Tsôngv box ntus đriv Mường Tè txo grêk yeiz pluôs txix huôv tsar kinh têr chos jôngr

Tix lâuk Vàng Hu Ga chuôz zis, nhoz jos Huổi han, xã Bum Tở, huyện Mường Tè (Lai Châu) zos ziv chuôz zis txov nhêv tiv zix hâur jos. Zuôr xar 10 lênhx nênhs hâur chuôz zis tsuôk khov njôngr txos mê njik liêx têz chos blêx iz chiv thiêz jâuz njuôs muk đê pêv har jôngr lok. Luz nênhx txov nhêv cxuô kror, tsuv khov njôngr txos têz qơưk li chor cxur paz chơưv yeiz hâur cheix kôngz lôngk tsi tâu siêr. Tix lâuk Vàng Hu Ga pheiz kênh, mênhv chêx jôngr têz qơưk choz chiê por vêv mak ntâu, taz sik tix lâuk cux xưk li ntâu ziv chuôz zis hâur jos tsi pâuz uô tul tsi chiê txu grês cêr yeiz pluôs. Thâuv muôx cán bộ kôngz nuv tuôx yax mông, vênhv tôngv chos ciêv fix, sa nhân thiêz paz nôngz zuz, tsiêx tu zus pox nhuôk thiêx li pâuz jôngr paz chox lok trâu luz nênhx jông đuô:       “Cur chuôz zis qir chos ciêv fix txix shông 2017 thiêz shông no txiêr chês, txiêr blôngx chox muk muôs cux tâu zuôr xar 50 tsov đeiv thiêz cux pov ciêv fix muôx chêx cuk kinh têr siêz. Mênhv chêx ciêv fix xav txos nhiv no cux muôx zuôr xar 1 hecta. Xar njôngr tov kaz no ciêv fix tror tso lok phênhv sâu trâu chuôzz is thiêz paz cxuôv yeiz thiv pluôs”.

          Xã Bum Tở, huyện Mường Tè muôx 98% ntâu zos tsôngv box La Hủ, 1 hâur 4 mênhx cxưx txov nhêv tiv zix nhoz tiv phaz. Thâuv ntêx tsôngv box La Hủ tâu sơuv têx chính sách tsês trâu tsôngv box muôx jênh số tsơưs đuô 10 cxênhz lênhx, viv li tâu sơưv ntâu phênhv paz txưv huôv tsar KTXH. Muôx nhos 3 shông tror lok no, jênh số La Hủ chuôz ndê, têx chính sách cux txu grês, viv li luz nênhx njiz ntâu phêv liv.Zơưv Vàng Hu Chờ, Chủ tịch UB xã Bum Tở puz pâuz: Ciês txix hâur six cxiv, seiz pov tiv phaz li têx muôx ntơưv qơư, cấp ủy, chính quyênx xã tưz chox kriê cxơưz tiês hlôngr yiêz kôngz nuv. Txix co, huiz tôngv tas nro cxix luôk chính trị uô cxiv vênhv tôngv, yax mông tsôngv box hlôngr yiêz tsoz chos, tsiêx tu zus. Hâur co, xã tsov cưv huôv tsar truôx vênhs, thâuv xeir krêz đar mênhv chêx chos ntông ntêr hnuz zos yuôx njuôz thiêz ciêv fix:“Pêz chox lok hâur Đảng ủy li nghị quyết thiêz yênhx shông UB xã tsuv cxiv tsa tsưr ziv tsênhz mênhx chiê uô li chas txu grês tâu chor ziv chuôzz is pluôs, yênhx trus muôz siêz phênhv sâu trâu tsôngv box. Chiê uô tâu hâux lưv co xã tưz truôx siêz hlôngr yiêz tsoz chos, tsiêx tu zus cov huv đros tsôngv box mênhx cxưx. 2,3 shông no xã cux muôx tsưr ziv heik kriê cxơưz tiês huôv tsar chos ntông ntêr shông li ciêv fix thiêz sa nhân xiêr, chos krar tox grênhz sâuv thax tsav”.

