- 11/7 zos hnuz dân sôr ntiêx têz. Hnuz dân số ntiêx têz li tsênhv njiêz shông no zos “Ntiêx têz 8 tiv lênhx nênhs: Chiê ndar txos iz ntu nênhx tov ntêx no truôx đrênhk trâu tas nro cxuô lênhx nênhs tsuv nriêr pâuz thiêz taz por qênhx, xêir tsov trâu tas nro cxuô lênhx nênhs.

- Shông 2011, jênh sôr ntiêx têz  tax 7 tyv lênhx nênhs. Shông no zos zuôr xar 8 tyv lênhx nênhs. Têx shông đhâu, têx tsưr ziv jông hâur seiz njuôk shuôs đas jos tưz paz truz ntêr lênhx nênhs li hnuz nhôngs uô nênhx nhoz, txo grêk tsơưs têx lênhx pos niêv thiêz nhuôs zâu trâul tuôs, huôv tsar tsiv uô  sei têx yuôx vắc xin phax phôngz moz gênhk. Têx hlôngr yiêz li heik sâuv tưz paz sơưr đơưk muôx luz nênhx jông đuô thiêz nox nhoz muôx cêr sik thôngx siêz đuô. Têx lok sâuv pox niêv thiêz txir nênhx vax huôv siz luôs cux uô tâu jông.

- Taz sik têx kror yiêz tax tâu co tsik zos tas nro cxuô lênhx nênhs puôr lênhx tâu sơưv. Cux tsênhv muôx pox niêv trâus tuôs thâuv xênhz zus. Pox niêv txir nênhs vax huôv tsik siz luôs. Công nghệ kỹ thuật số hax zav uô trâu pox niêv thiêz pêx xênhv ntơưv têx têz qơưk tsênhv huôv tsar trâus pôngz kaz. Ntu đhâu, vắc xin phax moz Covid-19 cux tsênhv phêiz tsik tâu siz bâus. Têx hêik tas sâur tưz tâu heik pâuz kuôk no muôx 11 shông nhiv no cux tsênhv jông li thiêz têx thâuv tsênhv phiv liv đuô li: Qiv hơưv txơưr txar, ntâuk tsiv, sêiz tsik muôx grik. Ntiêx têz tưz njiz trâus iz kror phiv liv lox trâu hli 5 shông no: tas nro ntiêx têz muôx 100 triệu ntâu lênhx nênhs tsuv txar qơư nhoz.

- Cux muôx têx cêr cxơưx zos ntiêx têz tsênhv nhoz hâur ntu jênh sôr ntâu lok sik jênh sôr txo grêk tsơưs sei. Hur si 2 kro li heik no puôr lênhx zuôr trâul txos têx têx faz tsưr ziv chiê txo grêk tsơưs lok sik cxiz tsar ndê jênh sôr. Taz sik têx uô txo grêk lok sik cxiz jênh sôr li heik sâuv thâuv ntêx tưz uô tâu yênhx côngz, hlôngr trâu co tsuôk uô txo grêk tsơưs lênhx nênhs li vax huôv, ntơư zos: Vax huôv xênhz zus nhuôs thâuv pox niêv tsuv xênhz zus ntâu lok sik tsơưs mê nhuôv đuô tsi trơưk li lơưr tsưr ziv xar, viv têx pox niêv tsơưs buôk ti txos têx mông, dịch vụ chiê paz lơưr tso tơưv quyết tinhv. Têx li heik no uô tsi trơưk jiês cơưv ntiêx têz jênh sôr (ICPD) thiêz huôv tsar li tsaz yênhx, têx nuv uô.

- Jiês xuz thơưx hâur lịch sử, pêz tưz pov tâu kror sik txơưr lox lok hnuz nhôngs thiêz xênhz zus chor nhuôs tuz nhuôs nxêik nhoz têx têz qơưk. Thâuv dân sôr iz cxiê luz têz qơưk tsênhv lâul jux juk thiêz muôx nhos 60% dân sôr ntiêx têz uô nênhx nhoz ntơưv chor têz qơưk muôx phênhv xênhz zus kik đuô xênhz zus hlôngr đuô zos 2,1 lênhx mê nhuôv iz lênhx pox niêv, thiêz têx têz qơưk txơưr muôx dân sôr hluôk lok six ntâu thiêz tsik so chuôz ndê.

