Gia Lai: Chêx chôngk txu grês cêr pluôs truôx vênhs nhoz thax tsav mênhx cxưx tsơưs nênhs

          Thâuv zuôr tsâus ntux, zơưv Hrun-nênhs Bahar, nhoz jos Kon Chrah, xã Hra, huyện Mang Yang, trik iz poz tâux nxư thiêz lơưr paz nhux pêv têz lok tsêr. Zơưv heik tiêk, zơưv chor nhux tưz paz zơưv chuôz zis hla đhâu cêr pluôs: “Qir thơưx cur txeik 30 tsov đeiv zuôr nhux. Chuôz zis tu zus txos nhiv no, cur txeik cxaz 50 tsov đeiv chos cà phê, hnuz tưs cux muk seiz nhux, tos njôngr lok chor nhux chiê muôx nhiêx txiêx thêv nux grê thiêz tsoz phưz cà phê, txos chiv cheix cur zuôr thêv nhiêx txiêx. Cur chuôz zis lok six jông siêz viv luz nênhx jông đuô. Jêx jos puz cur chuôz zis zos chuôz zis hla đhâu cêr pluôs. Cur xar njôngr tsôngv box hâur jos cux truôx siêz txeik pênhr chiê huôv tsar uô nox, sir jos hla đhâu cêr pluôs”.

          Ntơưv tỉnh Gia Lai, huyện Mang Yang zos iz hâur têx tiv phaz muôx chôngz tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs, tsav 60% ntâu. Hâur co, 80% ziv chuôz zis tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs zos ziv chuôz zis pluôs thiêz zuôr xar pluôs. Pos Hoàng Thị Lan Anh-Phưv Chủ tịch UB huyện puz pâuz, Mang  Yang tsênhv chuv tôngv paz têx ziv chuôz zis pluôs txeik pênhr chiê huôv tsar cêr uô nox, thôngx cxix uô têx tsaz yênhx cxuôv tsêr xơư nas, paz mê nhuôk muk cơưv ntơưr…paz nênhs pluôs sir jos hla đhâu cêr pluôs: “Tiv phaz li tsưr ziv uô hâur côngz xưv cxuôv cêr pluôs zos xeir têx lênhx nênhs njuôs xav hla tâu đhâu cêr pluôs uô ntêx chiê chêx chôngk pênhr puz txeik ; chêx chôngk lok têx thax tsav txov nhêv chiê paz pox nhuôk sir jos huôv tsar chuôk têx thax tsav txơưr. Têx lênhx nênhs txơưx huôv tsar cêr uô nox cux tâu yax mông heik kriê, têx đoanx muôx chor ziv chuôz zis pluôs tâu muk cơưv shâuv tsưr ziv uô txix têx lênhx nênhs txơưx uô nox hâur huyện, xã, lok sik saz đrâuv huyện, đrâuv tỉnh chiê pox nhuôk muôx chênhz zênhv, siêz njênhs njôngr sir jos hla đhâu cêr pluôs”.

          Txix shông 2018 txos shông 2022, chiê txu grês cêr pluôs truôx vênhs hâur thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs, tỉnh Gia Lai tưz krêz uô trâu zuôr xar 18 cxênhz ziv chuôz zis, chuôz zis zuôr xar pluôs txeik pênhr đros 5 cxênhz 400 tỷ đeiv txix pênhr chính sách chiê yưv huôv tsar uô nox. Tỉnh tso tơưv tsưr ziv hâur 3 shông zuôr txos, chungz fênhx iz shông txu grês 2% chor ziv chuôz zis pluôs thiêz txu grês 3% ziv chuôz zis pluôs zos tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs.

          Đraz hli 9/2023, UB tỉnh Gia Lai tưz qênhz yuôx, thiêz tso tơưv tsưr ziv 2059 lok hâux lưv uô Tsaz yênhx têz qơưk li qơư tsov txos lok txu grês cêr pluôs truôx vênhs ntu 2021-2025. Lơưr co, tỉnh zuôr opaz txơưv chiê uô yiêz thiêz kho đuô tsêr nhoz trâu tsơưs tiv zix 2 cxênhz ziv chuôz zis pluôs, chuôz zis zuôr xar pluôs; taz por 98% ziv chuôz zis pluôs tâu sir zôngv đêx hur; phênhv ntâu mê nhuôk tâu muk cơưv ntơưr trơưk hov hnuz nhôngs…Pos Nguyễn Thị Thanh Lịch- Phưv Chủ tịch UB tỉnh Gia Lai puz pâuz cxaz: “ Têx trâur nuv mak pêz pov muôx chêx cuk zos tsuv reik đros côngv thôngx li zoz qơưx. Pir li paz lok nôngz zuz tsoz chos thiêz heik kriê ciês tsưr ziv tsêz chos, tu zus li chas; trâur nuv muôx lênhx coaz txos txu grês cêr pluôs tiv 2 zos tuôr tsês đruôs tôngx nxêz tôngx thiêz chiê hluôk nênhs cxaz chuôz têx huôx tôngv ntênhs phêv lok têx trâur nuv heik kriê ntok ntâuz, uô li chas chiê tuôr tsês hâux lưv ntok ntâuz, uô tâu ntâu xiv huv muôv muôs jông chiê heik kriê thiêz paz pox nhuôk muôx hâux lưv uô truôx, luz nênhx ngaz tul thiêz jông đuô”./.

