Têx lênhx nênhs txơưx sênhr chêr, hu gâux, heik cưr cxiêx Tây Bắc li suôv qơư

Tsôngv pêx xênhv jok Đêu, xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ khênhr muôz pos Điêu Thị Xiêng, heir nênhs Poz Ziz hu uô lênhx nênhs heik cưr cxiêx krêz shông yiêz. Lênhx pox niêv co suôz sênhr cưr cxiêx shông tưs cux heik tâu jông li ntơư, nhiv no tưz muôx 74 shông taz sik luz suôz cux tsênhv heik tâu gôngr thiêz jông cơưk. Têx suôz cưr cxiêx Poz Ziz zos pos Xiêng sênhr heik xưk li heik hu thiêz cxiz têx nôngz kôngz nôngz tsa, đrox tsuôs, shôngz ntông tuôx, hlar mok tok shông yiêz.

Pos Xiêng xênhz thiêz hloz lox nhoz iz jok Poz Ziz lâul đros trâu muôx têx suôz trax, suôz đruôl, cêr lov jêv ntâu thiêz khênhr hnor, pov pos zơưs, niêv txir lơưr chor lâul sênhr chêr hu gâux, heik cưr cxiêx nthuôr uô lov jêv. 5 shông pos Xiêng tưz pâuz sênhr suôz heik cưr cxiêx, 8 shông tưz muk nthuôr uô cêr lov jêv thiêz 15 shông tưz muôx suôz bê to, ntâu tus chôngz lênhx pâuz txos pos. Hội nthuôr uô cêr lov jêv cxuô heir nênhs tsơưs tas nro têz qơưk lok sik têx jiês uô lov jêv ntơưv qơư, pos suôz cưr cxiêx puôr lênhx tâu sơưr đơưk kruôs nxiês txos. Nhiv no, đros thiêz tsưr ziv tsi xar chiê têx txưv cưr cxiêx, suôz sênhr trâul pôngz plox, pos Xiêng tưz heik thiêz hu têx tuz nxeik tuôx uô cê chiê kriê têx txux chi ntơư trâu chor nhuôs cơưv thiêz shâuv sênhr chêr uô lov jêv. Pos max mav kriê iz txưv jux juk, phênhz zuk heir nênhs têx txux chi vênhx huôv jông trâu chor tuz nhuôs đros por hưv, tuôr tsês tsi chiê pôngz plox. Iz chas kriê sênhr chêr heik cưr cxiêx, pos Xiêng tsênhv kriê chor nhuôs têx txux chi đhiê pax vuôk xòe thiêz nênhs Poz Ziz cêr uô si lov jêv hur si: “Txix chor lâul iz txưv kriê tsês thiêz nthuôr uô, cur cux pâuz thiêz khơưk tsês tâu iz cxiê txux chi uô si lov jêv. Cur nyei tsav iz hnuz trâul pôngz jux juk, têx nhuôs tsi pâuz txos chor lâul thâuv ntêx txux chi uô si lov jêv, viv li cur cux kriê têx txux chi ntơư trâu chor tuz nhuôs. Iz jiês cur kriê 15, 16 lênhx nhuôv. Chor cưk kriê lơưr cux lok six moz siêz paz, muôz jông six hơưv, hnuz nhôngs trâu têx nhuôs tuôx cơưv viv li chor nhuôs cux shir phaz cơưk”.

Zơưv Lò Văn Biến nhoz jok Cang Nà, phường Trung Tâm, thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái nhiv no tưz 90 ntâu shông, taz sik cux tsês njôngr six hơưv, hnuz nhôngs kriê ntơưr Poz Ziz lâul trâu têx canr bôv thiêz tsôngv pêx xênhv ntơưv qơư. Zơưv thâuv tưs cux sir jos kriê tas têx txux chi, tsưr ziv đhiê pax vuôk xòe, cêr uô si lov jêv zuk pâuz ntơư trâu têx tập thể, lênhx nênhs xar cơưv, xar pâuz txos. Thị xã Nghĩa Lộ tuôr tsês, por hưv tâu jông têx txux chi đhiê pax vuôk xòe-Di sản vênhx huôv thiêz ntâu txux chi jông tưz zos khov muôx zơưv li côngz đas jos lox đros nhênhz chơưv, piêr kriê thiêz cxiv uô nênhs Poz Ziz têx txux chi vênhx huôv jông co: “Tưz zos nênhs Poz Ziz mak sơưr đơưk tsuv pâuz txos zuk heir nênhs têx txux chi cêr nênhx vênhx huôv jông. Chor lâul, têx lênhx pâuz cxuô thiêz thôngz mak tsuv kriê trâu sơưr đơưk pâuz chiê đros cơưv shâuv, uô trơưk”.

