Ar têz chos poz cưk, hlôngr chos tsoz chos txir khơưz siêr tsi trơưk chiv cheix- Nôngx mênhx Phiêng Khoài uô bluô nux

  (Tiếng động...)

          Hnuz tsi tâu tơưv tuôx, chuôz zis tix lâuk Vì Văn Việt, mênhx cxưx Xinh Mun nhoz jos Bon Khằm, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La tưz sik zâuv muk đê txir khơưz.

          Zuôr xar 3 luz hlik no, chuôz zis tix lâuk Việt tưz muôx txir khơưz chiê muôs. Sâuv mênhv chêx 1 hecta, iz ciêz iz jiês cux đê tâu 50 cir txir khơưz, đros grê muôs zos 70 cxênhz đeiv iz cir, chox lok phênhv sâu siêz trâu chuôz zis: “Thâuv ntêx chuôz zis li mênhv chêx ar phênhv ntâu zos chos poz cưk, kok ntông taz sik chêx cuk kinh têr tsi siêz. Đhâu iz ntu nhênhz chơưv thiêz muk cơưv shâuv ntơưv têx trâur nuv jông li vax chos txir khơưz cur tưz yưv pênhr chos txir khơưz. Shông nhiv kruôr đhâu txơưv trâus moz Covid-19 uô zênhr shar, taz sik cur chuôz zis cux sâu liv tâu 200 tsov đeiv”.

          (Tiếng động...)

          Txix 8-10 six sơưr nzor, tsi so muôx têx jiês yêz meir thâux txir khơưz muk tsênhv qơư xã, đhâu co têx tuz luôv tuôx sâu zuôr thâux muk têx tỉnh tiêx đras.

          Lơưr niêv lâuk Phan Thị Tuyền, tsưr qơư sâu zuôr xiv huv kôngz nuv ntơưv tsênhv qơư xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, six hơưv txir khơưz siêr khênhr zos đraz hli 5 txos tas hli 6, taz sik txix hli 2 txos nhiv no, pox nhuôs tưz muôx txir khơưz siêr nzor chiê muôs. Nhiv no txir khơưz zav 1 tsênhv tâu muôs ntơưv vax zos 70 cxênhz đeiv iz cir, muôx têx thâuv ndê txos 100 cxênhz đeiv iz cir, niêv ciêz sâu zuôr phênhv ntâu zos muôs trâu têx ciêz siêu thị nhoz têx niêv đrôngs lox hâur têz qơưk: “Ntu jê ntơưv no, iz hnuz cur sâu zuôr 1 tênhr ntâu txir khơưz zav 1, 2,3 luz hlik tov ntêx tsuôk tâu 2,3 puôk cir iz hnuz xưz. Txir khơưz zav 1 chungz fênhx muôx nhos 22 luz txir iz cir, zav 1 no tâu niêv ciêz lok six nhiêv txos thiêz muôx tsi txâuk chiê muôs. Tsôngv box nhoz no tưz tsoz phưz lok six jông zav txir khơưz no taz sik cux tsi txâuk cungz trâu niêv ciêz”.

          Nhoz xã ntus đriv Phiêng Khoài, huyện Yên Châu nhiv no, txir khơưz tâu chos hlôngr trâu tsoz poz cưk. Tas nro xã nhiv no muôx 400 ntâu ziv chuôz zis chos txir khơưz thiêz tsoz phưz zuôr xar 200 hecta txir khơưz siêr nzor.

          Chiê chos tâu txir khơưz sâuv têz, pox nhuôs tưz yưv pênhr muôx 45-50 tsov đeiv iz hecta chiê uô cxix luôk chiv chir zưs đêx. Tsưr ziv chos tâu uô lơưr chênhz zênhv đhâu yênhx châuv shông uô siv. Têx tsoz txir khơưz tâu chos kuôk đêz đuô ntâu thax tsav chos txơưr, chiê muôx qơư huôv tsar. Đros tsưr ziv chiê muôz siêz tsơưr lươngv txir khơưz, tsôngv box nôngx mênhx Phiêng Khoài truôx siêz txiêr lơưv 30% têx chês, txir ntông chiê tsês têx txir kaz tiv zix. Viv li txir khơưz txi txir lox, nox kaz thiêz jông gâux. Tơưr txir khơưz liêz jông li txir cherry thâuv siêr. Nox muôx njik kâuz, muôx njik kaz jiz thiêz ntâu cuô.

          Heik lok tsưr ziv chos chiê muôx tâu txir khơưz kaz li ntơưv, tix lâuk Vì Văn Việt nhoz jos Bon Khằm pheiz kênh: “Sâuv no zos cxix luôk chiv chir zưs đêx thiêz đêx tâu grus tov tul đêx lok ntêr muôx nhos 1 cei cêr. Chos txir khơưz mak coaz tsôngv tiv zix zos taz por đêx zưs chiê tsoz txir khơưz hloz lox jông, txir lox thiêz kaz”.

