Sơn La sir jos huôv tsar kinh tế thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs

Txix tsênhv chei mênhx cxưx thiêz tsêr nhiêx tsênhv chei xã hội huyện Mộc Châu têx cêr paz max, pos Giá Xênhv Shôngx, nhoz jok Tà Phềnh, xã Tân Lập, huyện Mộc Châu chuôz zis tâu kêr txeik pênhr huôv tsar uô nox uô hnar, tu zus tsiêx cxu. Pir li ntâu shông thâuv ntêx, phênhv sâu tâu tsơưs, niêx shông trâul yeiz uô luz nênhx txov nhêv njuôr, mak nhiv no chuôz zis tưz truôx tuk thiêz nhoz khênhr đuô lok six ntâu, chuôz zis cux tso siêz khưr huôv tsar uô nox uô hnar: “Khov tâu cấp ủy, hâu nov ntơưv qơư moz siêz, paz max txos, chuôz zis tưz tâu kêr txeik pênhr chiê huôv tsar chos 200 tsoz txir thênhx caz, tu zus keiz buô. Txix shông 2019 txos nhiv no, chuôz zis tưz tâu sâu đê thiêz muôs txix 4-5 tênhr txir thênhx caz, yênhx puô tus keiz, yênhx châuv tus buô iz shông, chuôz zis luz nênhx nhiv no iz hnuz hlôngr yiêz jux juk”.

Xã Tân Lập, huyện Mộc Châu muôx 15 jok, heir nênhs tsơưs tsav 90%. Khov têz qơưk têx tsaz yênhx, tsênhv chei paz max cxuz cêr yeiz pluôs: Tsaz yênhx 30a, tsaz yênhx 135, tsaz yênhx cxiv tsa jêx jok yiêz, hâur têx shông đhâu xã tưz hlôngr yiêz lok six ntâu; tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk luz nênhx nox nhoz tâu gra siêz jux juk; niêx shông xã muôx ntâu ziv chuôz zis hla đhâu chuôz zis pluôs, sir jos huôv tsar uô bluô nux. Txos nhiv no chor chuôz zis pluôs hâur xã tsuôk yuôr 2% ntâu. Zơưv Bàn Văn Phương, Phưv Chủ tịch Ủy ban xã Tân Lập, huyện Mộc Châu heik pâuz: “Khov muôx Đảng thiêz têz qơưk têx tsưr ziv, tsênhv chei paz, tsôngv niêv txir lax pêx xênhv sơưr đơưk luz nênhx tưz hlôngr yiêz thiêz huôv tsar lok six ntâu, tsi yuô txov nhêv li têx shông thâuv ntêx, ntâu chuôz zis tưz muôx nox muôx tsês, zuôr, bax tâu ntâu têx chuôz zênhx jông phưx vưv chuôz zis cêr xênhx huôx niêx hnuz. Six hơưv zuôr txos, xã zuôr tror qênhz shuôs têx chuôz zis pluôs, zuôr xar pluôs ntơư chiê paz, muôz jông six hơưv trâu tsôngv pêx xênhv hla đhâu têx cêr txov”.

Txix shông 2020 txos nhiv no, đros thiêz tsaz yênhx 135 têx pênhr nhiêx paz xar muôx 13 tyv đeiv, huyện Yên Châu tưz yưv pênhr cxiv uô yiêz, kho đuô têx côngz trênhx cêr muk lol; yưv pênhr uô têx tsêr cơưv ntơưr, qơư y tế, chaz xor tênhv tênhz chiê phưx vưv tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk li zoz qơưx zuôr trâul txos hâur niêx hnuz. Zơưv Lừ Văn Chung, Tsar Phongx mênhx cxưx huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La heik pâuz: “Ntâu tsôngv box heir nênhs tsơưs tưz pâuz uô lơưr têx tsưr ziv yiêz hâur huôv tsar uô nox uô hnar, sir jos hlôngr yiêz tsưr ziv  uô têx kôngz, uô ntâu xiv huv muôs chiê hla đhâu yeiz pluôs, têx chuôz zis pluôs txo grêk tsơưs hâur niêx shông. Ntâu côngz trênhx tâu yưv pênhr uô jông, hlôngr yiêz jêx jok; têx hâux lưv li kriê txux chi, tsoz phưz đas jos trâu tsôngv pêx xênhv tror tâu uô truôx jông….”.

