Grê trox yêz ndê siêz, tsôngv box Lai Châu njiz ntâu phêv liv

          Chuôz zis tix lâuk Cứ A Sở, mênhx cxưx Hmôngz nhoz jos Phan Chu Hoa, xã Nùng Nàng, huyện Tam Đường (Lai Châu) muôx 6 lênhx nênhs. Kinh tế chuôz zis đrâuv phênhv sâu txix uô liêx têz, mak tsênhv khov txos pox niêv li hâux lưv muk khơưk sâu têx hưx teik zak zưr chox muôs thiêz tix lâuk li hâux lưv tsar yêz meir thâux kruô nhoz thành phố Lai Châu. Thâuv ntêx, iz luz hlik 2 niêv txir muôx phênhv sâu muôx nhos 7-8 tsov đeiv, txơưv tsi ntâu taz sik cux txâuk nox. Nhiv no grê trox yêz chuôz ndê siêz, đrâuv hâux lưv uô nox nhoz thành phố, zar hnuz keix, tix lâuk 2 niêv txir tsênhv chos cxaz jâuz, tu zus cxaz keiz chiê muôs, tiv zix zos tsuv cxênhx txuôk thâuv sir zôngv nhiêx txiêx:  “Trox yêz chuôz ndê siêz viv li cux lok six phêv liv. Cur chuôz zis cux tsi chiv chir bax tâu hor ntâu. Thâuv ntêx chuôz zis pluôk mor tsuôk pôngz 10 cxênhz nhiêx zuôr jâuz xưz, taz sik nhiv no mak pôngz 20 txos 30 cxênhz đeiv thiêx txâuk. Muôv muôs cux phêv liv, uô tsi tâu nhiêx txiêx viv li chuôz zis cux tsuv cxênhx txuôk đuô xưz”.

          Lơưr nênhs sâu xor xưv li sâu jênhv ntơưv têx ciêz nhoz sâuv thax tsav TP Lai Châu, thâuv grê trox yêz chuôz ndê, tas nro têx hax huv phưx vưv xênhz huôx puôr lênhx chuôz ndê txix 30 txos 50%; muôx têx zav jâuz, txir ntông tsênhv chuôz ndê 100%. Hâux lưv grê trox yêz chuôz ndê têx hnuz đhâu tsi taz uô nênhs lox tôngv phôv thôngz zos tsôngv box mênhx cxưx tiv phaz njiz ntâu phêv liv, mak têx cán bộ, công chức, viên chức cux xưk li ntơưv.Tix lâuk Phan Văn Nguyện, cán bộ Hạt qênhz jôngr huyện Phong Thổ tsêr nhoz kuôk qơư uô côngz xưv 30 ntâu cei cêr. Thâuv ntêx tix lâuk khênhr lok hâur hnuz, taz sik txix thâuv grê trox yêz chuôz ndê siêz, đros co zos grê têx hax huv txơưr chuôz ndê, uô tix lâuk li nhiêx shar zos 6 tsov ntâu iz luz hlik tsi txâuk chiê zôngv. Nhiv no tix lâuk tsuv tso yêz hâur tsêr, hâur ciêz muk yêz kruô uô côngz xưv, kaz ciêz mav tror lok tsêr chiê cxênhx txuôk nhiêx txiêx:“Hâur 2-3 moz Covid-19 huôv xênhz luz nênhx tưz njiz ntâu phêv liv, thâuv qir phax tir their tâu thiêx qir tror ngaz tul, tas nro têz qơưk tsênhv hôx phưx kinh têr grê trox ho chuô ndê uô cxuô zav hax huv cux chuôz ndê. Đros thiêz nhiêx shar công chức tsơưs li nhiv no mak cur chuôz zis cux lok six cxênhx txuôk chiê ngaz tul luz nênhx. Nhiv no nhiêx shar tsi tâu chuôz ndê taz sik grê cxuô zav hax huv tưz ndê siêz lơưv. Cux xar njôngr têz qơưk muôx têx tsưr ziv chiê tuôr truôx grê, taz por luz nênhx trâu nênhs lox tôngv”.

          Têx huyện Than Uyên, Tân Uyên, Tam Đường thiêz TP Lai Châu muôx tas nro 8 cxênhz 500 hecta ntâu yuôx zêx. No muôx ntu zos tsoz chos paz txu yeiz cxuôv pluôk trâu ntâu ziv chuôz zis nhoz thax tsav no. Taz sik, grê têx zav qir zuôv ntu đhâu chuôz ndê siêz 2, 3 jiês, grê muôs njik yuôx zêx mak tsi chuôz ndê hor ntâu. Tsi txâuk chiê pâux nzir, uô ntâu ziv chuôz zis tsi yưv pênhr zuôr qir zuôv thiêz, txix co, tsơưr lươngv yuôx txu grês, tsi taz uô zênhr shar txos tsôngv box li phênhv sâu mak tsênhv uô zênhr shar txos têx tsêr meir li huôx tôngv tsiv uô. Pos Phạm Thị Nụ, Giám đốc Công ty TNHH yuôx zêx Shan Trúc Thanh nhoz TP Lai Châu puz pâuz:“Qir zuôv lok six coaz tsôngv đros tsoz yuôx zêx, zuôv tas fâuv no ho txos fâuv tov kaz. Grê qir nhiv no siêz mak tsôngv box chos yuôx phênhv ntâu tsi zuôv qir ntâu, uô zênhr shar ntâu txos tsơưr lươngv yuôx zêx. Viv li pêz cux pheiz kênh, tôngv vênhx pox nhuôs tror tsoz phưz yuôx zêx, tuôr truôx tsơưr lươngv yuôx ngaz tul thiêx tâu. Zos pox nhuôs zuôv qir cxix cxuô, njik yuôx zêx muôx tsơưr lươngv mak pêz paz por sâuv zuôr ngaz tul trâu pox nhuôs”

