Sơn La tsov cưv pênhr cxiv uô tsêr cơưv ntơưr

            Tsêr cơưv phổ thông shux xênhz nox nhoz hâur tsêr cơưv, têz qơưk zus mor 2 cấp cxênhx iz thiêz cxênhx 2 xã Phiêng Khoài zos tsêr cơưv xuz thơưx hâur 13 tsêr cơưv tâu krêz côngz cxiv uô ntơưv tỉnh Sơn La, cux zos iz hâur 100 luz tsêr cơưv cxiv uô siv yiêz thiêz kho đuô hâur tas nro têz qơưk, lơưr Bộ Chính trị tsưr ziv lok yưv pênhr cxiv uô tsêr cơưv ntơưr trâu chor xã ntus đriv.

            Côngz trênhx tâu fuô uô cxiv tsa hâur ntu 2025-2026, xav hur si pênhr yưv uô tas 220 tyv đeiv, đar 5 ha, txâuk trâu nhos iz cxênhz ntâu lênhx shux xênhz nox, nhoz cơưv txux chi; muôx ntâu côngz trênhx, qơư cơưv txux chi, xênhz huôx, qơư trâu ntơưr, qơư trâu shux xênhz thiêz cưk kriê ntơưr nhoz, qơư uô jâuz mor nox.....No zos tsêr cơưv mak chor cưk kriê ntơưr thiêz shux xênhz thax tsav ntus đriv tưz xar njôngr txix ntêr lok. Ngô Vũ Bảo Trân, shux xênhz lớp 8, tsêr cơưv cxênhx 2 Phiêng Khoài heik: “Cur lok six jông siêz thiêz shir phaz hênhr, viv tsêr cơưv yiêz zuôr paz pêz cơưv tâu txux chi jông đuô thiêz muôx nhoz, xênhz huôx truôx khor, muôx ntâu chuôz zênhx jông, qơư phưx vưv cơưv txux chi đuô”.

         Đhâu iz shông ntâu cxiv tsa, luôs hâux lưv cxiv kho têx côngz trênhx hâur tsêr cơưv cxênhx 2 Chiềng Đông, xã Yên Châu tưz kho tiêr, uô tâu thiêz muôz lok sir zôngv hâur shông cơưv 2025-2026. Txix Dưv anr 5-têz qơưk tsaz yênhx zov chênhr 1719 pênhr paz, tsêr cơưv tưz tâu cxiv uô, kho đuô qơư cơưv muôx 8 qar cơưv, 4 qar qơư trâu shux xênhz nox nhoz hâur tsêr cơưv, niêv txir zus mor, kho đuô qơư uô si, xênhz huôx...xav hur si tas muôx 2,3 tyv đeiv ntâu.

             Côngz trênhx uô tiêr, paz 520 ntâu lênhx shux xênhz hâur tsêr cơưv muôx qơư cơưv txux chi, xênhz huôx zôngx ziv đuô. Cưk kriê Nguyễn Văn Thuận, thơưx seiz car tsêr cơưv cxênhx 2 Chiềng Đông, xã Yên Châu, Sơn La heik pâuz: “Tâu cxuô cấp hâu nov moz siêz txos, tưz yưv pênhr cxiv uô tsêr cơưv tâu truôx khor thiêz jông. Têx qar qơư trâu shux xênhz nox nhoz hâur tsêr cơưv, cơưv txux chi taz por hur si, truôx tuk, cheix ntux sor lax nziês, cheix ntux no sor si; cxiv kho têx côngz trênhx vêv xênhz trâu shux xênhz nox nhoz hâur tsêr cơưv, muôx cxix cxuô zav chiê chor nhuôs shux xênhz tso siêz nox nhoz hâur tsêr cơưv, cơưv ntâuz ntơưr”.