Txos nhiv no, 100% têx xã thax tsav tox siêz, tsôngv box heir nênhs tsơưs hâur tỉnh muôx txâuk têx tsêr cơưv ntơưr cxuô cấp txix cxênhx nhuôs zâu, cxênhx iz txos trâu cxênhx 2; hur tiz si chor xã txov nhêv puôr lênhx muôx qơư trâu têx tuz nhuôs tâu muk cơưv ntơưr cxix cxuô. Đros ntơư, luôs hâux lưv por hưv, tuôr tsês cxuô heir nênhs tsơưs têx txux chi vênhx huôv jông thâuv tưs tưz tâu tỉnh moz siêz chox kriê, uô jông. Nhiv no, 100% chor xã thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs hâur tỉnh tâu yưv pênhr uô truôx cxix luôs nta suôz ntơưv qơư, qơư bưu điện vênhx huôv xã…Zơưv Lường Văn Toán, Phưv Tsar ban Mênhx cxưx tỉnh Sơn La heik pâuz: “Têx tsênhv chei ntơư tâu uô tsênhz mênhx tưz paz huôv tsar kinh tế-xã hội thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs, uô têx thax tsav, suôv qơư co huôv tsar jông đuô. Têx côngz trênhx li: Cêr muk lol, tênhv tênhz, đêx liv, tsêr cơưv ntơưr uz no….jux juk tâu cxiv uô, kho đuô khor truôx; têx chuôz zis pluôs nhoz thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs txo grêk jux juk txix 3-5% iz shông, paz tsôngv box heir nênhs tsơưs hlôngr yiêz tsưr ziv, siêz xar, cêr uô nox uô hâuk, muôx phênhv sâu tâu truôx, luz nênhx hlôngr yiêz, vav mênhx, lơưr chuôs luôs 2 chas thax tsav đrâuv”.

Chiê tror fuô uô tâu jông têx tsênhv chei mênhx cxưx, tỉnh Sơn La tưz cxiv tsa luôs hâux lưv, Ban Thường vụ Tỉnh uỷ li Nghị quyết lok “huôv tsar kinh tế-xã hội thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs thiêz tox siêz tỉnh Sơn La ntu 2021-2025, uô ndar txos shông 2030” chiê tror uô jông têx luôs hâux lưv huôv tsar kinh tế-xã hội, hu zâuv ntâu pênhr trâu huôv tsar, cxuz cêr yeiz pluôs truôx, đơưk têx phiv liv, tsôngv box heir nênhs tsơưs li têx tsi jông siêz; cxiz uô lơưr têx tsưr ziv yiêz hâur huôv tsar uô nox uô hnar. Txix ntơư txo grêk tsơưs cêr pluôs truôx, gra siêz luz nênhx nox nhoz, xênhz huôx trâu tsôngv box heir nênhs tsơưs tỉnh Sơn La./.

                                       (Trấn Long-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Iz cxiê tsưr ziv phax tar ntux no, bax cov txâuk jâuz tâux trâu tsiêx cxu nox

Tsêr guôx tu zus:

Tsuv uô têx tsêr guôx cov huv đros chiê taz por phax tar tâu ntux no li: muôz tax thêir vor cov tsêr guôx tsik yâu chuô, sor so. Tsuv uô cov plas tsêr guôx kruôr krơưr, zôngv nhaz blêx lok sik xuô blêx puô nzir trâu hâur tsêr guôx.