- Trơưk li LHQ li Ban kinh tế thiêz XH: “Txơưv jênh sôr sâuv ntiêx têz zuôr tror txo grêk tsơưs hâur ntu zuôr txos, taz sik jênh sôr ntiêx têz muôx têx zuôr tror tsar ndê nzir muôx nhos 20-30% lok shông 2050 pir li shông 2020. Hâux lưv muôx têx njuôk xav tsênhz mênhx lok jênh sôr thiêz njuôk xav txâuk njênhs lok têx hlôngr yiêz hâur ntu zuôr txos, zos jênh sôr, pox niêv, txir nênhx thiêz thax tsav qơư zos têx zuôr trâul txos trâu cxiv tsa thiêz uô lơưr chei, zos tsưr ziv kriê chiê paz max têx têz qơưk huôv tsar truôx”. Taz por hur tiz si cxuô lênhx nênhs puôr lênhx tâu moz siêz txos, muôx têx tso chei chor chính phủ ntâuk grê jông đuô jênh sôr li zoz qơưx tsênhv hlôngr yiêz thiêz tso tơưv tsưr ziv jông chiê đơưk uô têx phiv liv, luôs hâux lưv co.

- Hâur iz ntiêx têz muôx luz nênhx jông, 8 tiv lênhx nênhs cux zos tiêk 8 tiv kror trâu iz xar hôiv jông đuô tâu truôx đuô txix chor qênhx thiêz xêir tsov. Taz sik qơư uô si mak tsik tâu siz bâus hlo. Viv pox niêv txir nênhx, mênhx cxưx, giai cấp, tôn giáo, trâus sêv khiz luz chêr thiêz qir tiv, đros trâu têx kror txơưr đuô, cux tsênhv yuôr chôngz lênhx nênhs trâus sêiz tsiv muôx grik, zuôv uô đaz uô tuôs thiêz ntâuk tsiv. Zuôr tsik muôx kror tsiv gri tưs zos tiêk pêz tsik tsov cưv txos chor nênhs trâus pôngz kaz.

- Zuôr tsuv yưv pênhr trâu pênhr jos thiêz têx chuôz zênhx viv iz XH sik côngv, sik đros huôv tsar, taz por lênhx nênhs li vax huôv thiêz chei xênhz zus nhuôs. Uô tâu li co, pêz li muôx têx đơưk uô tâu têx phiv liv sâuv ntiêx têz mak sđ njiz trâul thiêz cxiv tsa iz ntiêx têz huôv tsar, vav mênhx, truôx tuk…

- Hâur chor tỉnh muôx xênhz zus nhuôv tuz nhuôv nxêik tsik siz bâus siêz tiv zix têz qơưk tsêx trung ntơưv faz Bắc: Sơn La, Hưng Yên, Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Dương, Ninh Bình, Nam Định, Vĩnh Phúc, Hà Nội… siêz tiv zix cux zos tỉnh Sơn La đros muôx 118,2 lênhx nhuôs tuz sâuv 100 lênhx nhuôs nxêik.

- Qir tiv chênhr muôx yưv qênhx shênhx no cux zos tiv tsik tsơưs chor chuôz zis xar zus mê nhuôv tuz lok tuôr đaz tuôr kruô, sêiz chor nhuôv tuz muôx tsiv gri đuô chor nhuôv nxêik, tiv zix zos chor chuôz zis tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs, nhoz tox siêz đêz đrôngs; nhuôv tuz zos nênhs lox tôngv chênhr, nênhs tuôr đaz, tuôr kruô trâu chuôz zis… Iz chas co, qir tiv uô trâu chor nhuôv tuz nhuôv nxêik tsik siz bâus zos liv zôngv txos khoa học, kỹ thuật li: zuôr njuôk shuôk pâuz tâu nzor zos nhuôv tuz lok nhuôv nxêik thâuv tsênhv xênhz nhuôs hâur chêr, zos pov mê nhuôv tsik huv zos li siêz xar mak zuôr muôz mê nhuôv lâux por tsês. Têx công nghệ yiêz no tưz paz trâu ntâu chuôz zis xêir tsov tâu chor me nhuôv xênhz zus cov huv zos li siêz xar.