           Yuôr ntơưv tsêr cơưv cxênhx 2 Lê Quý Đôn, phường Tô Hiệu, chor cưk kriê ntơưr thiêz shux xênhz ziv muôx cêr jông siêz, shir phaz đuô, thâuv shông cơưv no tâu yưv pênhr cxiv uô qar tsêr cơưv đros trâu muôx ntâu chuôz zênhx jông, xav hur si tsiv gri zuôr xar 500 tsov đeiv. Khov li co, luôs hâux lưv uô lơưr têx tsưr ziv yiêz kriê txux chi tâu zôngx ziv đuô, iz chas ntơư cux hlôngr yiêz tâu têx tsưr ziv kriê thiêz cơưv ntâuz ntơưr.....

            Cưk kriê Kiều Bích Liên, Phưv thơưx seiz car tsêr cơưv cxênhx 2 Lê Quý Đôn, phường Tô Hiệu, Sơn La heik: “Txix ciês têx ciêz xuz thơưx hâur shôngk shông cơưv yiêz, chor cưk kriê ntơưr tưz sir zôngv tâu jông têx chuôz zênhx phưx vưv kriê txux chi, thiêz uô trâu têx jiês cơưv muôx liv; cưk kriê ntơưr, shux xênhz tâu siz thav, siz kriê, cơưv tâu ntâu têx txux chi jông đuô...”.

             Chiê muôx txâuk têx qơư nhoz cơưv, chuôz zênhx phưx vưv kriê thiêz cơưv ntâuz ntơưr, shông cơưv no, tỉnh Sơn La tưz phênhz nhiêx txiêx xar muôx 65 tyv đeiv cxiv kho 250 ntâu qar tsêr cơưv; cxiv uô yiêz thiêz kho đuô 50 ntâu qar qơư phưx vưv uô hâux lưv kriê txux chi thiêz qơư trâu chor cưk kriê ntơưr nhoz hâur tsêr cơưv; muôz cxaz nzir têx chuôz zênhx phưx vưv kriê thiêz cơưv txux chi trâu 99 luz tsêr cơưv shux xênhz nox nhoz hâur tsêr cơưv, cơưv ntơưr niêv txir zus mor. Nhiv no tas nro tỉnh muôx 609 luz tsêr cơưv, zuôr xar 380 cxênhz lênhx shux xênhz cxuô cấp cơưv, muôx nhoz, cơưv truôx khor tâu 95,5%.

            Zơưv Hoàng Hùng, Tsar phongx tsưr ziv Nhiêx txiêx, Sở zoz zux tỉnh Sơn La heik pâuz: “No zos iz hâux lưv zov chênhr, đas jos cxơưz paz trâu chor cưk kriê ntơưr thiêz shux xênhz tâu kriê, cơưv txux chi hâur têx tsêr cơưv jông đuô, truôx tuk trơưk cui tinhv. Têx shông cơưv txuôk nzir, ngênhx zoz zux Sơn La cxiv tsa hâux lưv uô cov tiêr têx tsêr lớp cơưv ntơưr, sir jos 100% tsêr cơưv tâu cxiv uô truôx khor trơưk cui tinhv”.

            Iz chas têz qơưk nhiêx txiêx, Sơn La cux hu zâuv cxuô tsưr tsix, lênhx nênhs hâur tas nro thax tsav sik đros paz chiê cxiv uô, kho đuô têx tsêr cơưv ntơưr, côngz trênhx, zuôr cxaz nzir chuôz zênhx uz no phưx vưv kriê thiêz cơưv txux chi trâu cxuô luz tsêr cơưv./.

Lê Hạnh-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Tsưr ziv uô zuz sâm Lai châu txix chos nôngz

            Chiê uô zuz sâm Lai Châu txix chos nôngz mak uô lơưr 4 thênhv li đrav kaz:

            Iz: Sâu đê thiêz bax chor nôngz.

      Xưv lik chor nôngz: Uô ntêx chos, tsâu chor nôngz hâur chor cuô yuôx xiêr Kali permanganter 0,1%.

           Tsưr ziv chos nôngz.

