Pêx xênhv tox siêz Yên Bái sik tưr huôv tsar cêr uô nox

Txix chor cuêv fix chuôz zis chos tâu thiêz zuôr muôs pêx xênhv chor hax huv cuêv fix hâur thax tsav, txos nhiv no niêv tix Trần Thị Huân nhoz jok 6, xar Đào Thịnh, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái ziv chuôz zis tưz cxiv uô tâu oz kror qơư uô cuêv fix; zuôr tâu ntâu zav chuôz zênhx thiêz 4 luz yêz ô tô tải lox chiê thâux xa hax huv. Cux txix phênhv sâu co, niêv tix Huân chuôz zis cxiv uô tâu luz tsêr lox jông tsiv gri muôx 1 tiv đêiv. Niêv tix Huân puz pâuz: xav luz đraz iz hli, chuôz zis uô tâu xar muôx 100 tấn tơưr, chês cuêv fix cxuô zav. Kror liv sâu tâu thâuv xav tas cxuô zav tax tâu muôx 1,2 tiv đêiv iz shông. Tưz tsik zos uô bluô nux trâu zuk thiêz chuôz zis, niêv tix Huân tsênhv paz muôx hâux lưv uô trâu chôngz lênhx pox niêv muôx luz nênhx txov nhêv thiêz lox tôngv ntơưv thax tsav qơư, đros nhiêx hli txix 5-6 triệu đêiv iz lênhx nênhs iz hli:“Xuz thơưx mak zuôr tâu iz luz yêz ô tô, lơưr co zos 2 luz ô tô, nhiv no zos 3, 4 luz yêz ô tô lơưv, đhâu co mak sâu zuôr ntâu, iz hnuz xar muôx 20-30 tấn thâux muk trâu têx công ty lox”.

Pir đros chor huyện qơư kik, chor huyện tox siêz Yên Bái li Trạm Tấu thiêz Mù Cang Chải tsênhv txov nhêv đuô, taz sik pêx xênhv nhoz têx thax tsav qơư no cux tsênhv sir jos hla đhâu têx phiv liv chiê huôv tsar uô nox. Tix lâus Muôk Xênhv Zax, mênhx cxưx Hmôngz nhoz jok Khấu Ly, xar Bản Mù, huyện Trạm Tấu li tsưr ziv tu zus nhux đas zos iz kror sir jos uô nox li hêik co. Thâuv pov tâu tu zus nhux, tưv sha mê nhuôv thiêz tu zus cơư hâur gruôx muôx ntâu kror liv đuô pir li tso yar, tix lâus Muôk tưz hlôngr đuô chiê tu zus nhux tưv cơư hâur guôx đros trâu tso yar. Nhiv no tsưr ziv tu zus no paz sâu tâu 200 triệu đêiv iz shông, zos chor chuôz zis nhoz tox siêz tsênhv yuôr ntâu kror txov nhêv li iz phênhv sâu tsik tsơưs:“Têz qơưk paz lơưv mak zuk chuôz zis tsuv sir jos uô nox. Thâuv tưs hâur guôx cux muôx 7 txos 10 tuk nhux tưv. 6 luz hli nhiv kruôr đhâu xav iz hli cur oz niêv txir sâu tâu iz lênhx 8 triệu đêiv”.

Tsuôk hâur 9 luz hli shông no, sâuv thax tsav tỉnh tưz tsưr tsix 2 jiês cơưv gra siêz txux chi, têx kror uô tâu hâur sik côngv, hợp tác xã thiêz hax huv OCOP trâu 60 lênhx nênhs; 197 jiês kriê choz zok khoa học kỹ thuật đros ndis shuôk têx tsưr ziv uô nox trâu 9.000 ntâu lênhx hôiv viên nôngx mênhx; 3 lớp kruôz kriê choz zok khoa học kỹ thuật, uô nox hữu cơ đros trâu chos kôngz lông, tu zus tsiêx cxu lơưr saz ngaz tuk sinh học trâu zuôr xar 300 lênhx canr bôv, hôiv viên nôngx mênhx… Zơưv Câu Xênhv Zax, Chủ tịch Hôiv Nôngx mênhx tỉnh Yên Bái puz pâuz: tsêiz no tas nro tỉnh muôx 57.000 ntâu ziv chuôz zis đăngk cir uô nox kinh doanh hênhr thiêz njuôk xav 68% ntâu chuôz zis uô tâu li tsưr ziv tso tơưv. Shông 2022, njuôk xav chor chuôz zis uô tâu li tsưr ziv co tsênhv zuôr muôx ntâu đuô thiêz:“Phongz yaox “Nôngx mênhx sik tưr uô nox, kinh doanh hênhr, sik côngv siz paz chiê uô bluô nux thiêz txo grêk cêr yêiz pluôs truôx đrênhk nhoz Yên Bái têx shông jê lok no muôx lok six ntâu. Thâuv ntêx no tsik so hêik txos chor nôngx mênhx muôx nhiêx tiv đêiv nhoz thax tsav faz Đông tỉnh li Trấn yên, Văn Yên, Yên Bình, taz sik chor shông jê lok no mak têx huyện faz Tây tỉnh cux tưz muôx têx tsưr ziv uô nox lok six jông. Tỉnh li tsov cưv txos chor tsênhv chêi jông têx shông jê lok no tưz paz đơưk kho têx phiv liv trâu pêx xênhv lok six ntâu”.

