Ntâu lênhx cưk kriê ntơưr thor so hâux lưv, ngênhx zoz zux Lai Châu tror njiz trâul phiv liv

Chiê taz por tsaz yênhx cơưv txux chi trâu 230 ntâu lênhx shux xênhz heir nênhs Mảng, Hà Nhì, Hmôngz, Cho hâur thax tsav, têx hnuz xuz thơưx hâur shôngk shông cơưv no, 10 lênhx cưk krê hâur tsêr cơưv Phưv thôngz mênhx cxưx lok zos Phổ thông dân tộc niêv txir zus mor cxênhx 2 xã Hua Bum, huyện Nậm Nhùn (Lai Châu) tưz tsuv siz paz kriê chiê taz por tsaz yênhx cơưv. Tsi muôx cưk kriê luk Anh, iz chas hâux lưv seiz car cxuô, lênhx thơưx tsêr cơưv tưz buôk ti đros kriê ntơưr trâu shux xênhz hur si. Txơưv nhiv kruôr tâu tso cxaz nzir cưk kriê txix lưv luz xã txơưr đuô đêz muôx 30 ntâu cêik lol, taz sik chor cưk kriê hâur Ban giám hiệu tsêr cơưv cux tsuv uô nzir hâux lưv kriê txux chi chiê taz por kriê thiêz cơưv.

Cưk kriê Nguyễn Văn Minh, thơưx seiz car tsêr cơưv phưv thôngz mênhx cxưx niêv txir zus mor cxênhx 2 xã Hua Bum heik: Hâur shôngk shông cơưv, tsêr cơưv yuôr 2 lênhx cưk kriê luk Anh thiêz Ngữ văn thiêx txâuk. Chor cưk kriê tưz tsuv kriê cxaz nzir six hơưv, lớp cơưv, qơư cơưv chiê taz por tsơưr lươngv kriê thiêz cơưv ntơưr. Li ntơư, têx jiês, kênh hnuz hâur tsêr cơưv ho muôx cưk kriê thor hlôngr qơư uô hâux lưv. Hâur 2 shông đhâu, xav hur si tưz muôx 3 lênhx cưk kriê thor hlôngr uô lưv zav nuv, qơư uô hâux lưv:“Thâuv muôx cưk kriê lok cxaz nzir, nhiv no tsêr cơưv cux tưz phênhz lênhx cưk kriê co kriê têx lớp 8, lớp 9. Txix ntơư tsêr cơưv cux thor phongx zoz zux chiê muôz têx lớp cơưv lok uô cê, viv chor cưk kriê tso cxaz nzir ntơư tsi zos kriê hâur iz tsêr cơưv xưz, tsuv kriê 2, 3 luz tsêr cơưv. Iz zav li kriê Tin học, luk Anh, lênhx cưk kriê tsuv kriê hur si chor shux xênhz lớp 3 nhoz tsêr cơưv cxênhx iz”.

Ntơưv thax tsav tox siêz đêz đrôngs, ntus đriv Mường Tè, tuôr truôx chor cưk kriê nhoz ntơưv qơư uô luôs hâux lưv kriê txux chi njiz tsi tsơưs phiv liv. Hâur 5 shông đhâu, hâur thax tsav qơư tưz muôx zuôr xar 140 lênhx cưk kriê thor hlôngr đuô qơư uô hâux lưv, hâur co muôx 20 lênhx thor so hâux lưv đros ntâu qir tiv nhiêk txơưr nhiêk. Ciês shông cơưv 2022-2023 no, huyện muôx txos 30 lênhx cưk kriê thor hlôngr đuô qơư thiêz so hâux lưv li heik sâuv. Txơưv ntơưv qơư tưz sir jos luôs hâux lưv xeir zuôr, taz sik hâur shôngk shông cơưv no cux nhiv kruôr xeir zuôr tâu 38 lênhx cưk kriê xưz. Zơưv Tống Thanh Sơn, Tsar phongx Zoz zux huyện Mường Tè heik pâuz: Đhâu xeir zuôr cxaz nzir, tas nro huyện cux yuôr nhos 100 lênhx cưk kriê ntơưr thiêz thiêx txâuk pir li tsưr ziv choz, yuôr nhos 160 ntâu lênhx pir li Bộ Zoz zux cui tinhv:“Nhiv no huyện yuôr trâul lok six ntâu cưk kriê cxênhx nhuôs zâu thiêz cxênhx 2 tsi tâu muôx txâuk, hok cxênhx iz mak yuôr nhos 10 ntâu lênhx, taz sik phênhv ntâu zos têx lênhx cưk kriê lul Anh, Tin học, kriê gâux. Xuz thơưx Phongx tưz tso nzir iz cxiê lênhx cưk kriê txix chor tsêr cơưv muôx txâuk cưk kriê ntơưr co lok kriê trâu iz cxiê tsêr cơưv tsi tâu muôx txâuk nênhs. Phongx cux tưz hux jos đros Phongx Nội vụ nhênhz chơưv trâu Ủy ban huyện tror tso tơưv ntâuz ntơưr hux thôngx cưk kriê, cxaz nzir trâu chor tsêr cơưv muôx tsi txâuk cưk kriê ntơưr thiêz tsov cưv trâu têx lênhx zos nênhs ntơưv qơư chiê tov kaz no đhâu xeir zuôr lơưr lês uô tâu ntêr luôs hâux lưv kriê txux chi nhoz thax tsav qơư co”.