Zôngv đas jos thiêz tso muk nox jâuz

Tsik chiê nhux, tưv lêix liêx têz, truz yêz hâur têx hnuz ntux no hênhr; tsuv uô lơưr tsưr ziv tso muk nox jâuz lis, chaz lok tsêr nzor. Jêx tưv grêk kik mak zuôr uô trâu nhux, tưv đas jos trâus txo grêk, tiv zix zos chor tsiêx cxu lâul, tsiêx cxu zâu. Viv li, tsuv tsik so nriêr pâuz lok qiv hơưv txơưr txar chiê muôx tsưr ziv tu zus cov huv đros. Zos jêx tưv kik đuô 12 tưv mak tsik tsuv tso nhux, tưv muk nox jâuz pêv têx yar jâuz thiêz tsuv cơư hâur tsêr guôx chiê tu zus, sêiz shuôk, tsik chiê tsiêx cxu đa đêx hâur têx hnuz ntux no. Zuôr zôngv tâu hnaz tsax, khâuz pav…chiê câur cov sor trâu chor nhux, tưv.

Tsoz phưz thiêz tu zus

  - Đros chor nhux, tưv: Fênhx six mak zôngv têx zav jâuz tâux trâu tsiêx nox; taz sik, txos trâu têx hnuz ntux no, jâuz tâux muôx tsik txâuk; viv li tsuv nriêr nzir cov txâuk cxuô zav jâuz tâux trâu tsiêx cxu nox. Tsuv muôz nox nzir cov txâuk têx zav jâuz tâux kruôr, njuôz nhôngk bâuv li 10% hâur luz đros chêr hnhar; thôngx cxix muôz trâu nox nzir têx zav nox hmôngr li krâur poz cưk, kok ntông, xuô blêx (muôx nhos 0,5-1 cir iz tuk iz hnuz). Muôz tor nzir njêr txix tsưr ziv tor cuô njêr muôx 5g/100cir luz chêr hnhar txix đêx sor trâu nhux, tưv  hâuk.

Muôz trâu nhux, tưv nox têx zav nox jâuz tâux vâuv kâuz (kuôr poz cưk, tâux nxư…) txix 7-10 cir iz hnuz chiê paz trâu plaz hnhur nox hâuk grêk jông đuô.

- Đros chor buô: Cxuô zav nox tsuv taz por, txâuk têx tsơưr pưr (zuôr muôz trâu nưk nox nưk, nox trơưk têx pluôs nox hâur hnuz khov trâu têx zav nox, tsưr ziv tu zus). Cxaz nzir vitamin trâu chor buô.

- Đros têx kêiz ol: Zuôr chuôz cxaz nzir zav nox trâu kêiz, muôz trâu kêiz ol hâuk đêx sor thiêz chuôz cxaz nzir iz cxiê zav vitamin; têx hnuz ntux no chênhr tsik tso têx kêiz ol trâu hâur vax; thêir vor tsêr guôx cov ntov jông chiê tsik yâu chuô trâu hâur têx tsêr guôx.

Phax moz trâu chor tsiêx cxu.

Cxax yuôx phax tar iz cxiê zav moz trâu tsiêx cxu li: kêiz ol (cxax yuôx phax moz ơưk kêiz ol, niu cát xơn…); buô mak (cxax phax moz tơưv ndâux hlê trâu, đôngs nyar, moz ơưk buô) ; yil, zax (phax moz tơưv ndâux hlê trâu, nhiệt thán); nhux, tưv (phax moz tơưv ndâux hlê trâu, nhiệt thán, đôngs nyar). Đuô li, tsuv sir jos uô côngz xưv vêv xênhz phax tar tưx trâu têx tsêr guôx; yênhx hnuz tsuv sêiz shuôk jông đas jos trâu chor tsiêx cxu chiê pov, xưv lik tâu sêi, ndar six hơưv têx phiv liv muôx yưv trâu chor tsiêx cxu tiv ntux no, caz moz uô ruôr hiêv txos./.

(Đức Anh-Lik Thox cxêik nhênhv)