Hâur 9 luz hli shông 2022, phênhv cuiv paz trâu nôngx mên hx cấp tỉnh thiêz cấp huyện cux chuôz ndê xar muôx 4 tiv đêiv. Hôiv nôngx mênhx cxuô cấp tưz kriz uô muôz kir txêik yiêz 28 dự án đros muôx 160 ziv chuôz zis txêik chor nhiêx xar muôx 8 tiv đêiv. Iz chas co, tror sik côngv truôx jông đros têx zênhx hangx chiê sơưr bê paz trâu sơưr đơưk kir txêik nhiêx đros nhiêx liv kik./.                                              

                                                                       (Đinh Tuấn-Lik Thox cxêik nhênhv)

Tsênhv njiêz yax kriê moz kruô tâuv

Moz kruô tâuv zos zav moz txơưx siz cik, muôx têx huôv xênhz yênhx fâuv moz lox, tiv nưk muôx nưk iz zav caz moz uô huôv moz. Zav moz no qir huôv xênhz ntơưv châu Phi, siz cik tâu txix têx tsiêx kuk lol thiêz tus no cik trâu tus tov đhâu nhoz jê uô cê thâuv têx grêix trâul to; đhâu nox nhoz, pư uô cê; đhâu lênhx nênhs moz têx kâuz ndâus, chuôz zênhx sir zôngv thiêz siz cik tâu txix lênhx niêv trâu lênhx nhuôs. Moz muôx têx yưv li: Uô cuz uô no, tơưv têx luz poz hlưr đêx thiêz moz kos kaz poz njês, kos kaz poz tsêis, kos chax đaz…., muôx têx huôv uô moz hnhar thiêz trâul tuôs.

Chiê bax phax tir thêir moz kruô tâuv, Bộ Y tế heik tsôngv pêx xênhv sơưr đơưk uô lơưr têx tsưr ziv li đrav kaz: Txar jav, tsi nhoz jê đros lênhx nênhs trâul moz lok sik tâu xav tiêk trâul moz kruô tâuv, txar jav tsi nhoz jê, cor txos têx grêix to, cuô đêx, cuô zis, kâuz ndâus thiêz chuôz zênhx zôngx ziv trâul muôx caz moz lo tâu li: Pav, tsôngk tril yo, lêr….). Chox ntâuz bos kror ndâux thiêz lôngx têk zôngv iz jiês zos sơưr đơưk tsuv nhoz jê đros lênhx nênhs tâu xav tiêk muôx têx moz jông xưk li heik sâuv.

Thâuv hnôngk lok sik cxav tsuv muôz têk thêir kror ndâux, kror njưs, jông đuô hur si zos muôz têx đeiv ntâuz  lok sik fuôv, ntơưr zôngv iz jiês lok sik têk yo thêir kror ndâux, kror njưs thâuv hnôngk, cxav chiê txo grêk tsơưs têx kâuz ndâus lo ntơưv têx; muôz xaz phôngx thiêz đêx hur lok sik têx đêx cuô yuôx nzuôr têk đhâu thâuv hnôngk, cxav tas. Tsi nti têx kâuz ndâus, hnôngk kênhr trâu ntơưv têx qơư muôx chôngz lênhx nênhs muk lok đhâu.

Lênhx nênhs pov moz tơưv uô têx luz poz hlưr đêx tsi pâuz tsênhz qir tiv đros trâu iz cxiê lok sik ntâu zav moz txơưr đuô, tsuv zênhx max muk trâu qơư y tế chiê tâu seiz njuôk shuôs, heik kriê tsưr ziv chơưv kho. Iz chas ntơư, tsuv bax kuôk cêv lênhx nênhs moz co nưk nhoz nưk iz kro.

Tsi so muôz xaz phôngx thiêz đêx hur lok sik cuô đêx yuôx nzuôr têk. Taz por truôx tuk zav nox, vêv xênhz, qêz suô têx qơư nox nhoz muk lol hur si, đu lus, tsưx phưv jông đas jos…..

Lênhx nênhs muk txix chor têz qơưk muôx moz kruô tâuv (thax tsav Trung thiêz Tây Phi), tsi tâu nhoz jê têx tsiêx li: Liêz, chuôv…..,tsik chiê caz moz kruô tâuv siz cik. Thâuv tror lok Việt Nam tsuv krêz heik lol zuk đas jos trâu qơư y tế ntơưv qơư pâuz.

Zos ntơưv qơư nhoz lok sik qơư uô hâux lưv muôx lênhx nênhs trâul moz lok sik tâu xav zôngx ziv trâul moz, tsuv heik trâu qơư y tế pâuz chiê tâu heik kriê tsưr ziv phax tir thêir thiêz chơưv kho moz. Bax kuôk cêv lênhx nênhs co nưk nhoz nưk iz kro lok sik tsơưs nhoz jê đros luôs lưv tus txơưr đuô; thiêz zênhx max hêik trâu qơư y tế thâuv muôx yưv têx moz tâu xav zos trâul moz kruô tâuv./.

(Hồng Việt-vov-Riê Lâux cxeik, nhênhv)