          Zơưv Nguyễn Khánh Toàn, Giám đốc HTX jix vuv kôngz nuv Toàn Phát, xã Phiêng Khoài puz pâuz: Nhiv no taz viv tsênhv muôx 60 hecta txir khơưz nyar tâu chos thiêz tsoz phưz lơưr tsưr ziv VietGap, tâu cxok fiêx, cêv kuôk thax tsav chos, taz por zav nox, muôx cxix luôk camera seiz njôngr. Đros tsưr ziv chos tâu muôz siêz, têx lênhx nênhs hâur HTX tưz truz ntêr chiv chos txir khơưz. Thâuv ntêx tsuôk sâu txir hâur 1 luz hlik ntâu, mak nhiv no truz ntêr txos 5 luz hlik. Njuôs xav shông no chor txir khơưz nyar zuôr tax 20-30 tênhr iz hecta, đros grê muôs chungz fênhx 20 cxênhz iz cir mak 17 lênhx nênhs hâur HTX cux sâuv tâu 600-700 tsov đeiv iz hecta. “Shông no HTX tưz muôx taz viv heik tuôx sâu zuôr, nhoz hâur têz qơưk mak têx taz viv zuôr ngaz tul ntâu shông lơưv. Niêv ciêz mak pêz thôngz xor mông cux muôx, niêv ciêz điện tử zos têx mạng xã hội. Thâuv muôx cxix cxuô ploz tsênhr mak pêz zuôr muôs tơưv trâu têx têz qơưk Trung Đông, EU, Nhật Bản”.

          Nhạc...

          20 shông ntâu đhâu, têx tsoz txir khơưz tưz reik đros đreiv thiêz ntâu cxênhx nênhs nhoz Phiêng Khoài. Txix nôngz txir khơưz muôx cxôngx nzor, iz chiv cheix đhâu, tsôngv box nôngx mênhx Phiêng Khoài ho xeir tâu têx tsoz txi txir jông tiv zix, kaz tiv zix chiê tror chos chês, uô muôx tâu chor txir khơưz kaz tiv zix nhoz zuk tiv phaz. Lơưr nriêr tsưr ziv khưx phưx têx phêv liv lok qiv hơưv, muôx tsưr ziv por vêv tsoz chos hâur têx jiês ntux lok lơưk chiê chuôz ndê tsiv grê xiv huv. Đros thiêz lơưr, tsoz txir khơưz paz lơưr hlôngr yiêz luz nênhx, uô bluô nux ciês sâuv zuk têz qơưk./.

(Thanh Thủy-Lê Hạnh- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Têx kror pâuz xuz thơưx lok zav moz viêm gan (lok zos moz siêz) pâuz tsik tâu tsênhz qir tiv nhoz nhuôs zâu

Chor uô niêv uô txir tsuv uô li chak?

Zav moz viêm gan (lok zos moz siêz) pâuz tsik tâu tsênhz no zôngx ziv cik tâu lok hâur Việt Nam lok six siêz, taz sik chor nhuôs zâu nhoz pêz têz qơưk trâus moz hâur ntu đhâu lok no tsik pov chuôz ndê thiêz tsik tâu pov muôx lênhx nhuôs tưs zos tiv adenovirus uô trâus moz. Viv li, chor uô niêv uô txir tsuv sêiz shuôk jông qênhx shênhx moz thiêz têx xor mông txix Bôv Y têr chiê sêiz njuôk shuôk moz.

Têx kror muôx yưv moz thâuv trâus moz zav moz siêz pâuz tsik tâu tsênhz qir tiv no mak cux muôx njil jông li têx zav moz siêz tiv caz moz viêm gan A, B, C, D thiêz E (gênhk, tsik xar nox, ntuôr, moz plaz, hâur 3- 10 hnuz xuz thơưx; đhâu co kror muôs thiêz tơưr grêix đax, tso têx cuô jik đax tsik thôngx li cxiê hnuz, thâuv kror muôs thiêz tơưr grêix đax mak nênhs moz tsik uô cuz).

Phênhv ntâu chor nhuôs zuôr chiv chir jông moz. Đros qênhx shênhx nhiv no, chor uô niêv uô txir tsuv pâuz tsênhv txos têx kror muôx yưv li hêik tas sâur thiêz chox ciês nênhs moz tuôx trâu têx qơư y têr chiê njuôk shuôk ciês, tiv zix zos thâuv pov mê nhuôv kror muôs đax, tơưr grêix đax, tso têx cuô jik đax tsik thôngx li cxiê hnuz.

Adenovirus cik moz txix lênhx nênhs trâus moz trâu chor nênhs txơưr đuô đhâu cêr nox hâuk (têx qir muôx caz moz), cêr uô pa (li thâuv nênhs moz cxav, hnôngk muôx đros caz moz uô cik trâu chor nênhs txơưr đuô) thiêz đhâu njiz lok sik cor tâu chor nênhs trâus moz (cxov têk) lok sik (cor tâu nênhs trâus moz cxuô zav chuôz zênhx, uz no muôx caz moz, đhâu co xuôk têk cor trâu têx kror muôs, kror njưs kror ndâux mak tsik tâu nzuôr têk cov hur si).

Tsưr ziv phax tar caz moz trâu nhuôs zâu zos tsuv chox đêiv bos kror ndâux, uô vêv xênhz hur jông, nzuôr têk tsik so txix xaz phongx lok sik têx cuô yuôx nzuôr têk (tiv zix zos uô ntêx thâuv zuôr nox hâuk, đhâu muk vêv xênhz lok, uô ntêx thâuv zuôr xuôk têk cor zuk têx kror muôs, kror njưs, kror ndâux) thiêz tsuv nox siêz hâuk bâu. Chor nhuôs zâu tsuv nhoz kuôk đêz chor nênhs trâus moz./.

(Đức Anh BT-Lik Thox cxêik nhênhv)