Tỉnh Sơn La tsênhv tsêx trung ntâu tsưr ziv chiê paz phax tar, txo grêk tsơưs tsik siz bâus chor nhuôv tuz nhuôv nxêik thâuv xênhz zus. Hâur co, tsov cưv txos côngz xưv yax kriê txix ntâu tsênhv njiêz thiêz tsưr ziv cov huv đros chiê paz uô hlôngr yiêz đuô pêx xênhv li siêz xar lok xênhz zus chor nhuôv tuz nhuôv nxêik; paz trâu cxuô lênhx nênhs pâuz txos Đảng, Têz qơưk têx cêr chêi cik txos txưr tsik khênhr xêir tsov mê nhuôv chiê zus. Tỉnh chox kriê cơ quan uô hâux lưv no sir jos qênhz yuôx, sêiz kaz thiêz xưv lik truôx chor nênhs uô cxâuv. Muk ntêr mak tsuv muôx tsưr ziv cxiv tsa chor tsaz yênhx côngv thôngx trâu pox niêv cux xưk li sir jos uô cov pox niêv muôx vax huôv đuô hâur luz nênhx./.

(Bích Thủy-Ly dịch đọc)

Đăk Lăk: Muôx tsi txâuk yuôx, chuôz zênhx y tế uô zênhr shar txos hâux lưv seiz njuôs shuôk kho moz

   Tsênhv tsoz phưz tul txir nhoz tsêr kho moz Đại học Buôn Ma Thuột, niêv lâuk N.T.B nhoz phường Tân Lợi, TP Buôn Ma Thuột puz pâuz, kuôk nor 5 hnuz, niêv lâuk tul txir trâus moz plơưr thiêz tâu chox tuôx chơưv kho ntơưv tsêr kho moz đa khoa thax tsav Tây Nguyên. Thâuv seiz njuôs, bác sĩ puz pâuz, niêv lâuk tul txir tsuv tso stent xâur nyar thix li chơưv kho tâu chiêx. Taz sik, tiv tsêr kho moz tsi muôx chuôz zênhx co viv li tsuôk chơưv kho qir thơưx thiêz heik chuôz zis ciêr chênhr chox muk tsêr kho moz lox đuô:

          “2,3 lênhx nênhs jor ntơưv no tsuôk chơưv paz qir thơưx, lơưr heik lok zav moz no zos lok six hnhar, ziv tsês nhoz ntơưv tsêr kho moz no mak ziv hnhar, nhiv no tsi muôx meir chiê chơưv kho”.

          Tsi taz muôx tsi txâuk chuôz zênhx y tế, ntâu lênhx nênhs moz nhoz Đăk Lăk cux njiz phêv liv thâuv zuôr yuôx ntơưv têx tsêr yuôx nhoz jê tsêr kho moz. Qênhx shênhx muôx tsi txâuk yuôx kho moz thiêz chuôz zênhx y tế tâu zơưv Nguyễn Đại Phong, Giám đốc tsêr kho moz đa khoa thax tsav Tây Nguyên xav jênhv. Zơưv Phong puz pâuz, qir tiv zos tsi tâu uô tâu têx poz thâux sâu zuôr lox zos Sở y tế Đăk lăk li vax huôv.

          “Txos nhiv no yuôr 2 poz thâux tsênhv njiz trâus phêv liv tiv pháp luật li cui tênhv li moz poz kêx cxa mak muôx têx hax huv tsi tâu muôx tsênhz grê muôv muôs, tsi tâu muôz lok hâur Bộ li tsưr ziv, muôx têx mak tsi tâu muôx ntơưr tso chei thiêz poz thâux stent xâur nyar, hâur ntu nhiv kruôr đhâu iz cxiê tsêr kho moz plơưr nhoz Hà Nội thiêz iz cxiê tsêr kho moz txơưr muôx lênhx coaz txos pháp luật lok vênhv thix stent xâur nyar viv li hâux lưv đấu thâux stent têx công ty tsênhv lok six tsưv ziv, chênhr viv li tsêr kho moz nhiv no tsênhv seiz shuôk. Zos uô tsi trơưk mak zuôr uô cxâuv cêr chei”.

          Zơưv Nay Phi La, Giám đốc Sở y tế tỉnh Đăk Lăk puz pâuz, thôngz sâu qir thơưx ntơưv iz cxiê qơư seiz njuôs thiêz kho moz sâuv thax tsav tỉnh tsênhv muôx tsi txâuk iz cxiê hax huv muôx lênhx coaz txos seiz njuôs thiêz kho moz li: yuôx kháng sinh, yuôx muôx lênhx coaz txos generic tiv zix zos yuôx chơưv kho ciêr chênhr. Lơưr zơưv Nay Phi La, qir tiv uô muôx yưv qênhx shênhx muôx tsi txâuk yuôx, chuôz zênhx y tế zos tiv moz Covid-19 truz ntêr 2 shôngk đhâu uô tsi taz por hâux lưv cungz, grê chuôz zênhx...puôr lênhx chuôz ndê lok sik lax chiê muôx tâu grê huv đros. Đros co, hâux lưv zuôr chuôz zênhx y tế tsênhv ziv phêv liv đuô viv đros iz zav meir taz sik muôx têx cấu hình, tsưr ziv zôngv txơưr mak grê zuôr muôx têx txơưr. Yuôx tâu pheiz uô 5 zav chiê đấu thầu taz sik chuôz zênhx y tế mak tsi tâu pheiz tsênhz mênhx, tsi tâu xav txos tsơưr lươngv qơư tsiv uô viv li muôx grê txơưr. Hâux lưv no cux uô phêv liv txos đấu thầu.

          Chiê car chêx uô ntêx têx phêv liv, Sở tưz heik têx taz viv cungz yuôx tsov lơưr têx hôx thôngx paz txưv tsi so sâuv tas nro tỉnh. Lok lêx ntêr, tỉnh zuôr yênhx lix iz taz viv đấu thầu txơưr chiê paz têx qơư y tế tsi njiz trâus phêv liv tiv pháp luật li têx cui tênhv.

          “Pêz heik trâu UB tỉnh tsuv yênhx lix tsênhv qơư đấu thâux yuôx chuôz zênhx y tế chêx chôngk trâu tas nro nganhx. Cxiv tsa bê têx yuôx chuôz zênhx txơưr trâu tỉnh lơưr zuk tưz đấu thâux chuôz zênhx qir thơưx, cxiv tsa iz quy chế por vêv thiêz paz txưv pháp lý, nhiêx txiêx trâu cán bộ cxaz chuôz đấu thâux”

          Muôx lênhx nênhs, muôx têx zav meir, taz sik muôx tsi txâuk yuôx thiêz chuôz zênhx y tế chiê huôx tôngv, tưz uô ntâu chuôz zênhx ntơưv têx qơư y tế tsuv tso tsês tsik sir zôngv. Uô tuôr xuôv txos têz qơưs têx nhiêx txiêx thiêz uô tuôr thênhv txos hâux lưv seiz njuôs shuôk thiêz kho moz trâu lênhx nênhs moz./.

