Luz tsêr shux xênhz nhoz niêv txir zus mor paz trâu chor shux xênhz nhoz tox siêz Sơn La sor đuô hâur chêix ntux no

Thâuv suôz đror hêik pâuz suôv câuv six hơưv cơưv ntơưr zar têis cik sơưr nzor, 110 ntâu lênhx shux xênhz nhoz hâur tsêr cơưv niêv txir zus mor Tsêr cơưv Cxênhx iz Phiêng Pằn, tỉnh Sơn La ho shir phaz, sêi đrơưv muk trâu qơư uô jâuz mor nor hâur tsêr cơưv ntơưr. Chor têik jâuz mor sor so, muôx jâuz, grêix njêl… tưz paz uô trâu sơưr đơưk luz plaz tsâu đuô, paz muôx đas jos jông, paz trâu chor shux xênhz nhoz thax tsav txov nhêv tiv zix no sir jos tuôx cơưv ntơưr đuô. Lầu A Phi, shux xênhz hâur tsêr cơưv hêik pâuz:

“Pêz lok six shir phaz thâuv tâu nox nhoz hâur tsêr cơưv ntơưr, yênhx hnuz puôr lênhx tâu nox tsâu plaz. Cur nhiêv tiv zix zos chor grêix kêiz, grêix njil nthênh thiêz tâu hâuk cuô mik… Nhoz hâur tsêr cơưv niêv txir zus mor pêz tsênhv tâu uô si đros chor fôngx zưs, cơưv ntơưr thiêz xênhz huôx lok six lov jêv”.

Tsuôk xar muôx 12 cxênhz đêiv iz pluôs nox, chor shux xênhz nhoz ntơưv no li chor zav nox muôx 2 zav nox chênhr đros cuô jâuz, jâuz, tâuv, cxix cxuô tsơưr pưr. Đrâuv tsưr tsix qơư uô jâuz mor nox tsêx trung ntơưv tsêr cơưv chênhr, chor cưk kriê ntơưr tsênhv uô nzir mor txix lok six nzor thiêz gra muk txos chor tsêr cơưv đêx tsênhv qơư nhoz têx jêx jok trâu chor shux xênhz nox.

Tiv zix, hâur têx hnuz muôx chuô txiêk, tưz tsik zos muôx chor jâuz mor sor, muôx nzir đêx sor chiê hâuk thiêz vêv xênhz tiz nênhx, qơư uô jâuz mor thiêz qơư nhoz so su hâur tsêr cơưv ntơưr cux tâu thêir têx tax cov ntov nti, thêir chiê paz trâu chor shux xênhz muôx đas jos jông. Cưk kriê ntơưr Cà Văn Hưng, Hiệu trưởng tsêr cơưv Cxênhx iz Phiêng Pằn, xar Phiêng Pằn, tỉnh Sơn La puz pâuz:

“Chor cưk kriê ntơưr thiêz shux xênhz niêv txir tưz đros qênhz yuôx, kho đuô qơư nox, nhoz chiê muôx tâu tênhv qơư xênhz huôx hur jông, ngaz tuk, sor so trâu chor shux xênhz. Đros pluôs nox muôx txâuk tsơưr pưr, muôx ntâu zav nox sik txơưr, chor shux xênhz tsênhv tâu cxaz chuôz tu chor vax jâuz ntơưv tsêr cơưv chiê cê paz muôx ntâu zav nox, cê paz sưv đros uô lox tôngv paz trâu chor shux xênhz pâuz cxênhx txuôs thiêz nhiêv uô lox tôngv đuô”.

Chor jiês chuô txiêk thâuv hâur chêix lok txos ntơưv tox siêz Co Mạ cux tưz uô trâu jêx tưv grêk kik, ntux no, muôx têx hnuz tsêr cơưv ntơưr muôx huôz tsâuk nti… Chor shux xênhz hâur tsêr cơưv Phôv thôngz Mênhx cxưx Niêv txir zus mor Cxênhx oz Co Mạ mak puôr lênhx tuôx cơưv đêz tsêr, xênhz huôx uô cê ntơưv tsêr nhoz niêv txir zus mor thiêz chor tsêr trọ iz ndis tsêr cơưv, viv li, chor cưk kriê ntơưr tsik so tsês six hơưv txoz cxơưx, paz trâu chor shux xênhz cov muôx jông đas jos chiê cơưv ntơưr.

Liên Xênhv Zax, shux xênhz lớp 9B, Tsêr cơưv Phôv thôngz Mênhx cxưx Niêv txir zus mor Cxênhx oz Co Mạ hêik pâuz:

“Thâuv muôx ntux no mak pêz puôr lênhx tâu chor cưk kriê ntơưr hêik pâuz uô ntêx, chiê bax trik yo sor, nox hâuk lok cux tâu nox têx jâuz mor sor. Cưk kriê ntơưr tsênhv muk thor nzir têx trik yo sor, pav sor trâu pêz hâur chêix ntux no, pazcov  pêz muôx đas jos jông chiê cơưv ntơưr”.

