Tâuv tsuôz- Tsôngv box Hmôngz Hà Giang li zav nox reik đros đreiv luz nênhx

          Pos Hầu Thị Chấu tưz zuôr muôx 70 shông hnuz nhôngs nhoz xã Thanh Vân, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang puz pâuz, txix thâuv tsênhv zâu pos tưz pov têx pos, têx niêv uô zav nox tâuv tsuôz. Txos nhiv no, zav nox kaz no tsênhv six fênhx muôx đros đreiv hâur têx ziv chuôz zis tsôngv box Hmôngz nhoz no li têx pluôk mor nox:

          Chiê uô tâu tâuv tsuôz tsuv muôx tâuv pâur. Thâuv tâuv tâu tsâu đêx cov jông chox muk jov yênhx cuô tâuv, đhâu co muôz hâu txos thâuv bâu muôz cxaz cuô kâuz, tâu uô txix jâuz kâuz tâu đê pêv har jôngr lok đo shơư uô cê. Chor cuô kâuz no paz uô trâu tâuv muôx njik kâuz thiêz cuô tâuv khor đuô. Cuô tâuv tsuôz tsuv muôx jâuz njuôz- iz zav jâuz kaz nto bê nhoz tox siêz Hà Giang. Jâuz đê lok muôz nzuôr cov hur, cxôngr mos thiêz hâu đros cuô tâuv, thâuv cuô tâuv bâu lok six tsư kaz, muôz cxaz jâuz bleik ok cxôngr lok sik shơư mak ziv tsư kaz đuô, nox kaz njêr lok sik nox tsuôs cux tâu, lơưr yênhx ziv chuôz zis li siêz nhiêv nox.

          Tâuv tsuôz khênhr tâu nox đros mor cuôv- tsôngv box Hmôngz iz zav nox shưv jê tâu uô txix hmôngr poz cưk. Thâuv nox cuô tâuv đros mor cuôv, jâuz njuôz tsư kaz, cuô tâuv muôx njik kâuz, mor cuôv tsư ha mak lok six huv thiêz kaz jông, nox iz jiês zuôr ndo njôngr hâur siêz tsi plox. Tix lâuk Phạm Văn Thành, iz lênhx nênhs txix Hà Nội tuôx ndis seiz Hà Giang, jiês xuz thơưx tâu nox tâuv tsuôz pheiz kênh: “Jiês xuz thơưx cur tuôx Hà Giang, muk ciêz tâu nox ntâu zav nox kaz nhoz tiv phaz, cur pov lok six kaz. Đrâuv mor cuôv, cuz thaz lok sik chơưr poz cưk…muôx iz zav nox cur ndo njôngr viv lok six kaz co zos tâuv tsuôz. Zos zav nox thâuv tưz iz jiês tâu nox mak zuôr ndo njôngr hâur siêz tsi plox”.

          Tâuv tsuôz tưz yênhx tsôngv box Hmôngz iz zav nox reik đros đreiv hâur luz nênhx. Viv li, txơưv luz nênhx muôx ntâu hlôngr yiêz, đros muôx ntâu zav nox cxaz kaz txix têx mênhx cxưx txơưr, taz sik tâuv tsuôz cux tsênhv six fênhx tâu ntâu chuôz zis nênhs Hmôngz nhoz no tuôr tsês li iz zav nox kaz nto bê tsuôk zuk mênhx cxưx thiêx li muôx:

          Tuôx txos tox siêz Hà Giang- tsôngv kruô tsuv ndo njôngr muk ciêz tox siêz chiê tâu nox siv tsôngv box Hmôngz nhoz no li zav nox kaz tâuv tsuôz no./.

Txâur Vax cxiv sâu thiêz cxeik nhênhv

Chor nênhs sir jos paz trâu vênhx huôv Jarai

Tror lok đhâu jiês muk nthuôr uô cêr lov jêv ntơưv Úc, nghệ nhân Rơ Châm Tih (jok Jut 1, xar Ia Dêr, huyện Ia Grai) ho sir jos uô têx trax txix chor tos trax shôngz. Txix nghệ nhân oz cxêik têk, chor tos trax shôngz co tưz zos yênhx chor zav chuôz zênhx, zav trax jông li trax Krông Put, T’rưng, Kơni, Tinh Ning… muôx 30 ntâu shông đros đrêiv chor đruôk tongx nxêz tongx thiêz cxuô zav trax mênhx cxưx, zơưv Rơ Châm Tih tưz tsik zos nghệ nhân mak tsênhv zos nênhs “paz tuôr tsês jông têx vênhx”, paz chox chor suôz trax co muk txos trâu cxuô luz têz qơưk li Anh, Mỹ, Hàn Quốc, Phần Lan, Lào, Campuchia… Ziv muk ntâu, zơưv ziv pov zuk mênhx cxưx Jarai têx zav trax txơưr lok six ntâu thiêz lok six jông: “Zuk chor trax mak txơưr ntâu, luôs têx tsik muôx. Txix chor shôngz ntông, zos zuk xar zuk uô trơưk pos zơưs krie tsês xưz, zos zuk têx têk uô ciês, tsik zôngv mêir uz no uô txos trâu ntâuk mak puôr lênhx txơưr hur si, zuk têx suôz trax, suôz gâux li chak mak zuk ntâuk trơưk li co xưz”.