VOVTN-Txâur Vax cxeik nhênhv

Tsưr ziv chos tâux nxư thiêz tâux sả chiê tu zus nhux tưv

           Chos tâux nxư tu zus nhux đas

         Ar chos: Tâux nxư zos iz hâur têx zav jâuz tâux chos ntâu, zuôr tuôx tâu trâu cxiê qơư txơưv tiêk zos têx qơư lok six siêz, qơư kik lok sik ntơưv têx ntar trôngz. Taz sik zos xar chos tâux nxư cov jông, tsơưr lươngv siêz, paz trâu tu zus nhux tưv cov zôngx ziv, tsuv xêir tsov ar chos zos têx ar fov, ar nông. Uô ntêx thâuv zuôr chos tâux nxư, ar tsuv lêix cov toz muôx iz đok txos iz đok ntâu thiêz đoz, suô đrox cov hur si.

           Tsưr ziv chos: Tâux nxư tâu chos chês. Thâuv xêir zuz, tsuv xêir chos car tâux tsik mok thiêz cux tsik lâul hênhr. Đhâu co, muôz chor tâux txiêr uô yênhx zar ntêr txix iz đok txos iz đok ntâu uô iz tsoz. Taz sik, chor tâux thâuv txiêr tas tsuv muôz tsês oz pêz hnuz mav li chos mak jông tiv zix. Zos tsês ntêr hênhr mak chor tâux cux zuôr tuôx câuk tsik jông. Iz chas co, tiv chor tâux nxư tâu chos txix car tâux viv li thâuv chos tsuv chos uô hax thiêz chos uô tsoz siz kuôk chiê zôngx ziv tsoz phưz.

           Tsưr ziv zuôv qir: Zuôv qir trâu taux nxư mak cux tsuv uô jông zuôv. Khov trâu tsơưr lươngv ar mak xêir tsov qir zuôv cov huv đros. Fênhx six, mak iz héc ta tâux tsuv tâu zuôv txix 15-20 tấn qir guôx, 250-300 cir supe lân, 100-200 cir KCL, 400-500 cir ure hâur iz shông. Hâur chor no, zôngv qir guôx thiêz supe lân chiê zuôv uô ntêx. KCL thiêz ure zôngv chiê zuôv nzir.

            * Tsưr ziv tu thiêz txiêr tâux:

           Đhâu thâuv chos tâux nxư 10-15 hnuz, tsuv shuôk chor tâux sêz tuôx jông lok tsik jông chiê chos nzir. Đhâu iz jiês txiêr tâux tas mak tsuv uô ar cov hur jông chiê chor tâux tror hlar thiêz hloz lox sêi, tsơưr lươngv siêz. Iz shông tâux zuôr sâu tâu txix 6-10 jiês, hâur co jiês 1 zos txix 2-3 hli xav txix hnuz chos, chor jiês lơưr co mak txix 30-40 hnuz hâur chêix ntux nas lok sik 60 hnuz hâur chêix muôx yar ntux cuz sor. Tsuv txiêr chor tâux thâuv siêz muôx iz thiêr mak jông tiv zix, zos tiêk chiê tâux lâul hênhr mak têx tsơưr pưr zuôr trâus txo grêk. Taz sik zos tâux mok hênhr, nhux nox cux uô trâu nhux zôngx ziv trâus moz plaz.

             Chos tâux sả tu zus nhux tưv:

             Ar chos: Chor tâux no chos chiê tu zus nhux tưv, chos tâu trâu sâuv ntâu zav ar sik txơưr viv tir tâu kruôr jông. Taz sik, ar jông tiv zix zos chor ar muôx suôz jêz toz txix iz đraz đok txos iz đok.

            Tsưr ziv chos: Chiê chos chor tâux no, uô ntêx tsuv uô ar cov hur jông. Đhâu co, xêir tsov zuz tâux lok sik nôngz tâux chox lok chos. Nhiv no, tsưr ziv chos uô yênhx tâur zuz tâu chos ntâu tiv zix, viv hloz lox sêi. Đros tsưr ziv no, tsuv chos zuz muôx 2-2,5 tấn iz héc ta; chos uô hax siz kuôk muôx oz đok txos pêz đok, toz muôx iz đraz đok; muôz ar cxuz tuôz toz muôx iz tuk ntir têk ntâu, chiê chor njil yưv sâuv bông ar. Zos chos nôngz mak tsuv chos muôx 10-15 cir iz héc ta.

             Tsưr ziv zuôv qir: Khov trâu tsơưr lươngv chor ar mak xêir tsov qir zuôv cov huv đros. Fênhx six, iz héc ta tâux tsuv tâu zuôv txix 15-20 tấn qir guôx, 250-300 cir super lân, 100-200 cir KCL, 400-500 cir ure hâur iz shông. Chor qir no, zôngv qir guôx thiêz qir supe lân chiê trâu hâur kror uô ntêx. KCL thiêz ure zôngv chiê zuôv nzir.

             Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no tsuôk xâuk li no xưz. Phênhv no zos Đaix nta suôz Việt Nam thax tsav faz Bắc đros Tsênhv qơư cxiz kôngz Têz qơưk uô./.

Vàng Lan BS-Lik Thox cxêik nhênhv