Ntơưv thax tsav tox siêz, ntus đriv, đros phênhv ntâu zos têx tuz nhuôs tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs, zos chuôz zis pluôs, luz nênhx txov nhêv li Sơn La, chor tsêr nhoz niêv txir zus mor tưz paz trâu chor shux xênhz muôx tâu qơư xênhz huôx jông đuô; txo grêk tsơưs chor chuôz zis tsuv muk uô nox đêz lok sik khưr uô liêx têz li têx phiv liv lok kinh têr thiêz txoz cxơưx trâu chor nhuôv; chor shux xênhz so tsik tuôx cơưv ntơưr cux tâu txo grêk tsơưs ntâu…

Cưk kriê ntơưr Trần Thị Nga, Hiệu trưởng Tsêr cơưv Phôv thôngz Mênhx cxưx Niêv txir zis mor Cxênhx iz thiêz Cxênhx oz Nà Ớt, tỉnh Sơn La puz pâuz:

“Txix thâuv hâur shôngk shông chor shux xênhz tuôx cơưv ntơưr tâu chor cưik kriê txo cxơưx tu zus, chor nhuôv muôx jông đas jos thiêz shir phaz thâuv tâu nox nhoz hâur tsêr cơưv. Pêz pov côngz xưv tsưr tsix trâu chor shux xênhz nhoz hâur tsêr cơưv thiêz nox hâur tsêr cơưv tâu uô lok six jông, tưz muôx tâu chor pluôs nox txâuk tsơưr lươngv, txâuk zav nox, txâuk tsơưr pưr trâu chor shux xênhz…”.

Nhiv no, 75 tsêr cơưv phôv thông thiêz 46 tsêr cơưv nhuôv zâu tâu tsưr tsix nhoz hâur tsêr cơưv niêv txir zus mor, uô jâuz mor nox tsêx trung sâuv thax tsav tỉnh Sơn La tưz paz tâu jông trâu 70 cxênhz ntâu shux xênhz zos têx tuz nhuôs tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs li hâux lưv cơưv ntơưr, xênhz huôx. Iz hâur têx kror uô tâu jông zos chor shux xênhz so tsik tuôx cơưv ntơưr grêk tsơưs txix 4,24% shông cơưv 2020-2021 txos yuôr 3% txos tas shông cơưv 2023-2024; chox chor shux xênhz tsik tâu muôx 5 shông tuôx cơưv ntơưr xar muôx 99%, chox chor nhuôv muôx 6 shông tuôx cơưv lớp 1 tâu muôx 99,91%; chor nhuôv tsik txâuk tsơưr pưr shưz hnhar tsik txâuk cir tsuôk yuôr xar muôx 3%... Chor shux xênhz li hâux lưv cơưv ntơưr cux jông đuô, jux juk uô trâu hâux lưv cơưv ntơưr siz bâus đuô nhoz cxuô thax tsav, paz gra siêz đuô tsơưr lươngv zoz zux nhoz thax tsav txov nhêv ntơưv tox siêz Tây Bắc./.

Lê Hạnh-Lik Thox cxêik nhênhv

Tsar ndê têx moz gênhk lok cêr uô pa, nox hâuk.....nhoz Sơn La

Niêv lâul Hoàng Thị Tiết nhoz jok Chai, xã Yên Châu, tỉnh Sơn La nhiv kruôr muôx 30 shông taz sik tưz trâus moz ba-zê-đô tâu iz shông ntâu lok no. Xuz thơưx, niêv lâul tsi pâuz zuk trâus moz, tax txos thâuv trâus grêk cir, tsi so gênhk, têk tơư yênh, plơưr đhiê sei...., tuôx seiz njuôk shuôs moz hâur tsêr yuôx, niêv lâul thiêx pâuz zuk trâus moz li heik sâuv.

“Txix thâuv njuôk xav trâus moz ba-zê-đô, tuôx tsêr kho moz gra yuôx nox, cur đas jos tưz nhoz khênhr đuô lok six ntâu. Taz sik 10 luz hlik jê lok no, cur tso siêz, six xar tiêk jông moz lơưv, tsi muk seiz njuôk shuôs đas jos thiêz gra yuôx nox, ntu jê lok no ho tror yênh thiêz gênhk, uô tsi tâuk đaz tsi, chor bác sĩ tsuv tso nhoz hâur tsêr kho moz chiê kho moz gênhk, nhiv no đas jos cux truôx tuk lơưv. Txix nhiv no tror zar muk, cur zuôr tsi so nox yuôx trâu”.