Mông txix Sở Zoz zux Lai Châu heik pâuz, txix shông 2019 txos nhiv no, tas nro tỉnh muôx zuôr xar 350 lênhx cưk kriê ntơưr thor so thiêz hlôngr đuô qơư uô hâux lưv. Đros trâu co, uô lơưr Bộ Chính trị Nghị quyết sôr 39 lok “Txo grêk tsơưs nênhs uô hâux lưv thiêz xeir zuôr đuô canr bôv, công chức, viên chức”, tưz muôx 170 ntâu lênhx cưk kriê tâu so lơưr cui tinhv. Têx qir tiv no uô trâu shông cơưv 2022-2023, ntơưv qơư tsênhv yuôr trâul nhos 1.300 ntâu lênhx cưk kriê tsi tâu muôx txâuk; iz chas co xeir zuôr nênhs uô hâux lưv hâur ngênhx zoz zux cux njiz trâul ntâu phiv liv tiv tsi muôx lênhx nênhs. Zơưv Đinh Trung Tuấn, Giám đốc Sở Zoz zux tỉnh Lai Châu heik pâuz:“Ngênhx tưz nhênhz chơưv trâu Ủy ban tỉnh lok sâuv phênhz hâux lưv seiz car, sir zôngv, xeir zuôr nênhs uô nuv. Uô li heik co, cxuô huyện, TP zuôr bax tâu hâux lưv xeir zuôr cưk kriê txux chi. Tror muôz tênhx qơư uô hâux lưv jông đuô, chiê têx cưk kriê tso siêz lês uô têx nuv tâu zok muôz; taz por chor cưk kriê muôx txâuk cxuô zav chiê txoz cxơưx trâu cêr xênhz huôx, nox nhoz muk lol, kriê ntâuz ntơưr. Iz chas ntơư, ngênhx cux tror fuô uô têx cui tinhv muôx nhiv no, seiz lok yênhx thax tsav, suôv qơư chiê muôx chei paz huv đros trâu chor cưk kriê cov lơưr tso siêz lês luôs hâux lưv zok muôz”.

Trơưk li zơưv Đinh Trung Tuấn, txix têx muôx tsi txâuk cưk kriê ntơưr hâur thax tsav qơư, hâur shôngk shông cơưv no, ngênhx Zoz zux tưz đros cxuô huyện, TP chox kriê têx Phongx Zoz zux thiêz cxuô luz tsêr cơưv hâur thax tsav muôz têx tsêr cơưv, lớp cơưv muôx tsơưs shux xênhz lok uô cê yênhx iz tsêr cơưv, iz lớp cơưv; chiê yêik chor shux xênhz nhoz têx qơư cơưv hâur jok lol cơưv ntơưv tsênhv qơư; tso nzir cưk kriê ntơưv têx qơư muôx txâuk cưk kriê muk uô hâux lưv kriê ntơưr trâu chor qơư cơưv muôx tsi txâuk, lok sik kriê đhâu sâuv mạng xã hội…..Taz sik, co cux zos tsưr ziv lav uô, uô ntêx; zos chiê luôs hâux lưv no uô cov tâu truôx, têz qơưs tsuv muôx têx tsênhv chei jông chiê cxơưz cxiz cxuô lênhx cưk kriê tuôx kriê ntơưr trâu thax tsav tỉnh Lai Châu./.