Kênhx Poz Ziz zos iz zav muôx thâuv nzor lok, têx lâul lơưr iz txưv zôngv thiêz lok six sưv đros tsôngv box Poz Ziz nhoz Nghĩa Lộ, Yên Bái cux li ntâu qơư hâur thax tsav Tây Bắc. Keenhxx Poz Ziz tsi tiêk zos iz zav uô trâu lênhx tiz nênhs muôx cêr siz hluz, siz ndo yuô, uô muôx cêr lov jêv, tsênhv zos iz kro thâu tưs tưz zuôr tsuv muôx hâur têx hmo nthuôr uô lov jev đhiê pax vôk xòe. Zơưv Cầm Văn Hoa nhoz xã Hạnh Sơn, thị xã Nghĩa Lộ zos lênhx nênhs nhiv no tsênhv jêis, đhok uô tâu kênhx jông, phưx vưv têx ntênhs hội lox hâur Nghĩa Lộ heik, uô kênhx tsuv max tiz jông jêis, đhok uô iz kro jux juk thiêz zos lênhx nênhs tưs xar cơưv têx txux chi tsiv uô chor kênhx no lok zơưv cux jông siêz kriê hur si: “Uô kênhx mak uô ntêr, tsuv tas muôx 10 tơưv hnuz li ntơư, thâuv uô cux tsuv uô cov yênhx iz traz kênhx, max mav jêis đhok uô, cê uô cê yuôz siv thâuv tưs đror jông thiêx tso tsês”.

Txơưv tsi zos nênhs Poz Ziz, taz sik tix lâus Lê Thanh Tùng nhoz phường Pú Trạng, thị xã Nghĩa Lộ ho lok six nhiêv Poz Ziz têx txux chi, tsês ntâu côngz đas jos thiêz six hơưv chiê zok nriêr, cơưv shâuv. Đhâu thâuv pâuz tâu cxix cxuô têx txux chi, tix lâus Tùng tưz krêz lớp kriê ntơưr Poz Ziz lâul tsi zuôr nhiêx hâur tsêr cơưv.

Iz chas co, tix lâus tsênhv kriê tsưr ziv, txux chi yuôz iz cxiê zav trax, kênhx....trâu cxênhx hluôk thiêz. Tix lâus Tùng heik: “Ntu jê lok no lok six ntâu lênhx hluôk lơưr tưz pâuz txos têx txux chi vênhx huôv thâuv nzor, lar heik zos kênhx Poz Ziz. Têx lớp sir zôngv heir nênhs tsơưs têx txux chi vênhx huôv zos hluôk nênhs, lơưr tuôx cơưv shâuv lok six ntâu”.

Ntơưv thị xã Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái nhiv no, nhoz cxuô jêx jok yuôr lok six ntâu lênhx lâul nênhs, txir hloz txir nzơưv, pos, chor uô niêv, uô txir pâuz thôngz lok heir nênhs Poz Ziz têx txux chi vênhx huôv jông, txix ntơưr sâu txos txux chi nthuôr uô cêr lov jêv, zav nox thâuv nzor.....Lơưr tsênhv tsês ntâu six hơưv, hnuz nhôngs sir jos por hưv, tuôr tsês, chiê trâu kriê cxênhx hluôk. Lường Thị Hằng, nhoz jok Đêu 2, xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ heik pâuz, xuz thơưx thâuv nhiv kruôr cơưv mak cux phiv liv cơưk, taz sik tâu chor lâul max mav kriê iz kro jux juk, iz ntuk tov kaz cur thiêz têx fôngx zưs cux puôr lênhx cơưv tâu hur si: “Txux chi đhiê pax vuôk xòe cux li têx txux chi sênhr chêr nthuôr uô cêr lov jêv txơưr đuô, tsi tiêk zos đhiê têk tơư, tsuv zos sênhr chêr uô tâu jông thiêz muôs hur si, viv li iz chas tsi so cơưv shâuv, pêz tsuv mnôngs chor lâul kriê thiêz heik chiê pâuz tsênhz đuô lol zuk heir nênhs têx txux chi vênhx huôv”./.