          Tsênhz mênhx, grê trox yêz chuôz ndê siêz tsênhv uô zênhr shar lox txos tsôngv box thiêz doanh nghiệp nhoz Lai Châu li luz nênhx. Đros thiêz tsôngv box li sir jos hla đhâu têx phêv liv, têx chiz coaz muôx txơưx jênhv tiv phaz cux tsuv chuôz tsar côngz xưv qênhz yuôx, truôx siêz yưr lir têx hâux lưv uô cxâuv, chuôz ndê grê tsi huv cêr chei chiê jav qênhx shênhx sik đros chuôz ndê grê, uô tsôngv box luz nênhx ziv phêv liv viv cxuô zav chuôz ndê grê./.

(K.Kiên-Txâur Vax cxeik nhênhv)

Heik sơưr đơưk phax tir thêir moz kror ndâux têk tơư

Moz kror ndâux têk tơư zos nưk muôx nưk iz zav caz moz uô huôv moz, siz cik tâu đhâu cêr nox hâuk, khênhr njiz trâul nhoz têx lênhx nhuôv zâu thiêz muôx têx huôv uô yênhx moz lox. Moz zôngx ziv cik tâu trâu nhuôs zâu zos viv tsi vêv xênhz hur si lênhx tiz nênhs, tênhx qơư nox nhoz, lar heik zos tsi yuô muôz têx nhuôv đax đêx, nzuôr têk tơư hur si. Moz kror ndâux têk tơư ntơưv Việt Nam zos zav moz huôv xênhz hâur niêx shông thiêz njiz trâul nhoz phênhv ntâu 63 tỉnh, TP, thâuv hli 3 txos hli 5 thiêz hli 9 txos hli 11 zos ntu khênhr muôx chôngz lênhx ntâu tus trâul moz đuô hur si.

Têx moz muôx yưv zos uô cuz uô no, moz chax đaz, moz kror ndâux thiêz tơưv uô têx luz poz hlưr đêx sâuv tơưr grêix, lar heik zos ntơưv têx xiz têk, xiz tơư, hâur châus, tâuz kaz thiêz chor nênhs trâul moz phênhv ntâu moz siz xưz. Taz sik iz cxiê lênhx nênhs cux muôx têx trâul moz hnhar thiêz uô trâu moz hlưz hâu, moz plơưr, njưk o, uô tuôs nênhs, chênhr viv li tsuv qênhz pov nzor, chơưv kho zênhx max.

Chiê bax phax tir thêir moz kror ndâux têk tơư, Bộ y tế heik tsôngv pêx xênhv thiêz côngv thôngx sơưr đơưk tsuv uô jông trơưk têx tsưr ziv li đrav kaz:

1.Tsi so muôz xaz phôngz thiêz đêx hur nzuôr têk ntâu jiês hâur iz hnuz (hur si nênhs lâul thiêz nhuôs zâu), lar heik zos uô ntêx thâuv zuôr uô têx jâuz mor nox, uô ntêx thâuv zuôr nox mor, muôz mor trâu nhuôv nox, uô ntêx thâuv zuôr puôs mê nhuôv, đhâu tơưv trôngx tas, đhâu nzuôr mê nhuôv tas….

2.Uô lơưr jông vêv xênhz nox hâuk: Nox siêr, hâuk bâu; têx tưx têik nox hâuk tsuv tâu nzuôr hur si uô ntêx thâuv zuôr sir zôngv (jông đuô hur si zos muôz tsâu đêx cuz; taz por sir zôngv têx đêx hur hâur xênhz huôx niêx hnuz; tsi môngr mor puz mê nhuôv; tsi chiê mê nhuôv muôz têk tsuôz têx jâuz mor, tsi chiê nhuôv nox têk, buôr têx chuôz zênhx uô si; tsi chiê nhuôv zôngv uô cê têx fuôv so têk, têik hâuk đêx, ntiv, fax, điêr, chuôz zênhx uô si tsi tâu nzuôr hur…..

3.Tsi so muôz têx ntus kror trôngx, chuôz zênhx uz no mê nhuôv khênhr tuôr thiêz cor txos hâur niêx hnuz li: Chuôz zênhx uô si, trôngx tos, plas tsêr…so, nzuôr hur si.

4.Tsi chiê mê nhuôv nhoz jê, buôk ti đros lênhx nênhs moz lok sik têx lênhx tâu xav tiêk zôngx ziv trâul moz ntơư.

5.Sir zôngv qơư tơưv trôngx huv vêv xênhz, lênhx nênhs moz têx kiêk nênhs, vuôz tsuôz tsuv tâu muôz por tsês trơưk li cui tinhv.

6.Thâuv qênhz pov mê nhuôv tâu xav tiêk zôngx ziv trâul moz ntơư, tsuv chox nhuôs muk chuôs cưk yuôx lok sik heik zênhx max trâu qơư y tế jê yax pâuz./.

(Điện tử Cục Y tế -Riê Lâux cxeik, nhênhv)