Grê qir tsar ndê siêz, lênhx nênhs chos yuôx zêx nhoz Sơn La njiz trâul phiv liv

Tix lâus Lò Văn Thạch nhoz jok Ngà Phát, xã Chiềng Pha, huyện Thuận Châu muôx 5 cxênhz xưv phaz ar têz chos yuôx zêx, iz shông sâu đê tâu 10 tênhr. Fênhx yax, chiê têx yuôx zêx huôv tsar jông thiêz đê sâu tâu nju, iz shông chuôz zis tsuv zuôv txix 2-3 tênhr qir đạm trâu. Shông no, têx qir grê tsar ndê siêz, muôx kênh jiês ndê txos 20 cxênhz đeiv iz cir, viv li chuôz zis tsuôk đoz nthuô têx đrox thiêz bôngk hâur pâuk chiê cov têx yuôx zêx njuôz tâuk xưz, hlar jông đê sâu li chas lok lav zuôr li ntơư, chênhr viv li têx yuôx zêx đê sâu tsuôk tâu bâuv iz đraz pir li cxiê shông thiêz gri zav yuôx zêx jông hov iz ntơư cux tsuôk muôs tâu txix 6 cxênhz txos 7 cxênhz đeiv iz cir xưz. “Grê qir tsar ndê siêz, chuôz zis trâul ruôr hiêv lok six ntâu, muôx têx pêz tưz tsi car zuôr qir lok fmông, taz tsi fmông qir lok têx yuôx zêx đê sâu tsi tâu ntâu, muôx têx tsuôk tâu txix 40-50% pir li cxiê shông. Nhiv no chuôs li chuôz zis tưz tsi muôx phênhv sâu, viv li pêz cux lok six cxơưx”.

Cux cxơưx xưk iz zav li tix lâus Thạch, tix lâus Lường Văn Thân nhoz jok Chiềng Ve, xã Mường É heik: Grê qir zuôv shông no ndê siêz,  chuôz zis tsuv khưx phưx txix muôz têx qir tsiêx cxu shơư qir đạm chiê zuôv trâu têx tsoz chos. Shông no, chuôz zis zuôr pheiz uô 3 jiês zuôv qir, iz jiês zuôv 500 cir trâu 6 cxênhz xưv phaz liêx têz yuôx zêx xưz chiê cov đê sâu tâu iz zav li cxiê shông: “Muôz têx qir tsiêx cxu shơư chor qir đạm mak pôngz ntâu six hơưv, hnuz nhôngs đuô, viv zuôv trâu têx tsoz cos cux ntêr đuô; hok qir đơưz mak tsuôk khơưz mê njik kror por trâu xưz, viv li sei đuô; Muôz têx qir lok siz shơưk mak pôngz ntâu six hơưv, hnuz nhôngs đo têx qir, thiêz six hơưv thâux xa chor qir lok cux ntêr, phiv liv đuô”.

Tsi tâu muôx iz jiês têx qir zuôr ndê gri siêz li shông no, co zos tix lâus Nguyễn Hồng Tráng, seiz car qơư muôs têx qir zuôv uz no Tráng Hương, nhoz jok 10, thị trấn Thuận Châu li lul heik. Trơưk li tix lâus Tráng, zos xưk li shông uô ntêx, grê qir đạm tsuôk 300 cxênhz txos 400 cxênhz đeiv iz hnaz 50 cir, mak nhiv no tưz ndê txos 900 cxênhz, iz tsov đeiv iz hnaz 50 cir. Tsôngv pêx xênhv cux tsi yuô zuôr txos têx qir co, 3 luz hlik hâur shôngk shông mak sơưr đơưk tsuôk zuôr bâuv 25% pir li hâur shôngk shông 2021 xưz: “Thâuv ntêx chiê zuôv trâu têx jâuz tâuv mak pêx xênhv lơưr zuôr txix 5-10 cir, lok sik zuôv trâu têx tsoz chos txơưr đuô mak luôs zuôr 2, 3 puôk lok sik 1-2 hnaz. Taz sik iz jiês no, đros thiêz têx jâuz tâuv, pêx xênhv lơưr tsuôk zuôr 5 lak txos iz cir xưz, taz cux tsi yuô xar zuôr. Tsênhz tiês, nhiv no têx xiv huv kôngz nuv gri mak tsi ndê, viv li pêx xênhv cux yưv pênhr uô tsi tâuk, chênhr zos li co lơưr cux tsi yuô xar zuôr têx qir chiê zuôv trâu kôngz”.

