tsi plox. Txix tix lâus Lùi huôv tsar uô jâuz, tix lâus Vàng zuôr meir lêix têz paz phưx vưv sơưr đơưk txos trâu tix lâus Sìn huôv tsar tu zus kar puôr lênhx zos xar tsưr ziv, krêz hâu cêr uô nox trâu tsôngv niêv txir cưr tix nênhx tsa cơưv shâuv, uô trơưk cov sơưr đơưk sik đros muôx luz nênhx tsâu sor, vav mênhx. Têx lênhx đảng viê nênhs Giáy nhoz thax tsav trâus đêx nas uô ruôr hiêv uô ntêx nyuôs hâur cxuô luôs hâux lưv tsênhv zos tsov iêr chi cax, zos qơư khov truôx, chuôz jos chiê tas nro tsôngv niêv txir lax pêx xênhv hâur jok sir jos hla đhâu phiv liv, cêr txov./.

An Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv

NÊNHS TXƠƯX HUÔV TSAR UÔ NOX

          Zos lênhx nênhs gruôs cơưv shâuv, gruôs uô hâux lưv, sei đrơưv hâur huôv tsar uô nox, tix lâuk Lý Văn Lùng, xênhz shông 1986, mênhx cxưx Hmôngz nhoz jos Mỏ Chì, xã Lan Hiên, tỉnh Thái Nguyên tưz huôv tsar uô trâur nuv chox lok chêx cuk jông thiêz yênhx lênhx nênhx txơưx huôv tsar uô nox nhoz tiv phaz.

Jos Mỏ Chì nhiv no muôx 150 ziv chuôz zis tsôngv box đros 700 ntâu lênhx nênhs, 100% zos tsôngv box mênhx cxưx Hmôngz. Cux li ntâu chuôz zis txơưr hâur jos, thâuv ntêx, tix lâuk Lùng chuôz zis phênhv ntâu khov txos uô liêx têz thiêz tu zus mê. Ar têz muôx tsơưs txơưv gruôs huôv tsar uô hâux lưv taz sik luz nênhx cux muôx tsi txâuk nox, luz nênhx tsênhv six fênhx txov nhêv.

Chiê muôx cxaz phênhv sâu, đrâuv chiv cheix tsênhv, tix lâuk Lùng đros tsôngv box jêx jos muk uô jos nhoz ntâu qơư. Hâur ntu muk uô jos, tix lâuk Lùng jênhv pov ntâu chuôz zis nhoz têx thax tsav tox siêz huôv tsar uô bluô nux txix tu zus nhux tưv nhux đas tros. Pov no zos trâur nuv kinh têr muôx chêx cuk, huv đros chuôz zis viv li tix lâuk Lùng tưz nriêr pâuz thiêz yưv pênhr cxiv tsa guôx, chos tâux chiê tu zus nhux.

Zos lênhx nênhs huôv tsar tu zus txix pok thâuv tsênhv zâu, côngv đros nriêr pâuz, cơưv shâuv cxaz yênhx tưv txix têx lênhx nênhs tu zus uô ntêx viv li chuôz zis li hâux lưv tu zus cux tsi njiz phêv liv. Tix lâuk Lùng puz pâuz: Chiê chox lok chêx cuk siêz tsuv uô jông hâux lưv xeir nôngz nhux txos tsoz phưz. Nhux zuôr lok zus cov tros mak tsuv zos têx tul nhux nzâus, hnhar tsi nto 200 cir, tul khênhx lox. Đrâuv puz nox jâuz tâux tsuv puz cxaz krâur, yax six uô vêv xênhz guôx cơư thiêz uô têx tsưr ziv phax tar moz. Đros 3 tul nhux qir thơưx, đhâu 10 luz hli tu zus iz tul sâu liv tâu muôx nhos 10 tsov đeiv. Tix lâuk Lùng chuôz zis tuôr truôx hâux lưv tu zus txos nhiv no tâu 10 shông ntâu, muôx têx ntu hâur guôx zus muôx nhos 10 tul nhux.

Tsi taz huôv tsar tu zus nhux tros, tix lâuk Lùng tsênhv zos iz hâur têx lênhx nênhs muôv muôs nhux nto bê nhoz tiv phaz. Tâu pâuz tix lâuk Lùng khênhr muk ciêz Nghiên Loan (nhoz huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn kuz, nhiv no zos tỉnh Thái Nguyên) zos iz hâur têx luz ciêz muôv muôs nhux tưv nhux đas lox tiv zix thax tsav faz Bắc chiê zuôr muôs nhux tros.

Muk ntâu jiês đros tix lâuk li siêz gruôs cơưv shâuv, tix lâuk txơưx muôv muôs nhux trâu têx tuz luôv. Qir thơưx iz luz hlik tix lâuk Lùng muôs txix 1 txos 2 jiês, iz jiês 10-15 tul nhux đas, tov kaz no thâuv tưz shưv đros mak tix lâuk mul 6-8 jiês, iz jiês muôs 20 tul nhux, tsi xav nhiêx ntiêr yêz thiêz têx phênhv txơưr tix lâuk sâu liv tâu muôx nhos 5-10 tsov đeiv iz jiês muk muôs. Tix lâuk Lùng pheiz kênh: Cur yax six muk txos têx jêx jos thiêz thax tsav nhoz đrâuv xã chiê xeir zuôr nhux. Thâuv zuôr txâuk, cur ntiêr yêz thâux muk ciêz Nghiên Loan chiê muôs. 2,3 shông tror lok no, phongz yaox tu zus nhux tưv nhux đas tros huôv tsar jông viv li chox lok phênhv sâu siêz.

Trâur nuv tu zus nhux tros thiêz muôv muôs nhux tưz chox lok trâu tix lâuk Lùng chuôz zis phênhv sâu 100 tsov đeiv nâu iz shông. Khov co, tix lâuk chuôz zis zuôr tâu ar thiêz cxiv uô tâu tsêr jông nhoz jê ciês tsênhv qơư xã, đros co tix lâuk zuôr tâu yêz teiv tsiv grê 900 tsov đeiv ntâu chiê phưx vưv hâux lưv thâux nhux muk muôs.

Tsi taz huôv tsar kinh têr chuôz zis, tix lâuk Lùng tsênhv sir jos pheiz kênh chênhz zênhv, heik kriê pox nhuôk tu zus nhux cov tros. Lơưr tix lâuk Ngô Văn Bích, iz lênhx tsôngv box hâur jos: “ Cur chuôz zis nhiv no zus 3 tul nhux đas, hâur ntu tu zus cur thâuv tưs cux tâu tix lâuk Lùng heik kriê txix hâux lưv chos tâux txos tsưr ziv tsoz phưz, uô vêv xênhz guôx cơư...khov co, têx shôngk đhâu chuôz zis li paz nhux tsi trâus moz gênhs, iz shông sâu tâu muôx nhos 15-20 tsov đeiv txix hâux lưv tu zus nhux tros”.

Txix tix lâuk Lùng li tsưr ziv uô tưz chuôz cxaz đas jos chiê tsôngv box mênhx cxưx Hmôngz nhoz Mỏ Chì truôx siêz đuô hlôngr yiêz tsiêx tu zus, yênhx trus muôz siêz phênhv sâu trâu chuôz zis./.

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no tsuôk muôx xâuk li no xưz. Phênhv no zos Chiz coaz Đeix nta suôz VN thax tsav Tây Bắc uô. Đros muôx Tsênhv qơư cxiz kôngz têz qơưk paz txưv./.

(Vừ Chu-Txâur Vax cxeik nhênhv)