          Cux xưk li xã Bum Tở, xã Pa Ủ muôx 95% jênh số zos tsôngv box La Hủ thiêz muôx har jôngr tsav zuôr xar 70%, hâur co phênhv ntâu zos jôngr lâuk. No zos iz kror jông chiê xã heik tsôngv box huôv tsar kinh têr, cxuôv cêr yeiz pluôs uô bluô nux txix jôngr. Đrâuv huôv tsar chos ntông lơưr thênhv siêz li tsưr ziv, txix phênhv nhiêx txiêx thêv jix vuv tênhx qơư jôngr muôx nhos 30 tsov đeiv iz ziv iz shông, chính quyênx tiv phaz tưz vênhv tôngv tsôngv box tror tsêz chos tsoz chos lur hnuz chiê muôz siêz phênhv sâu.

          Huyện ntus đriv Mường Tè zos tiv phaz txov nhêv tiv zix nhoz tỉnh Lai Châu, muôx 14 xã, thị trấn đros 110 jêx jos, đros zuôr xar 11 cxênhz ziv chuôz zis tsôngv box. Tiv zix tiv phaz muôx 6 xã ntus đriv, muôx cêr đriv têz ntêr 130 cei cêr, iz cxiê pưv phênhv tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs li jênhv pâuz txux chi kis, viv li luz nênhx yuôr ntâu phêv liv.

          Khov muôx huyện li chủ trương, muôx tsôngv box li paz txưv, txos nhiv no phênhv sau lênhx nênhs niêx shông chuôz ndê zuôr xar 28 tsov đeiv thiêz chor ziv chuôzz is pluôs txu grês yuôr muôx nhos 50%. Zơưv Lý Anh Hừ, Bí thư huyện ủy Mường Tè puz pâuz:“Đhâu ntâu shông thôngx ziv, uô siv nhiv no pêz xeir iz cxiê tsoz chos, tsiêx tu zus chiê huôv tsar. Tiv iz zos huôv tsar chos ciêv fix thiêz nhiv no tsôngv box tsênhv huôv tsar lok six jông, doanh nghiệp cux yưv pênhr cxiv tsa tsêr meir tsiv uô. Qênhx shênhx txiv ngaz taz por. Li ntơưv thiêx hu grus, zaz zâuv tâu lênhx nênhs yưv pênhr, krêz uô tâu têx tsưr ziv, jênhv vưv Nghị quyết đại hội tso tơưv”.

          Txix têx jôngr muôx ntơưv qơư, chiê huôv tsar kinh tế, txos nhiv no tsôngv box têx mênhx cxưx huyện Mường Tè luz nênhx ziv hnuz ziv tsâu sor, huôv tsar đuô. Tiv zix, tsôngv box li jênhv pâuz hlôngr yiêz tsênhz mênhx. Tsi tos têz qơưk li têx paz txưv; tsôngv box tưz muôx cêr côngv siêz, muk đhâu têx phêv liv, sir jos hla đhâu cêr yeiz pluôs, huôv tsar uô bluô nux, paz phênhv tsưx phưv truôx têz qơưk ntus đriv./.

K.Kiên-Txâur Vax cxeik nhênhv

Nus têz lok so hâux lưv, so lâul thiêz têx chei tâu sơưv

So hâux lưv taz sik tsi tâu txâuk shông sơưv nhiêx so lâul mak pok tâu nduô tsês nhiêx BHXH?

Ntơưv Grê 61 Chei BHXH 2014 muôx cui tinhv lok nduô tsês nhiêx BHXH nưk nhoz nưk hâur cơ quan BHXH li đrav kaz:

“Nênhs lox tôngv thâuv so hâux lưv tsi tâu txâuk shông chiê sơưv nhiêx so lâul lơưr chei no li cui tinhv ntơưv Grê 54 thiêz Grê 55 lok sik tsi tâu gra nhiêx BHXH iz jiês lơưr chei no cui tinhv ntơưv Grê 60 mak tâu nduô tsês six hơưv, hnuz nhôngs thêv nhiêx BHXH”.