          Chos nôngz lơưr hax: Uô ar cov mok, mfông trâu sâuv chor ar co têx ar hmôngr tuôz txix 7-10cm, uô cov ar tiêx, chos chor nôngz siz kuôk txix 5-7cm x 3-5 cm. Đhâu chos tas mak muôz iz chor ar tso trâu saz sâur tuôz txix 1-2 cm thiêz muôz chor blôngx ntông tso trâu sâuv bông ar.

         Chos nôngz uô zuz hâur têx têik, hnaz: Têx têik chos tsuv muôx qơư đêx xâu muk. Chor têik, hnaz tax chos tsuv muôx txix 5-6 cm. Đhâu chos nôngz trâu hâur chor têik, hnaz mak tso trâu ntơưv têx qơư siêz muôx iz đok ntâu txos oz đok ntâu.

           Tu chor zuz: Thâuv chos nôngz tas mak tsuv thêir yar ntux cuz, zưs đêx, uô đrox, trâu qir, pâur têik hnaz chos, phax tar caz hmoz ruôr hiêv.

            Chor zuz jông chox muk chos zos thâuv uô tâu ntêr đuô 10 luz hli xav txix thâuv piz tuôx câuk; siêz muôx 9 cm tror sâur.

 Tsưr ziv chos sâm Lai Châu:

            Kỹ thuật chos sâm Lai Châu tâu uô lơưr têx tsưr ziv đrav kaz:

            Luôx hur si têx đrox nhov uô ntêx zuôr uô ar 20-30 hnuz.

          Tsuv uô ar cov jông uô ntêx chos 20-30 hnuz. Lêix chor ar cov toz muôx iz đok txos iz đok ntâu thiêz uô chor ar cov mok. Huk ar uô hax đar muôx 1-1,5 thiêr, ntêr txix 10-12 thiêr khov lơưr têx ar têz, siêz muôx iz đok txos iz đok ntâu, caz luz đraz chor hax ar toz muôx oz đok txos oz đok ntâu, plas ar chos tiêx, zos nxaz tox hênhr mak tsuv uô chor hax ar chos co tsik siz ndax.

           Uô tsar lơưx thêir vor, khov trâu cxuô kror chiê uô tsar lơưx tiêx lok sik muôx trur, zuôr uô tâu truôx khor lok sik njêis yêv tâu. Tsar lơưx zuôr paz thêir vor yar ntux lok sik ntux nas, lok lơưs uô ruôr hiêv txos chor sâm.

           Chos khov lơưr chor ar têz. Ar têz tsik muôx shôngz ntông mak chos muôx 60 cxênhz txos 100 cxênhz tsoz iz héc ta. Chos hâur har ntông txix 10 cxênhz txos 40 cxênhz tso iz héc ta.

             Muôz chor qir guôx vâuv lưx trâu uô ntêx trâu chor ar chos tuôz muôx 7-10 cm.

            Chos ndax chiv ntux yiêz txix hli 1-3. Chos chiv ntux lax txix hli 8-9. Xêir chos trâu chor hnuz tsik muôx yar ntux ntâu, tsik chos thâuv muôx lok nas lox.

           Chos chor zuz sâm trâu sâuv chor ar muôx qir, toz txix 5-7cm, tsux cov ar ntov chênhr, muôz chor ar cxuz ntov cov pur chor kror chos. Thâuv chos mak muôz chor kok sâm tso pư tar hâur ar, câu tơưv trâu sâuv ar. Chos tas mak muôz chor blôngx ntông lok sik têx đrox nhov kruôr vor trâu paz uô cov ar nông.

          Đhâu iz hli chos mak qênhz shuôk thiêz chos nzir trâu chor zuz trâus tuôs thiêz tu cov jông.

            Hâur qơư chos tsik so muôx ntâu zav caz hmoz ruôr hiêv uô trâu chor kok trâus lưx. Tsuv sir zôngv têx zav yuôx li Trichoderma, Chitosan, lok sik Nano chiê xưv lik./.

TTKNQG-Lik Thox cxêik nhênhv