Tâu chor nênhs lâul kriê tsês, cxênhx hluôk mênhx cxưx Jarai nhiv no tsênhv lok six nhiêv txos têx vênhx huôv mênhx cxưx. Siu Ting Ning-15 shông, nhoz jok Jut 1, xar Ia Dêr, huyện Ia Grai, tâu niêv txir tik bê lơưr iz zav trax cxôngx nzor zos trax Ting Ning. Txix thâuv zâu tưz zênhx đros txir cxaz chuôz trâu chor jiês xênhz huôx vênhx huôv, ntâuk đruôk tongx, nxêz tongx ntơưv Tsêr rông hâur jok chor hnuz ntênhk zov chênhr, uô trâu Ting Ning pâuz tsênhz thiêz muôx siêz nhiêv têx suôz trax suôz gâux cxôngx nzor. Ting Ning đros têx fôngx zưs sơưr yênhx lix đôiv ntâuk đruôk tongx nxêz tongx hluôk, ntâuk thiêz nthuôr uô cêr lov jêv phưx vưv trâu tsôngv kruô ntơưv chor tsêr kruô nox hâuk nhoz Thành phố Pkeiku thiêz têx ntênhk hôiv, tsaz yênhx nthuôr uô cêr lov jêv đrâuv tỉnh. Txos kror tưs, Ting Ning cux hêik kriê trâu sơưr đơưk pâuz txos zuk mênhx cxưx têx vênhx huôv-txix suôz đruôk txos trâu yênhx zav trax: “Cur Đôiv đruôk tongx muôx txix shông 2008 txos 2011. Chor nxêik hluôk muôx 7 lênhx nênhs, chor tuz hluôk muôx 5 lênhx nênhs. Đội muk nthuôr uô cêr lov jêv jê tiv zix zos ntơưv Quảng trường Đại Đoàn kết (Pleiku), ntơưv huyện; muk đêz tiv zix zos ntơưv Quảng Ngãi, Quảng Trị. Zuk piêr pâuz lok zuk mênhx cxưx têx zav trax thiêz shir phaz lok zuk mênhx cxưx li chax chês. Cur vav tiêk têx chax chês, vênhx huôv jông no zuôr tâu tuôr tsês jông hâur ntu tov ntêx no”.

Tuôr tsês phuôx huiz têx vênhx huôv ntơưv qơư cux zos ntâu thax tsav qơư hâur tỉnh Gia Lai li jênhv vưv tsênhv njiêz, hâur co muôx huyện Ia Grai zos zi kror qơư uô tâu jông. Pos Lê Thị Phương Loan, Giám đốc Tsênhv qơư Vênhx huôv-Thôngz xor mông huyện Ia Grai puz pâuz, thax tsav qơư muôx nghị quyết thiêz muôz nhiêx txiêx txos ciês trâu chor xar chiê kriz uô têx ntênhk, phongx cxưx jông cxôngx nzor, cxiv tsa chor tsưr ziv uô tsêr rông, hâur đêx, tsưr tsix chor ntênhk hôiv cấp huyện yênhx shông. Khov co, ntâu kror phongx cxưx, vênhx huôv jông tưz tâu tror kriz uô, Ia Grai cux zos iz kror qơư ndis shuôk, du lịch vênhx huôv jông nhoz thax tsav ntus đriv tỉnh Gia Lai: “Ciês huyện Ia Grai, txix shông 2000 tưz muôx Nghị quyết lok tuôr tsês, phuôx huiz têx tsiv gri vênhx huôv đros trâu huôv tsar du lịch. Huyện tưz muôz nhiêx txiêx trâu xar, muôx muôz ciês trâu têx jêx jok chiê tsưr tsix chor ntênhk hôiv, thiêz tsưr tsix chor ntênhk hôiv cấp huyện, li ntênhk hôiv chêix fuôx sik tưr, liên hoan vênhx huôv ntâuk đruôk tongx nxêz tongx chiê muôx chôngz tsôngv kruô pâuz txos têx vênhx huôv đuô. Hok pêx xênhv tâu paz mak pâuz cux shir phaz thiêz sir jos tuôr tsês đuô”.

Chiê tuôr tsês thiêz phuôx huiz vênhx huôv ntâuk đruôk tongx nxêz tongx Tây Nguyên sâuv tas nro tỉnh, Ủy ban tinh Gia Lai tsênhv sir jos kriz uô têx tsưr ziv li muôz đruôk tongx nxêz tongx lok kriê hâur tsêr cơưv ntơưr, sôr hóa têx vênhx huôv, paz trâu chor nghệ nhân, tror kriz uô têx ntênhk hôiv cxôngx nzor… Yênhx shông, tỉnh tsưr tsix chor xor xưv lox li Ntênhk ciêz Vênhx huô-du lịch, Hnuz hôiv vênhx huôv cxuô mênhx cxưx tsơưs nênhs, Liên hoan đruôk tongx nxêz tongx tas nro tỉnh… hur si puôr lênhx muôz vênhx huôv ntơưv qơư-têx ntênhk hôiv cxôngx nzor uô tsênhv njiêz, chiê tror kriz uô, khơưk kruôk. Zơưv Nguyễn Quang Tuệ-Trưởng phòng Sêiz car Vênhx huôv, Sở Vênhx huôv-Thể thao thiêz Du lịch tỉnh Gia Lai puz pâuz: “Tỉnh Gia Lai sir jos cov cxuô côngv thôngx mênhx cxưx nhoz sâuv thax tsav tỉnh Gia Lai puôr lênhx piêr pâuz txos zuk vênhx huôv muôx tsiv gri mak lơưr tsênhv tuôr tsês txix ntêr lok no trâu tas nro tsôngv kruô thiêz chor nênhs xar nriêr pâuz txos tsôngv box têx vênhx huôv; paz trâu tsôngv box shir phaz đuô, chiê lơưr tror lok ntơưv zuk qơư nhoz mak lơưr muôx siêz sir jos tuôr tsês jông zuk têx vênhx huôv tưz tâu pox côngz zơưv côngz tsês chiê lok co”./.

TTTN-Lik Thox cxêik nhênhv