Tsôngv pêx xênhv txo grêk tsơưs têx qir zuôv trâu kôngz lôngk thâuv gri tsar ndê siêz

Uô lax luôv zuôr muôs têx qir zuôv, nôngz kôngz uz no hâur xã Hưng Khánh, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, iz chiv kôngz, pos Nguyễn Thị Hòa khênhr zuôr muôx nhos 30 tênhr qir zuôv cxuô zav chiê muôs trâu tsôngv pêx xênhv. Taz sik tsi thôngx li cxiê shông, txix hâur chiv cheix tsâus yiêz txos nhiv no, pos Hòa qơư muôs huv co tưz muôs tsi tâu tâu 15 tênhr qir.

Heik txos qir tiv, pos Nguyễn Thị Hòa heik pâuz: Gri têx qir zuôv puôr lênhx tsar ndê siêz viv li lok six phiv liv muôs. Fênhx yax tsôngv pêx xênhv khênhr tuôx zuôr 10 cir iz jiês xưz; muôx kênh chuôz zis lơưr 2-3 hnaz trâu tas nro trâu iz chiv kôngz; taz sik nhiv no tsuôk zuôr 5 cir thiêz thâuv tưs zuôr fmông trâu têx kôngz pêx xênhv lơưr li tuôx zuôr.

“Qir fênhx zis mak têx ciêv fix, yuôx zêx, tsoz chos tưs pêx xênhv cux moz siêz yưv pênhr uô, taz sik nhiv no qir civ, pêx xênhv tsuv txo grêk iz đraz têx qir fmông”.

Tix lâus Hoàng trung Thông nhoz jok Khe Lếch, xã Hưng Khánh chuôz zis muôx 2.160 xưv phaz liêx đêx. Chiv kôngz ntux tsâus yiêz cxiê shông, đhâu thâuv chos tas muôx nhos 2 ciêz, tix lâus chuôz zis qir zuôv têx qir trâu; đhâu ntơư, thâuv blêx hlar chas, qir njuôz tuôx mak đoz têx đrox, zuôv qir cxiz paz chiê blêx huôv jông. Taz sik shông no, txix têx qir zuôv gri tsar ndê siêz, zos zuôv qir trâu mak zuôr tas ntâu nhiêx txiêx, tix lâus chuôz zis tưz tsuv txo grêk tsơưs iz đraz têx qir zuôv thiêz yuôx tsuôs tuô lov caz hmoz uz no zuôr fmông thiêz tsuôs têx kôngz.

“Gri qir zuôv shông no ndê lok six siêz, shông uô ntêx nhiv kruôr 90 cxênhz txos 95 cxênhz đeiv iz puôk qir xưz, shông no ndê 165 cxênhz đeiv, muôx têx thâuv zuôr uô kaz co mê njik 1, 2 hnuz xưz tưz ndê txos 170 cxênhz đeiv lơưv. Đros thiêz gri qir tsar ndê siêz li no, đros trâu côngk đas jos uô, tu têx kôngz thiêz, đhâu yưx tas têx nhiêx txiêx uz no mak zuôr sâu tsi tâu bâuv li têx chiv kôngz txơưr đuô”.

Iz jiês no, gri cxuô zav qir, yuôx tsuôs tuô đrox, caz hmoz cux tsi tâu tâu grêk gri, tsar ndê txix 60-70%, muôx kênh zav tsar txos 100% pir li shông 2021. Tsênhv tsênhz iz zav li: Qir đơưz txix 8 cxênhz đeiv ndê 17 cxênhz đeiv iz cir; qir NPK txix 4.400 đeiv ndê 6.200 đeiv iz cir…. Têx yuôx por hưv đrox tsuôs cux tsar ndê txix 50-70%. Tsưr qơư zuôr muôs têx qir zuôv, yuôx tsuôs tuô đrox, caz hmoz uz no thiêz tsôngv pêx hâur thax tsav qơư heik pâuz, gri ntâu zav qir zuôv nhiv no cux tsar ndê lok six siêz pir li hâur nhos 10 shông tror lok no, lar heik zos qir đạm.

Trơưk li njuôk xav, gri qir tsav nhos 30% nhiêx txiêx tsiv uô kôngz, têx yuôx tsuôs tuô đrox, caz hmoz tsav 30%-40%, muôx kênh jiês siêz đuô zos tiêk muôx ntâu caz hmoz tho nox uô ruôr hiêv têx kôngz. Thiêz tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk sir zôngv têx qir zuôv, yuôx tsuôs tuô đrox, caz hmoz cxênhx txuôs li heik sâuv muôx têx chor kôngz uô tâu cux sâu tsi tâu nju. Zơưv Phạm Ngọc Lâm, Giám đốc HTX Tre Bát độ Hưng Khánh, huyện Trấn Yên heik pâuz:

“Tsênhz tiês, tsôngv pêx xênhv cux lok six cxơưx, yưv ntâu pênhr uô kôngz mak tov kaz no têx kôngz uô tâu muôs, pok zuôr tâu gri đuô?”

Tas nro tỉnh Yên Bái txos nhiv no tưz tsêz chos tâu xar muôx 20 cxênhz ha blêx; 14.600 ntâu ha poz cưk thiêz 6.600 ntâu ha kok ntông, đros trâu ntâu zav tsoz chos lur hnuz nhôngs txơưr đuô hâur chiv ntux tsâus yiêz shông no.

Txix gri têx qir zuôv, yuôx tsuôs tuô đrox, caz hmoz uz no tsar ndê siêz, Chi cục tsêz chos thiêz por hưv đrox tsuôs tỉnh Yên Bái tưz thiêz tsênhv fuô uô ntâu faz tsưr ziv paz tsôngv pêx xênhv txo grêk tsơưs têx nhiêx txiêx yưx uô li: Chuôz tsar sir zôngv têx qir hữu cơ, sir zôngv qir zuôv huv đros thiêz jông trơưk cui tinhv…. Zơưv Phạm Đinh Vinh, Chi Cục phưv Chi cục tsêz chos thiêz por hưv đros tsuôs tỉnh Yên Bái heik pâuz:

“Uô ntêx zos tsuv chuôz tsar tsiv uô, sir zôngv têx qir hữu cơ chiê hlôngr trâu têx qir têz qơưk, taz por uô tâu kôngz, sâu tâu nju”.

Ngênhx muôx vax huôv tỉnh Yên bái nhiv no cux tsênhv sir jos qênhz yuôx têx qơư zuôr muôs qir zuôv, yuôx tsuôs tuô đrox, caz hmoz hâur thax tsav, đhâu co taz por gri muôs tsênhz mênhx thiêz tsi chiê muôx yưv têx li: Muôs hax huv chuôr, hax huv tsi jông; txar jav qênhx shênhx bax tsês, zuôr ntâu muôs tsi tâu thiêz gri tsar ndê siêz tsi trơưk cui tinhv…., paz truôx tuk ciêz đrôngs zuôr muôs têx qir zuôv, yuôx tsuôs tuô đrox, caz hmoz li heik sâuv hâur thax tsav./.

(Đinh Tuấn-Riê Lâux cxeik, nhênhv)