Đinh Tuấn-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Ciêz tox siêz thâuv chêix ntux yiêz

Ciêz tox siêz Co Mạ, huyện Thuận Châu (Sơn La) txos hnuz thưr 5 yênhx ciêz ho tror tâu kriz thiêz muôx chông nênhs tuôx zuôr muôs têx hax huv. Chor hax huv muôs ntơưv ciêz zos pox nhuôs cxuô zav uô thiêz tsêz chos, tu zus tâu li têx tsôngk tiêz tsôngk yo, tsu chuz mor, jâuz njuôz, txir ntông, kêiz buô… ho tâu chox tuôx muôs ntơưv ciêz. Muôx chôngz nênhs zuôr tivzix zos ntơưv têx qơư muôs tsôngk tiêz, tsôngk yo, têx zav uô khax chiê muôs trâu pox nhuôs zuôr bax muk tok tsiêz, uô si hâur chêix ntux yiêz.

Muôx 30 ntâu shông xơưk thiêz muôs tsôngv box Hmôngz chor tsôngk tiêz, tsôngk yo, cux zos iz hâur chor nênhs piz muôs huv ntơưv ciêz tox siêz no txix thâuv nhiv kruôr kriz uô ciêz, pos Nar Xênhv Vax hoz xar Co mạ, huyện Thuận Châu puz pâuz, kror hâux lưv no tưz tsik zos paz muôx nzir phênhv sâu cxơưx trâu luz nênhx, mak tsênhv paz trâu zuk ziv chuôz zis tuôr tsês chiê têx vênhx huôv jông cxôngx nzor, kriê uô têx hâux lưv no trâu têx tuz nhuôs thiêz cxênhx hluôk:

Yênhx hnuz hâur ciêz mak luz ciêz tox siêz no zuôr tâu kriz jux juk lơưr hnuz trâu ntơưv cxuô qơư hâur huyện. Tưz tsik zos chor nênhs ntơưv thax tsav qơư gra têx hax huv tuôx muôs xưz, tsênhv muôx chôngz lênhx nênhs nhoz cxuô qơư hâur tỉnh Sơn La thiêz têx tỉnh Điện Biên, Lai Châu… chox têx hax huv tuôx muôs thiêz. Niêv tix Chur Xênhv Hav, txix huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu tuôx muôs huv nơưv no puz pâuz: “No zos cur kror hâux lưv uô chênhr, cux tưz muôs hax huv li no tâu muôx 4 shông lơưv. Nhiv no zos tsiêz, ntux yiêz mak cux muôs tâu 1-2 triệu đêiv iz hnuz. Tsiêz no muôx chôngz nênhs zuôr tiv zix zos têx xâur, têx tsôngk tiêz, tsôngk yo”.

Thâux chêix ntux yiêz no, ciêz muôx ntâu zav đuô thiêz muôx chôngz nênhs tuôx zuôr hax huv lov jêv ntưk. Muôx ntâu cêr shir phaz viv chor kêiz, jâuz, txir chox tuôx muôs ntơưv no tâu chôngz nênhs zuôr thiêz muôs tas sêi, paz zuôr tâu têx nduôr thax chox muk trâu têx mê nhuôv tsênhv tok njôngr pêv tsêr… đros têx suôz luôs lov jêv, têx luk thav txos cêr uô nox, uô kôngz lôngk, luz nênhx tsâu sor, siêz xar hâur iz shông yiêz… Zơưv Phôngv Xaz Xênhv Vax, Phưv Chủ tịch Ủy ban xar Co Mạ, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La puz pâuz: “Txix thâuv muôx hnuz ciêz mak no zos yênhx qơư trâu 6 luz xar tox siêz tuôx zuôr muôs têx hax huv, cux zos iz kror jông trâu pox nhuôs tuôx sik njiz, sik thav… Zuôr txos tsiêz, xar chox kriê ban por vêv ciêz kho đuô, qêz suô hur si, chiê pox nhuôs têx xar sâuv thax tsav tuôx uô ciêz, muôs têx hax huv trâu pox nhuôs tuôx zuôr têx hax huv, tsôngk tiêz tsôngk yo, nduôr thax chox muk uô ciêz”.

Têx suôz luk thav luôs nxi, têx jiês cxov têk, têx lo luk phôngv jông thâuv tuôx siz njiz ntơưv ciêz zos tsôngv box nhoz tox siêz têx cêr nênhx jông, têx cêr shir phaz muôx đros đrêiv hâur luz nênhx./.

Lê Hạnh-Lik Thox cxêik nhênhv