(VOVTN-Txâur Vax cxeik nhênhv)

Tix lâus Dủng Xênhv Vax-Nênhs xuz thơưx ciês chox chor pax địa lan lok chos ntơưv jok Sín Chải xar Hoàng Liên

Jok Sín Chải zos jok txov nhêv tiv zix nhoz xar Hoàng Liên, phênhv ntâu chor chuôz zis puôr lênhx zos uô kôngz nuv, chor ar uô kôngz nuv muôx tsik ntâu. Hâur têx shông đhâu tâu cấp ủy Đảng, Chính quyền li tsov cưv txos pêx xênhv tâu sơưv liv txix têx tsênhv chêi txêik pênhr, paz chiê huôv tsar têx tsưr ziv uô nox li: Dự án chos pax địa lan, chos ntông nox txir…

Piz txix chuôz zis uô kôngz nuv, yênhx shông zos khưr uô têx liêx têz, chor shông xuz thơưx thâuv nhiv kruôr zuôr pox niêv cxiv tsa chuôz zis, luz nênhx tsênhv njiz ntâu kror txov nhêv lok kinh têr. Shông 2005 hâur jiês muk đê txir hơưk ntơưv thax tav vax têz qơưk Hoàng Liên, tix lâus Dủng pov chor pax địa lan lok six jông gâux thiêz tưz chox lok chos; đhâu iz ntu chor pax no hloz lox thiêz huôv tsar jông. Tix lâus tưz cuêz tênhv kir txêik chor cưr tix, nênhx tsa têx nhiêx txiêx thiêz txêik pênhr hâur Zênhx hangx tsênhv chêi xar hôiv chiê kriz uô đar đuô tsưr ziv chos têx pax no.

Txos shông 2008, chor pax xuz thơưx ciês tưz paz trâu tix lâus sâu tâu lok muôx 30 triệu đêiv; pov muôx tâu kinh têr, tix lâus tưz nhênhz chơưv, nriêr pâuz chiê chos chor pax co cov muôx tsơưr lươngv siêz thiêz jông đuô. Khov sir jos cơưv shâuv, nriêr pâuz thiêz sir zôngv kỹ thuật, zok nriêr qơư muôs trâu têx pax no, nhiv no iz shông tix lâus chuôz zis tưz sâu tâu lok muôx 100 triệu đêiv txix muôs chor pax địa lan no.

Tưz tsik zos uô bluô nux trâu zuk, tix lâus tsênhv paz lok kỹ thuật trâu pox nhuôs sơưr đơưk, kruôz kriê trâu pox nhuôs hâur jok chos pax, chiê sik đros huôv tsar kinh têr; txos nhiv no muôx 20 ntâu ziv chuôz zis chos xar muôx 3.500 tsoz pax địa lan, yênhx shông paz muôx tâu phênhv sâu xar muôx 500 triệu đêiv ntâu. đros tix lâus  Dủng li tsưr ziv chos pax địa lan tưz paz muôx tâu têx tsưr ziv uô nox yiêz jông hâur luz nênhx.

Đuô li, tix lâus chuôz zis tsênhv zuôr zuz têx txir đuôx thiêz Lê lok chos trâu ntơưv jok Sín Chải, xar Hoàng Liên ntu 2021-2023. Hâur co kriz uô dự án chos 2 héc ta txir khơưz úc, tix lâus Dủng tưz uô ntêx hlo chiê uô tổ trưởng chiê yax kriê hêik pêx xênhv đros chos, xuz thơưx tưz pov tâu chor tsoz chos co huôv tsar, hloz jông.

Tsuv hêik tiêk, tix lâus Dủng zos iz lênhx nênhs sir jos, uô ntêx hlo paz trâu phongz yaox sik tưr huôv tsar kinh têr chuôz zis, gôngr côngv paz trâu kriz uô têx luôs hâux lưv huôv tsar kinh têr-xar hôiv sâuv thax tsav xar Hoàng Liên.

Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no tsuôk xâuk li no xưz. Phênhv no zos Đêix nta suôz Việt Nam nhoz thax tsav faz Bắc đros tsênhv qơư  cxiz  kôngz têz qơưk uô./.

(Vừ Chu BT-Lik Thox cxêik nhênhv)