Sik thôngx siêz chiê tsưx phưv truôx tuk jêx jok

Jok Rìn nhoz xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình zos jok tox siêz nhoz jê ntus đriv têz qơưk Lok Tsuôl, muôx zuôr xar 40 cêik đriv têz. Tsôngv box heir nênhs Vân Kiều nhoz no phênhv ntâu zos uô liêx têz. Zơưv Trần Văn Phúc zos lênhx txir ndâux txir luk hâur jok Khe Cát, xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. Tưz 80 ntâu shông, taz sik zơưv Phúc cux sir jos uô nênhx jông chiê têx tuz nhuôs, cxênhx hluôk cơưv shâuv, uô trơưk. Đros thiêz pưs txux zos txir ndâux txir luk hâur côngv thôngx, zơưv tưz pâuz tsênhz lok têz qơưk li têx zov chênhr, truôx tuk thax tsav ntus đriv thiêz Đảng, têz qơưk têx tsưr ziv, chei kriê. Chênhr viv li, zơưv tưz tsi so nhoz jê đros pêx xênhv, nus txos tsôngv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk hâur jok tsưr ziv, siêz xar chiê heik zênhx max trâu chor hloz thênhv siêz sik đros đơưk, paz max. Zơưv Trần Văn Phúc heik pâuz, têx shông đhâu, hâur jok pêx xêmhv moz siêz khưr huôv tsar uô nox hâuk, tsi pov muôx yưv têx uô tsi truôx tuk thax tsav qơư nhoz hlo: “Zos heik lol pêz jok, jok Khe Cát no têx hloz lơưr chox car lok six jông, tsi hâuk chơưr bia ntâu, tsi muôx tưr txiêx zuôv por. Txix thâuv ntêx lok lơưr iz txưv gruôs khưr uô nox. Cur mak tsuv uô ntêx nyuôs chiê sơưr đơưk cơưv shâuv, uô trơưk. Tiv iz, vax tsêr tsuv hur si, nox siêr hâuk bâu chiê tsôgv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk uô lơưr. Tiv 2, lok sâuv uô nox uô hnar zuk cux tsuv uô ntêx nyuôs. Txơưv tưz 84 shông lơưv, taz sik cur cux tsuv sir jos khưr uô nox”.

Jok Ón, iz hâur 2 jok nhoz xã tox siêz Trọng Hóa, huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, phênhv ntâu zos tsôngv box Rục uô nênhx nhoz. Kuôk no 60 ntâu shông, nênhs Rục ntơưv Quảng Bình uô nênhx nhoz tu nro hâur xuz jôngr Vax têz qơưk Phong Nha Kẻ Bàng. Lơưr xeir têx kaz tsuôk uô qơư nhoz thiêz luz nênhx phênhv ntâu zos zok tuô têx tsiêx kuk, đêx jâuz har jôngr nox. Txix têx tsênhv tsênhz co, shông 2008, tuz lênhv pênhz phax tỉnh Quảng Bình tưz hu zâuv pênhr jos, vênhv tôngv tsôngv box nênhs Rục cov krêz phaz uô 10 ha liêx đêx. Đhâu ntâu shông yêik txar lok nhoz qơư yiêz, tsôngv box Rục cux tsi yuô tâu muôx txux chi tsưr ziv jênhv pâuz, luz nênhx xênhz huôx tsênhv yuôr ntâu txov nhêv, xar tok txos têz qơưk paz max…. Đhâu ntâu hnuz, chor tuz lênhv pênhz phax tưz jux juk xar tsưr ziv chox kriê tsôngv box huôv tsar uô nox, hux jos đros cxuô ngênhx, hâu nov ntơưv qơư yax kriê, vênhv tôngv pêx xênhv, muôz tsaz yênhx, dưv anr huôv tsar kinh tế uô reik đros Côx phax-txiv ngaz hâur thax tsav li: Hlôngr yiêz zuz nôngz tsoz chos, tsiêx tu zus; paz pêx xênhv huôv tsar chos jôngr ntông, tu zus tsiêx cxu. 2, 3 shông jê lok no, ntơưv jok pluôs yax hâur tỉnh Quảng Bình co, muôx ntâu chuôz zis tưz sir jos huôv tsar uô bluô nux, chiv chir sâu ntơưr thor hla đhâu chuôz zis pluôs. Zơưv Trần Xuân Vinh nhoz jok Ón zos iz hâur têx lênhx li heik sâuv. Zơưv Vinh heik pâuz, tsôngv box luz nênhx tưz truôx tuk thiêz jông đuô thâuv ntêx lơưv: “Zuk tsuv hlôngr yiêz tsưr ziv, siêz xar, tsi nhoz tok txos têz qơưk paz. Thâuv ntêx tsênhv txov nhêv, têz qơưk cux paz uô vax tsêr, paz nôngz tsiêx cxu chiê tu zus. Zuk hla đhâu yeiz pluôs lơưv, sir jos thiêx uô tâu nox, zos six tok txos luôs paz xưz, tsi moz siêz khưr mak luz nênhx zuôr tsi hlôngr yiêz, bluô tsi tâuk nux”.

Đros trâu co, tuz lênhv pênhz phax hux jos đros hâu nov ntơưv qơư uô ntâu côngz trênhx tsênhv tsênhz li: Cêr muk lol jêx jok, chos ntông uô jôngr njuôz vor tox trôngz câuv har , kriê pêx xênhv tsưr ziv tu zus tsiêx cxu, chos jâuz tâuv, têx tsoz chos ntông nox txir…..chiê luz nênhx iz hnuz tsar ndê jux juk thiêz cxaz nzir phênhv sâu tâu trâu tsôngv box. Khov co, chor xã ntus đriv hâur tỉnh Quảng Bình ziv hnuz ziv hlôngr yiêz. Đros trâu chor tuz lênhv pênhz phax têx sir jos paz, tsôngv pêx xênhv tưz tso siêz uô nox, huôv tsar kinh tế ziv chuôz zis thiêz cxiv tsa têx trâur nuv hla đhâu cêr pluôs truôx. Trung tá Phạm Văn Phương, thơưx seiz car Zênhx Pênhz phax Cà Xèng, bôv đôiv Pênhz phax tỉnh Quảng Bình heik pâuz, lưv lươngv công an lok sik tuz lênhv Pênhz phax iz hâur têx hâux lưv xuz thơưx zos tsuv muôx cêr sik thôngx siêz jông đros pêx xênhv, lar heik zos chor lâul jok, tsar jok, txir ndâux txir luk. Tuz lênhv, hâu nov ntơưv qơư cux tror paz tsôngv box lok tsưr ziv uô nox thiêz tsôngv box zuôr trâul txos nzir têx cêr paz max huôv tsar uô nox chiê hla đhâu cêr pluôs. “Zov chênhr đuô hur si cux zos hlôngr yiêz tsưr ziv, siêz xar. Iz cxiê chuôz zis sir jos hla đhâu chuôz zis pluôs tưz uô trâu lưv ziv chuôz zis txơưr đuô hlôngr yiêz tsưr ziv xar, viv co zos têx nuv tsênhv tsênhz, muôx liv uô trâu luôs lưv tus cơưv shâuv, uô trơưk”.

Muôx têx heik, chor jok nhoz ntus đriv tỉnh Quảng Bình muôx luz nênhx truôx tuk thiêz hlôngr yiêz li niêx hnuz nhiv no, iz phênhv zos khov canr bôv, chiến sĩ tuz lênhv pênhz phax têx sik côngv têk, paz côngz đas jos. Tsôngv box nhoz no seiz chor tuz lênhv Pênhz phax xưk li zuk têx nênhs cxênhz jê, sik thôngx siêz, sik đros tsưx phưv truôx thax tsav ntus đriv. Têx luôs hâux lưv li heik sâuv tưz uô tsôngv box muôx nzir cêr chiê siêz, njênhs njôngr, đhâu co, paz chor tuz lênhv uô tiêr luôs hâux lưv zok muôz./.

(VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

TSƯR ZIV YƯR LIR TSƠƯR KIÊS NÊNHS HÂUR TU ZUS TSIÊX CXU

Nam: Yưr lir đêx kiês nênhs hâur tu zus

          Đêx kiês nênhs hâur tu zus (li tu zus tsiêx cxu, keiz ok) muôx têx caz hmoz riêz nênhs cik moz, tsư nxiêz, tsi jông trâu lênhx nênhs thiêz tsiêx cxu.

          Nữ: Yưr lir pa kiês nênhs hâur tu zus

          Têx pa tsư nxiêz hâur tu zus phênhv ntâu zos txix qir tsiêx cxu, cuô jik lok sik tsiêx cxux trâus tuôs. Tsưr ziv yưr lir: Lơưr qơư tsiv uô li heik kriê sir zôngv : Mfông lok sik tsuôk CPSH trâu qơư zuôr trâus yưr lir, muôz CPSH shơư hâur tsiêx tu zus li zav nox, đêx hâuk, CPSH zuôr yưr lir têx pa tsư nxiêz têx pa tsi jông trâu lênhx nênhs li đas jos.

          Nam: Yưr lir qir, cuô kik tsiêx cxu

          Qir tsiêx cxu tso hâur yênhx hnuz lok six ntâu, chungz fênhx 10 cir iz tul nhux đas; 15 cir iz tul nhux tưv; 2,5 cir đros buô, 0,2 cir đros keiz ok....Tsuv sâu por tsês, yưr lir qir, cuô jik tsiêx cxu, tsênhz mênhx uô li đrav kaz:

          Nữ: Vâuv sinh học

          Tsưr ziv vâuv: Uô ntêx shơư qir tsiêx cxu, têx vuôz tsuôz kiês nênhs txơưr...( tsi xav tsơưr EM), đhâu co zôngv cuô EM zưs. Zôngv ntâuz tax vor cov ntov. Đhâu 2-3 ciêz, đo iz jiês chiê lưx tas têx tsơưr vâuv. Hâur ntu vâuv đo, hâux shơư thiêz tror vâuv pôngz lơưv muôx nhos 2 ciêz. Qir thâuv vâuv tas zôngv tâu chiê zuôv trâu tsoz chos.

          Nam: Zôngv xuô blêx, môngr cơư ntông, cxa poz cưk, hnhaz blêk..

          Têx tsơưr txơưr li: Cuô caz tsiz suôz thax, môngr poz cưk....

          Guôx tu zus: Zos puô xuô blêx, cxa poz cưk.... tsuv taz por tsi xâuk đêx, zos plas guôx bâuv lok sik siêz đuô mak tsuv muôx nja their tsi chiê têx xuô blêx, cxa poz cưk pôngz. Đros buô, tsov cưv uô guôx 2 yôngx, yôngx 1 tso têx xuô blêx, cxa poz cưk, môngr cơư ntông....tsav ½ guôx cơư, kis đuô yôngx 2 muôx nhos 1 đok zos qơư buô nox hâuk. Đros chôngx keiz mak puô tuôz muôx iz ntir tês, đros buô thiêz nhux tuôz muôx nhos 2 đok.

          Nữ: Tsov cưv sir zôngv thiêz hlôngr têx puô hâur guôx cơư

          - Tsi chiê têx puô hâur guôx trâus ntuz đêx...

          - Shâuv chiê tsiêx cxu muk tso têx vuôz tsuôz kiês nênhs chêx chôngk iz qơư.

          - Têx puô hâur guôx tsuv nông chiê yưr lir tâu qir jông đuô. Thâuv trâus ntuz đêx mak tsuv muôz cxaz têx xuô blêx, cxa poz cưk kruôr trâu. Thâuv kruôr mak tsuv zưs mê njik đêx uô cov têx puôr hâur guôx co nông.

          - Taz por xâuk tâu têx vuôz tsuôz kiês nênhs.

          - Yax six seiz shuôk: Qir tsuv tâu vôngz hâur têx puô hâur guôx co. Zos pov qir ntâu nhoz iz qơư mak tsuv paz muôz vôngz trâu hâur têx puô hâur guôx cơư co.

          - Seiz shuôk thiêz ntâuk grê têx puô hâur guôx co seiz pok jông chiê cxaz nzir.

          Tsi tsuôk hóa chất tuô caz hmoz sâuv têx puô hâur guôx co. Thâuv tsiêx tu zus trâus moz, tsuv yưr lir lơưr thú y li cui tênhv.

Đọc trên nền nhạc

          Phênhv heik kriê tsôngv box nôngx mênhx zos chiz coaz đeix nta suôz VN thax tsav Tây bắc đros tsênhv qơư cxiz kôngz têz qơưk uô./.

          (Tòng Anh-Txâur Vax cxeik nhênhv)