Zos xưk li niêv lâul Hoàng Thị Tiết tsênhv hluôk, nhiv kruôr qênhz pov trâus moz, mak pos Lò thị Cong nhoz jok Chiềng La, xã Chiềng La, tỉnh Sơn La ho zos lênhx nênhs trâus moz ntêr, thâuv tưz sox seiz đas jos, nhoz chơưv kho têx moz hâur đros chêr ntơưv tsêr kho moz tâu 10 tơưv shông lok no. Pos Cong heik pâuz, thâuv xuz thơưx qênhz pov moz, pos cux gênhk, plơưr đhiê sei, uô tsi yuô tâuk pa, pos six xar tiêk zuk trâus moz plơưr xưz. Taz sik, đhâu thâuv muk seiz njuôk shuôs moz ntơưv tsêr yuôx, bác sĩ xav tinhv pos trâus moz ba-zê-đô thiêz muôx yưv têx li: gênhk, uô tsi yuô tâuk pa viv trâus moz li heik sâuv uô ruôr hiêv txos. Ntu jê lok no, pos cux tâu heik cov fêis, taz sik tiv tsi yuô muôx đas jos, viv li pos xeir chơưv kho moz ntêr hâur tsêr yuôx tỉnh Sơn La, viv zav moz no txix ntêr lok cux tâu seiz zos qơư jông chiê têx lênhx nênhs hâur thax tsav qơư trâus chor moz cik txos têx plaz hnhur, siêz njưk uz no hâur đros chêr tuôx seiz njuôk shuôs, kho moz gênhk.

“Tưz tâu 16-17 shông lok no cux tuôx seiz njuôk shuôs đas jos thiêz kho moz ntơưv tsêr yuôx no. Thâuv ntêx mak six gênhk, yênh; txix thâuv uô trơưk chor bác sĩ cưk yuôx heik kho moz gênhk mak cur tưz nhoz khênhr đuô lok six ntâu, tsi gênhk, tsi thôngx li thâuv ntêx lơưv”.

Lơưr bác sĩ Nguyễn Hữu Chiến, phưv Giám đốc Tsêr kho moz Nội tiết tỉnh Sơn La, qir tiv uô trâu muôx têx moz li: O tsiê, moz poz ka, moz tso jik kaz jiz....phênhv ntâu zos viv nox hâuk tsi huv đros, nox tsi txâuk i ốt, hâuk ntâu têx yuôx phax tir moz o vôngk, tsi yuô uô têx hâux lưv uz no muk lol.....

Têx shông jê lok no ntơưv Sơn La, têx moz lok chax đaz, poz ka, tiv zix zos moz ba-zê-đô tsênhv ziv hnuz ziv muôx chôngz lênhx hluôk nênhs, ntâu tus trâus moz. Thôngz sâu hâur 10 luz hlik shông 2025, tsêr kho moz tưz seiz njuôk shuôs thiêz kho moz trâu xar muôx 23 cxênhz lênhx nênhs. Hâur co, xav hur si têx lênhx nênhs tuôx nhoz kho moz gênhk hâur tsêr yuôx muôx nhos 2 cxênhz lênhx, tsav zuôr xar 85%, tsar ndê xar muôx 8% pir li shông uô ntêx, yuôr đuô li zos nhoz kho moz saz đrâuv.

Txix hnuz xiêz 01/10/2025, taz viv qir fuô uô têx ntâuz ntơưr seiz njuôk shuôs, kho moz gênhk đhâu điện tử, yênhx iz hâur 3 tsêr kho moz xuz thơưx côngz fur uô tiêr thiêz uô tâu luôs hâux lưv heik sâuv hâur tỉnh Sơn La, no zos iz kro ntâuk hov tsêr kho moz uô tâu jông cxuô luôs hâux lưv phưx vưv tsôngv lax pêx xênhv. Bác sĩ Nguyễn Hữu Chiến, Phưv Giám đốc tsêr kho moz heik pâuz:

“Fuô uô têx ntâuz ntơưr điện tử seiz njuôk shuôs, kho moz li no zos iz kro jông. Nhiv no hâur cur xor tôngx cux đas cir cxix cxuô hur si, chiê zôngx ziv seiz car chor bác sĩ, cưk yuôx uô hâux lưv, seiz njuôk shuôs đas jos trâu nênhs moz, txeik tok nênhs moz tuôx nhoz kho moz gênhk.... Thâuv ntêx tsi tâu uô trơưk li heik no mak uô ntâuz ntơưr, pêz tsuv nus nênhs moz iz kro jux juk chiê uô ntâuz ntơưr. Taz sik nhiv no muôx căn cước, uô đaz tsi cux zôngx ziv”.

Bác sĩ Nguyễn Hữu Chiến cux heik pâuz, chor nênhs trâus moz iz cxiê zav moz li heik sâuv tsav 30% hâur têx lênhx nênhs txix 18-65 shông, ziv hnuz ziv muôx ntâu tus chôngz lênhx trâus moz, lar heik zos pox niêv mak trâus moz ntâu đuô hur si. Txơưv têx moz co siz cik tsi tâu, taz sik chor moz cik txos zos tsi tâu qênhz pov thiêz kho moz nzor zuôr uô ruôr hiêv txos nênhs moz luz nênhx, zôngx ziv trâus tuôs. Chênhr viv li, zos pov muôx moz gênhk mak sơưr đơưk tsuv muk seiz njuôk shuôs đas jos chiê chơưv kho tâu moz nzor./.

Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv