Tsôngv pox niêv Hmôngz nhoz tox siêz sir jos cơưv ntơưr chiê hla đhâu pluôs

Đhâu ciês thâuv nhiv kruôr muk uô liêx têz lok txos tsêr, chor pox niêv Hmôngz nhoz xã Nậm Có, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái tưz zênhx max muk uô hmo nox, chiê muk cơưv hâur pâuk ntơưr ntơưv tsêr côngv thôngx hâur jok Thào Xa Chải

Sir jos hla đhâu têx phiv liv, cêr txax muôs, 20 ntâu lênhx pox niêv vir ndâuk txơưv tưz heik tsi tâu mênhx, pâuz tsi cxuô têx tus ntơưr lok lơưr cux sir jos nhênhv đror, heik trơưk lênhx cưk kriê. Chor pox niêv vir ndâuk iz txưv têk tuôr co hlâu uô liêx têz, chos kôngz lôngk, nhiv no ho tuôr chưx mêv shâuv sâu ntơưr, shâuv xav fax têx kror zôngx ziv, niêv lâul Zir Xênhv Hav, nhoz jok Thào Xa Chải, xã Nậm Có, huyện Mù Cang Chải heik: “Ntơưv cur tsêr tuôx no tsuv pôngz 40 phênhz, taz sik cur cux sir jos tuôx cơưv viv xar cov pâuz ntơưr chiê muk car ciêz, zuôr muôs hax huv, nhênhv tâu ntơưr đros chor nhuôs. Cur zuôr sir jos cơưv cov nhênhv tâu sei thiêz pâuz xav fax, xav nhiêx txiêx”.

Cưk kriê Lù Xênhv Vax, uô hâux lưv hâur tsêr cơưv phưv thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor cxênhx iz Tiêx Kênhz, xã Nậm Có, huyện Mù Cang Chải, buôk ti kriê hâur pâuk ntơưr trâu chor pox niêv vir ndâuk heik sâuv heik pâuz:

“Cur pov chor gâux muôv vir ndâuk lơưr moz siêz thiêz gruôs tuôx cơưv. Cur zuôr sir jos kriê têx hâur pâuk ntơưr, txux chi trâu lơưr chiê tov kaz no muôx txux chi tsưr ziv huôv tsar uô nox đuô, tsi thôngx li thâuv ntu tsi pâuz ntơưr ntơư”.

Zơưv Dinh Xênhv Shôngx, Phưv Chủ tịch Ủy ban xã Nậm Có, huyện Mù Cang Chải heik pâuz: Xã muôx iz cxênhz ntâu lênhx nênhs tsi pâuz ntơưr, hâur co phênhv ntâu zos chor pox niêv vir ndâuk, nhoz hnuz nhôngk txix 15-60 shông. Uô lơưr têz qơưk tsaz yênhx, cấp ủy, hâu nov ntơưv qơư tưz đros têx cơ quan lês car uô têx nuv heik sâuv, cxuô luz tsêr cơưv krêz lớp kriê hâur pâuk ntơưr. Hâur shông đhâu, xã tưz krêz tâu 4 lớp, muôx 120 lênhx nênhs cơưv. Đhâu cơưv tas hâur pâuk ntơưr, ntâu lênhx pox niêv vir ndâuk tưz sir jos muk cơưv ntơưr cxênhx iz:

“Cxuô ngênhx, đoanx thêv hâur xã tsi so hux jos đros phongx zoz zux huyện, têx tsêr cơưv qênhz shuôs chor nênhs tsi tâu pâuz ntơưr thôngz đhâu qênhz yuôx phổ cập zoz zux niêx shông. Txix ntơư thôngz sâu, krêz têx lớp kriê hâur pâuk ntơưr hâur chor shông tov kaz, chiê ntu zuôr txos hâur thax tsav xã tsi yuôr lênhx nênhs tưs tsi pâuz ntơưr”.

Têx lớp cơưv hâur pâuk ntơưr nhoz huyện tox siêz Mù Cang Chải muôx liv lok six jông, cxơưz paz chor pox niêv vir ndâuk tox siêz iz txưv tsi pâuz ntâuz pâuz ntơưr muôx txux chi đros luôs lưv tus huôv tsar uô nox, hlôngr yiêz luz nênhx; lar heik zos txix pâuz ntơưr, chor pox niêv vir ndâuk zuôr tâu buôk ti, pâuz txos têx tsưr ziv uô nox, huôv tsar kinh tế chuôz zis. Niêv lâul Ảnh Xênhv Hơưx, nhoz jok Háng Cháng Lừ, xã Khao Mang, huyện Mù Cang Chải heik: “Nhiv no cur pâuz nhênhv, pâuz sâu lơưv, tsênhv cơưv nzir lok sâuv xav fax chiê pâuz muôx tsưr ziv đros luôs lưv tus huôv tsar uô nox lok sik muk car ciêz zuôr muôs hax huv zôngx ziv đuô”.