(Khắc Kiên-Riê Lâux cxeik, nhênhv)

Tsưr ziv tu zus nhux đas tros

          Têx tul nhux đas tsi chiê leix têz, tsi tso cuô mis, tsi sha nhuôv, nhux nzâus tiv muôx tsi txâuk tsơưr pưr lok sik tiv nôngz nhux....Chiê xeir nhux đas tu cov tros, tsuv xeir nhux ziv lox ziv jông. Zav nhux no zuôr hloz lox sei. Six hơưv tu zus nhux tros tsuôk pôngz muôx nhos 2 luz hlik. Nhux đas ziv nzâus ziv jông thiêz chox lok ntâu liv zix hâur ntu xuz thơưx tu zus cov tros, viv pôngz tsi ntâu jâuz krâur tu zus. Nhux nzâus khênhr zuôr tâu grê fênhx zis, lok sik tu zus hênhr nhux đas txuôv Sin zuôr greix.

          Tu zus nhux đas tros txix tsưr ziv tso nhux muk nox jâuz: tso nhux muk nox jâuz 8-10 six hơưv iz hnuz chiê nhux tâu nox têx jâuz nhôngs mos, tsi pôngz ntâu côngz muk hleik jâuz thiêz thâux lok tsêr puz hâur guôx. Hmo ntux puz nox cxaz krâur thiêz muôz mê njik cuô njêr trâu hâuk. Tsưr ziv tu zus nhux tros, tâu uô nhoz têx qơư muôx qơư đar tso nhux thiêz muôx ntâu jâuz tâux, taz por chiê nhux nox txix 20-25 cir jâuz tâux iz hnuz.

          Zav nox zôngv chiê tu zus nhux tros tsuv muôx: jâuz tâux, krâur, zav nox chuôz cxaz vitamin, tsơưr khoáng. Tsov lơưr zav nox muôx ntơưv qơư chiê xeir têx zav nox huv đros li:

          * Jâuz tâux: Têx zav jâuz tâux tâu vâuv kâuz (fuôk chơưr, fuôk tâuv pax, tơưr txir pôngr lux, ntông nox txir...)

          * Krâur: muôx têx zav krâur uô txix poz cưk, cxur, suô blêx.

          * Tsưr ziv puz nhux nox: Jông tiv zix zos tso siz shươ hâur đaz trâu nhux nox li: 5 cir caz tsiz txiêr mê lok sik tâux tsuôr mê thiêz 4 cir krâur sik shươ uô cê, nhaz blêk puz nox cxaz thiêz muôz đêx trâu hâuk cov huv đros. Tsưr ziv zus nhux tros tsuv zôngv kuôr caz tsiz thiêz jâuz tâux côngv đros krâur mak zôngx ziv uô thiêz tsi pôngz ntâu nhiêx txiêx zuôr. Têx jâuz puz shơư krâur fênhx yax mak tsi zuôr jov cov mê, poz cưk thiêx li zuôr trâus jov. Hâux lưv puz nox têx zav nox siz shơư lok six coaz tsôngv, tiv zix zos đros 3% urê. Taz sik, urê tsuv muôz shơư cxuô zav jâuz tâux cov huv đros zos đrêiv tsưr ziv heik kriê.

          Đrâuv co tsuv vêv xênhz guôx tu zus, lax khiêv hâur cheix ntux sor, sor so hâur cheix ntux no. Zav nox tsuv tâu uô trơưk tsưr ziv chiê phax tar caz moz ơưk trâu nhux đas.

          Six hơưv tu zus nhux đas tros txix 50-60 hnuz (njuôs xav hnhar 800 txos 1 cxênhz 200 g iz tul iz hnuz). Zos zus tros ntêr txos 60 hnuz mak njuôs xav nhux zuôr txu grês cir, pôngz ntâu zav nox thiêz chêx cuk sâu tsi tâu siêz./.     

                                                                                    (Tòng Anh-Txâur Vax cxeik nhênhv)