Zos iz hâur têx huyện muôx ar têz chos ntâu yuôx zêx đuô hur si hâur tỉnh Sơn La, Thuận Châu nhiv no muôx 1.400 ntâu ha yuôx zêx, hâur co zuôr xar 1.200 ha yuôx zêx tưz tâu sâu đê, njuôk xav zuôr tâu nhos 11.500 tênhr. Zơưv Trần Việt Dũng, Giám đốc Tsênhv qơư dịch vụ Kôngz nuv huyện heik pâuz: “Tsênhv qơư dịch vụ kôngz nuv huyện cux hux jos đros têx xã sir jos yax kriê, heik thiêz hlôngr yiêz têx tsưr ziv hâur tsiv uô kôngz nuv cov txo grêk tsơưs zuôv têx qir têz qơưk thiêz chuôz tsar zuôv chor qir tsiêx cxu, têx đrox uz no vâuv uô qir chiê phưx vưv trâu huôv tsar uô kôngz, sâu tâu nju, iz chas co por hưv tênhx qơư , chiv xênhz đrox tsuôs”.

Txix têx qir grê tsar ndê siêz li nhiv no, chiê taz por uô tâu têx kôngz, tsôngv pêx xênhv tsuv sir zôngv têx qir cxênhx txuôs, trơưk cui tinhv trâu yênhx zav tsoz chos. Iz chas co, sir zôngv ntâu mê njik têx qir tsiêx cxu uz no zuôv trâu têx tsoz chos, cê paz jông trâu ar têz, cê txo grêk tsơưs nhiêx txiêx, taz sik cux taz por têx kôngz uô tâu, sâu nju./.

                              (Trấn Long-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Tsưr ziv chos tâux đuz cov huv đros

          Bax ar chos:

          Tâux đuz zôngx ziv chos trâu cxuô zav ar, lox hloz huôv jông; taz sik, thax tsav qơư chos tsik chiê đêx ngaz. Jông đuô zos chos trâu têx ar nxênhr, lêix ndơưk tas mav li chos thiêz chos cêv kuôk tsoz no trâu tsoz to iz đok ntâu, tâux đuz thiêx hloz lox huôv jông.

          Tsưr ziv chos:

          Iz luz kror tsuv chos 1-2 luz hâur pâuk tâux đuz mok, tus hâur pâuk tâux đuz co tsuv tsês chor chas thiêx hlar tâu câuk. Tsênhz đuô zos tus hâur pâuk tâux đuz co tsuv têr têx plâuz lâuk thiêz tsês chor blôngx mok ntêr iz đok ntâu; đhâu ntơư mav muôz luz hâur pâuk tâux đuz co chox lok chos thiêz niêk chor ar ntơưv luz hâur pâuk tâux đuz co cov chênhr. Đhâu thâuv chos tas, tsuv zưs đêx cov ar nông huv đros.

          Jông đuô tsuv chos uô yênhx hax, thoz cưx uô qơư trâu đêx ntưk, thâuv ntux lok nas ntêr hnuz thiêx tsik nhaz chor tâux đuz co.

Nhạc cắt

          Fông qir:

          Tso qir trâu luz kror uô ntêx thâuv zuôr chos: 1ha ar têz, tsuv tso 15-20 tấn qir hưu cơ thiêz  200-300 cir qir lân.

          Đhâu 20-25 hnuz chos tas, tsoz chos tâux đuz qir hlar câuk, thâuv ntơư sđ tsuv fông 100-150 cir qir  đạm hâur 1h ar têz thiêz tsuv khơưz ndơưk cov chor ar ntơưv luz hâur pâuk tâux đuz co nxênhr, tsoz chos tâux đuz thiêz huôv hloz jông.

          Zos chos chox lok sir zôngv uô cxuô zav nox, đhâu chos 3-4 luz hli, tsuv muk nyuô yiz thiêz bôngs ar tror trâu chiê hlar đuô chor câuk yiêz.

          Zos chos muôs liv cuô tâux đuz, đhâu chos 10-12 luz hli mav li muk ro sâu, tâux đuz ziv lâuk ziv liv tâu cuô ntâu; taz sik thâuv muk ro co, tsuv tsês oz pêz luz hâur pâuk thiêz muôz ar bôngs tror trâu. Đhâu 5-6 luz hli, tsoz chos tâux đuz co tưz tror jông sâu muôs./.

                                     Tsu cxêik nhênhv-Nông nghiêp-Tòng Anh