Zơưv Zax Páo Xênhv Muôk, tsar jok Háng Cháng Lừ, xã Khao Mang, huyện Mù Cang Chải shir phaz heik: “Tsuôk hnor heik pâuz tiêk, zuôr muôx lớp kriê hâur pâuk mak lok six ntâu lênhx pox niêv hâur jok tưz đas cir cxaz chuôz. Ntâu lênhx cơưv tas lok, lơưr tưz pâuz uô trơưk, hlôngr yiêz tsưr ziv uô nox, pov jông li ntơư ntâu lênhx pox niêv txơưr đuô cux siz zâuv muk cơưv, lơưr lok six shir phaz”.

Txix cấp ủy, hâu nov hâur Mù Cang Chải cêr paz max, chor pox niêv Hmôngz têx sir jos tsênhv krêz hâu cêr yiêz, chi cax đuô trâu tsôngv pox niêv vir ndâuk tox siêz iz txưv tsi pâuz ntâuz pâuz ntơưr, tsi muôx tsưr ziv đros luôs lưv tus huôv tsar uô nox uô hnar ntơư hlôngr yiêz luz nênhx, hla đhâu yeiz pluôs./.

Đinh Tuấn-Riê Lâux cxeik, nhênhv   

TSƯR ZIV PHAX TAR MOZ KRUÔ TÂUV

1. Qir tiv:

- Moz kruô thâuv zos zav moz cik khênhr njiz sâuv lênhx nênhs tiv caz moz herpes zos caz moz Varicella Zoster (VZV) uô huôv moz tsênhv 90% đros nênhs tsi tâu cxax yuôx vắc xin phax moz.

- Moz zôngx ziv siz cik txix lênhx nênhs trâu lênhx nênhs, thâuv nênhs moz cxav, lok cuô njưk…caz moz lơưr kâuz ndâus đhiê tơưv lok thiêz zôngx ziv cik trâu lênhx nênhs txơưr.

2. Moz yưv:

- Nênhs moz pov cuz sor 37-38 tưv, muôx têx thâuv txix 39-40 tưv, iz chêr gênhs gênhs, điês tâuz hâu, moz chax pak hâur 2-3 hnuz.

- Đhâu co pov tơưv poz sâuv tơưr greix thiêz sơưr hlưr đêx: Qir thơưx zos têx tênhr zâu muôx njik liêz, đhâu co huôv yênhx hlưr đêx, lok six khâuk thiêz sơưr sâuv tas nro iz chêr, ntâu tiv zix zos sâuv pliêx flu, hâur siêz, tâuz hâu…

3. Moz yưv hnhar thâuv trâus moz kruô tâuv:

- Thâuv uô hlưr đêx thiêz chor hlưr đêx co tơưs tov kaz no zuôr uô yênhx chok pliêr tsi jông.

- Iz cxiê lênhx trâus moz hnhar mak uô cik moz trâu njưk; moz hlưz hâu, lôngx…

- Pox niêv xênhz tuz ci hâur chêr, moz kruô tâuv zuôr uô hiêv txos mê nhuôk.

4. Tsưr ziv kho moz kruô tâuv:

- Chiê nênhs moz so hâur iz qar qơư txơưr, lax khiêv…

- Zôngv cuô njiêr sinh lý 0,9% vêv xênhz kror njưk, chax pak hâur niêx hnuz.

- Hlôngr trik yo, zôngv đêx sor nzuôr chêr hâur niêx hnuz.

- Tsi nox têx zav nox tơưr, hâuk ntâu đêx tiv zix zos cuô txir ntông.

Chox nênhs moz muk seiz njuôs thiêz kho moz ntơưv qơư y tế:

- Zos nênhs moz pov cuz sor 38 tưv ndê muk tsuv hâuk yuôx.

- Plênhr cuô đêx yuôx xanh Metylen trâu têx hlưr đêx iz hnuz 2 jiês thâuv sơưr nzor thiêz tsâus ntux.

- Zos khâuk ntâu mak hâuk yuôx phax tar Histamin.

- Zôngv yuôx phax tar caz moz acyclovir nzor hâur 24 six hơưv thâuv nhiv kruôr tơưv têx poz liêz.

Tsov cưv:

- Nênhs moz tsi cxoz chiv chir zuôr têx zav blôngx yuôx njuôz lok krơr sâuv têx hlưr đêx.

- Tsi chiv chir zuôr yuôx lok hâuk lok sik plênhr sâuv tơưr greix zos tsi tâu bác sĩ heik kriê.

5. Phax tar moz kruô tâuv:

- Tsi njiz ntâu nênhs trâus moz, zos nhoz jê tsuv chox đeiv bos kror ndâux.

- Vêv xênhz lênhx nênhs hur si, zôngv cuô njêr sinh lý 0,9% nhov trâu kror njưk, kror muôs hâur niêx hnuz.

- Cêv kuôk nênhs moz: six hơưv cêv kuôk txix thâuv pov tơưv poz liêz txos thâuv têx hlưr đêx co kruôr tas hur si.

- Cxax yuôx vắc xin phax moz kruô tâuv, six hơưv yuôx muôx txux zôngv zos 3 ciêz thâuv tâu cxax thiêz six hơưv phax tar tâu moz (tsi moz ntêr chungz fênhx 15 shông)./.  

(TTCSSK-Txâur Vax cxeik nhênhv)