Li ntơư, thâuv so hâux lưv, nênhs lox tôngv tsi tâu txâuk shông sơưv nhiêx so lâul lok sik tsi tâu gra nhiêx BHXH iz jiês mak tâu nduô tsês chiê tâu sơưv nhiêx so lâul.

Txâuk shông sơưv nhiêx so lâul, taz sik tsi tâu txâuk shông thêv nhiêx BHXH mak tâu sơưv têx tsênhv chei li chas?

Lơưr cui tinhv nhiv no, zos tưz txâuk shông chiê sơưv nhiêx so lâul taz sik thêv nhiêx BHXH tsi tâu txưv 20 shông mak muôx têx tâu sơưv têx chei paz li đrav kaz: Paz nhiêx trâul pôngz hâux lưv uô thiêz nhiêx BHXH iz jiês.

Hâur co, six hơưv tâu sơưv nhiêx trâul pôngz hâux lưv uô tâu xav trơưk li chor hli thêv nhiêx bảo hiểm trâul pôngz hâux lưv uô. Thêv txưv 12 luz hlik txos 36 luz hlik mak tâu sơưv 03 luz hlik nhiêx paz trâul pôngz hâux lưv uô, đhâu co, thêv txưv nzir 12 luz hlik mak tâu sơưv nzir iz hlik nhiêx paz trâul pôngz hâux lưv uô, taz sik ntâu yax tsi tsênhr đhâu 12 luz hlik.

Lok sâuv nhiêx BHXH iz jiês mak co zos nênhs lox tôngv têx chei tâu sơưv. Taz sik, gra nhiêx BHXH iz jiês nênhs lox tôngv zuôr trâul xiêk ntâu đuô, lar heik zos zuôr tsi tâu chei BHYT paz chiê tsoz phưz đas jos thâuv ntu lâul.

Chênhr viv li co, nênhs lox tôngv tsuv tiz jông xav, seiz zuôr gra nhiêx BHXH iz jiês lok tsi gra. Trơưk li cơ quan BHXH njuôk xav, zos đros iz luz six hơưv thêv BHXH mak hur si têx nhiêx tâu sơưv thâuv tâu nhiêx so lâul niêx luz hlik zuôr ntâu đuô gra nhiêx BHXH iz jiês.

Pok tâu gra nhiêx BHXH iz jiês thâuv tsênhv tâu nhiêx so lâul?

Grê 65 Chei BHXH shông 2014 thiêz tâu heik kriê txix Grê 21 Thông tư 59 shông 2015, Bộ lox tôngv saz pênhz thiêz xã hội cui tinhv li đrav kaz:

“Nênhs lox tôngv tsênhv tâu sơưv nhiêx so lâul, nhiêx paz BHXH niêx luz hlik muk nhoz đrâuv luôs 2 chas têz qơưk uô hâux lưv, uô nox zos muôx zoz qơưx mak tâu gra chor nhiêx paz iz jiês”.

Li ntơư, Chei têz qơưk cui tinhv lok BHXH nhiv no tsuôk cui tinhv lok lênhx nênhs muk nhoz saz đrâuv luôs 2 chas têz qơưk thâuv tsênhv tâu sơưv nhiêx so lâul zuôr tâu gra nhiêx BHXH iz jiês.

Chênhr zos li heik co, chor nênhs lox tôngv tsênhv tâu sơưv nhiêx so lâul thiêz tsi zos nênhs muk nhoz saz đrâuv luôs 2 chas têz qơưk mak zuôr tsi tâu gra nhiêx BHXH iz jiês. Thiêz têx lênhx li heik co, nênhs lox tôngv tsuôk muôx têx tror tâu nhiêx so lâul hâur niêx hli xưk li nhiv no./.

                                   Thu Thùy-Riê Lâux cxeik, nhênhv