Canr bôv pênhz phax sik phêiz kênh tsưr ziv pâuz heir nênhs tsơưs

5 zav luk

Uô hâux lưv tsi tâu tâu ntêr, taz sik Thượng úy Vàng Văn Vinh, nhoz Zênhx Pênhz phax Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai tưz muôx suôz bê zos lênhx nênhs pâuz ntâu zav lul heik, hâur co phênhv ntâu zos lul heir nênhs tsơưs:

“Pâuz tâu 5 zav lul heik lơưv, lul La Chí, lul Tày, Nùng, Thu Lao thiêz heik tâu lul Hmôngz 30%. Muôx kênh jiês muk hâur têx jêx jok, cur tsênhv xar tiêk hnuz no tsi tâu heik lul Choz Tsiz, tsuv heik pêx xênhv lơưr lul chiê zuk pâuz ntâu đuô têx lul heik. Hur tiz si 13 heir nênhs hâur thax tsav no, muk txos tưs mak cur cơưv shâuv heik pêx xênhv lơưr lul txos co”.

Vàng Văn Vinh zos heir nênhs La Chí, xênhz thiêz hloz lox nhoz xã Na Hối, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai. Thượng úy hluôk no heik, cur tưz muôx hmông thiêz cơưv tâu têx lul heik txix thâuv nzor lok:

“Cur zos nênhs La Chí, taz sik uô nênhx nhoz đros côngv thôngx nênhs Tày thiêz Nùng viv li pâuz Tày, Nùng têx lul heik”.

Shông 2015 cơưv tas ntơưr hâur tsêr cơưv Học viện Pênhz phax, tror lok uô hâux lưv ntơưv qơư, lênhx tuz lênhv pênhz phax Vàng Văn Vinh ziv muôx nzir six hơưv, hnuz nhôngs tâu cơưv shâuv heik têx lul heir nênhs tsơưs:

“Qir txix tuz lênhv pênhz phax li tsưr ziv “4 đros”, lar heik zos đros pêx xênhv nox, đros pêx xênhv nhoz, uô hâux lưv, muôx têx zuôr cơưv tâu iz kro jux juk, cur thâuv tưs cux huôk njôngr six hơưv, hnuz nhôngs cơưv pêx xênhv têx lul heik, txơưv thâuv nthuôr uô têx cêr lov jêv, muk uô liêx têz, têx nuv uz no…., cê tâu đros pêx xênhv nox, nhoz, uô cxuô zav nuv”.

Ziv muôx nzir six hơưv, hnuz nhôngs nhoz ntêr thax tsav đriv têz, Vàng Văn Vinh ziv seiz pov jông, cơưv tsôngv box heir nênhs tsơưs ntơưv qơư têx lul heik zos lênhx tuz lênhv Pênhz phax li hâux lưv zov chênhr, txơưx jênhv, lar heik zos nhoz têx thax tsav tox siêz, muôx ntâu heir nênhs tsơưs, muôx ntâu têx txux chi, tsôngv box luz nênhx tsênhv txov nhêv:

“Thâuv ntêx cur tưz cơưv têx lo zov chênhr khênhr heik hâur luz nênhx niêx hnuz lơưv. Taz sik chiê muôx têx heik tâu bliês, yax kriê Đảng têx tsưr ziv, tsênhv chei txix lul heik ntơưv qơư trâu pêx xênhv mak zuk pâuz cxuô đuô pêx xênhv têx lul heik, cêr nênhx phôngz cxưx li kriê tâu txos trâu tsôngv cưr tix nênhx tsa, sơưr đơưk thiêx to tâuz, pâuz tsênhz”.

Pâuz ntâu heir nênhs tsơưs têx lul heik tưz paz Vàng Văn Vinh lês uô tâu zôngx ziv đuô têx luôs hâux lưv zok muôz, txix ntơư ziv tâu pêx xênhv njênhs njôngr, nhiêv txos:

“Thâuv ntu cur nhiv kruôr lok no uô hâux lưv, pâuz tâu iz lênhx txir nênhx tas cik sơưr nzor tưs cux tsuv hâuk iz teik chơưr. Đhâu iz ntuk cur muk shuôs tsi so, buôk ti đros lênhx zơưv co nhoz 2, 3 hnuz chiê uô cxuô faz tsưr ziv paz tus zơưv no jux juk tso chơưr tsês, tsi hâuk. Xuz thơưx zos thâuv tas cik tsi hâuk chơưr, jux juk tar su, tsâuk ntux cux tsi hâuk txos têx chơưr, uô li co tâu nhos 3-4 luz hlik thiêz tus zơưv nor tưz to tâuz, pâuz tsênhz, tsi hâuk chơưr zuôr muôx đas jos jông đuô, muk đros luôs lưv tus uô tâuk nox, pox niêv mê nhuôv tsi trâul txov nhêv”.

Thượng úy Vàng Văn Vinh heik, têx lul heik tsi zos iz txưv pâuz, hur tiz si puôr lênhx tsuv cơưv shâuv thiêx pâuz heik. Tix lâus cêr moz siêz cơưv shâuv uô nênhx jông, têx txux chi tsênhv tâu nthuôr đar trâu luôs lưv tus uô trơưk, viv iz tsov iêr chi cax, co zos zơưv Hloz Hôx:

“Tsưr ziv xar tsuôk zos iz phênhv, zov chênhr zos sir jos thiêz moz siêz xưz. Niêx luz hlik puôr lênhx muôx têx lok sâuv cơưv shâuv thiêz uô trơưk Lâul Hôx cêr nênhx jông, cur cux seiz lok six ntâu têx xor xưv thâuv Lâul Hôx têz chor tuz sâu xor xưv sâuv ntiêx têz têx lul nus txix lul saz têz qơưk đrâuv. Lâul Hôx tsi tiêk cơưv lul saz têz qơưk đrâuv, hur si thâuv Lâul Hôx muk trâu thax tsav tsôngv box heir nênhs tsơưs Lâul Hôx cux tsi so chiv chir cơưv pêx xênhv, luôs lưv heir nênhs têx lul heik, co cux zos iz kro chiê cxơưz zuk sir jos thiêz moz siêz cơưv tsôngv box heir nênhs tsơưs têx lul heik đuô”./.

                                  (An Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Jêx jos li lênhx bộ đội lâuk

Shông 1983, zơưv Lò Văn Hiến muk uô bộ đội tror lok tiv phaz thiêz qir tês huôv tsar kinh têr chuôz zis. Taz sik, zơưv xar lok six ntâu viv ar têz txơưv muôx taz sik chos ntông nox txir mak sâu tsi tâu chêx cuk jông, chuôz zis lok six txov nhêv. Tsês ntâu six hơuv muk txos ntâu qơư chiê nhênhz chơưv, nriêr pâuz tsưr ziv uô nox, shông 1984 zơưv heik pox niêv thiêz tuz nhuôk txêik zênhx hangx 10 tsov đeiv yưv pênhr zuôr 1 tul niêv nhux, 7 tul yik thiêz cxiv uô guôx cơư chiê huôv tsar tu zus. Cê chiê muôx nôngz tsiêx cxu thiêz cê cơưv shâuv chênhz zênhv, shông tưs niêv nhux cux sha cxaz 1 tul nhuôv nhux, txos nhiv no chuôz zis tưz muôx zuôr xar 40 tul nhux đas. Thâuv muôx paz nhux chôngz, zơưv muôs trâu niêv ciêz chiê muôx pênhr tror yưv huôv tsar tu zus thiêz hlôngr yiêz luz nênhx. Chiê taz por muôx jâuz trâu nhux nox yênhx shông, zơưv muôz 150 tsov đeiv zuôr xor hlâu lok their iz ndis đar 15 hecta uô qơư tu zus, chos kok ntông, chos tâux. Thâuv kok ntông chos tâu 2 shông, zơưv chuôz zis li paz tsiêx cxu thâuv tưs cux muôx jâuz nhôngs nox yênhx shông. Zơưv Lò Văn Hiến pheiz kênh:

          “Cur chos kok ntông tsi muôs mak chiê phưx vưv tu zus nhux tưv nhux đas. Nox jâuz xưz mak nhux zuôr tsi tros. Chos tâu 2,3 shông kok ntông lox thiêx li tso nhux muk nox, cê nox jâuz, cê nox kok ntông, keiz, buô cur cux tso tas lok hâur co”.

          Lơưr zơưv Hiến, chiê tu zus paz niêv tsiêx cxu chox lok chêx cuk kinh têr siêz, niêx shông tsuv cxax yuôx phax moz trâu nhux tưv, nhux đas, tiv zix zos têx zav moz li moz đôngs nyar, moz tơưv ndâux hlê trâu….Cheix ntux no zơưv zôngv cxaz ntâuz tax their guôx cơư, tsi tso nhux hâur têx hnuz ntux lok nas, no njiv, thâuv pov nyar ntux mav li tso nhux muk nox jâuz. Iz ciêz 2 jiês, zơưv chuôz zis thâux đêx txix pêv hâur đêx trâu nhux hâuk, viv li chuôz zis li paz nhux tsi trâus moz thox plaz, hloz lox jông.

          “Thâuv ntux lok nas thiêz no njiv mak cur hleik jâuz lok puz nhux nox hâur guôx, tsi tso nhux. Txơưv ntux lok nas lok sik nyar ntux, thâuv tsâus ntux tsuv lơưr nhux lok cơư hâur guôx”.

          Uô phongz yaox chos ntông, huôv tsar jôngr, shông 1991 zơưv Hiến chuôz zis cxaz chuôz chos 3 hecta tsoz ntông tếch, txos nhiv no tưz sâu tâu. Đros co zos khơưz pas zus njês, iz shông sâu tâu muôx nhos 600 cir njês. Zơưv chuôz zis tsênhv krêz phaz 1 hecta ntâu uô liêx chos blêx 2 chiv, iz shông sâu tâu muôx nhos 16 tênhr cxur, sâu lok tâu muôx nhos 120 tsov đeiv. Txix hâux lưv tu zus tsiêx cxu, zus njês, chos blêx 2 chiv, tsi xav nhiêx txiêx tưz yưv, iz shông zơưv chuôz zis sâu lok tâu 500 tsov đeiv ntâu, cxiv uô tâu tsêr yiêz jông 2 yôngx muôx cxix cxuô têx chuôz zênhx phưx vưv luz nênhx xênhz huôx niêx hnuz…

          Hla đhâu cêr pluôs, sir jos uô bluô nux, zơưv Hiến cux jông siêz paz têx ziv chuôz zis muôx luz nênhx txov nhêv, li paz nôngz nhux tưv nhux đas lok sik puz txeik pênhr chiê huôv tsar tsêz chos kôngz lôngk. Pir li chuôz zis zơưv Cà Văn Hoán, chuôz zis niêv lâuk Lò Thị Chiến, tix lâuk Lò Văn Diên, Lò Văn Liên nhoz jos Mường Pia, xã Chiềng Hoa tâu zơưv Hiến paz nôngz zuz thiêz pênhr, paz chênhz zênhv huôv tsar tu zus, txos nhiv no lơưr tưz hla đhâu cêr yeiz pluôs. Tix lâuk Cà Văn Sanh, nhoz jos Chông puz pâuz:

          “Tix lâuk Hiến 2 niêv txir huôv tsar cêr uô nox txix tu zus tsiêx cxu. Txix tu zus nhux tưv nhux đas tix lâuk tưz paz nôngz tsiêx cxu trâu chuôz zis txov nhêv, paz muôx cxaz hâux lưv uô, muôx cxaz phênhv sâu trâu chuôz zis”.

          Zơưv Lò Văn Hiến tsênhz tsênhz tsiv nhos đros luz bê mak pox nhuôk cxuô jêx jos khênhr hu zos “jêx jos li lênhx bộ đội lâuk”./.

(Lường Hạnh-Txâur Vax cxeik nhênhv)