Kôngz nuv njuôz - Têx hluôk nênhs mênhx cxưx tsơưs nênhs li

hâux lưv uô

Thâuv muôx lok six chôngz lênhx hluôk nênhs muk uô hâux lưv đêz nhoz têx qơư công nghiệp mak tix lâuk Lý Văn Ngọ, Bí thư Chi đoàn jos Lục Mùn, xã Phúc Ninh, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang ho xeir hâux lưv huôv tsar kinh têr nhoz ciês tiv phaz, đros trâur nuv tsêz chos thiêz tu zus ntông nox txir sâuv chuôz zis li mênhv chêx ar têz. Qir thơưx uô trâur nuv, tix lâuk njiz lok six ntâu phêv liv viv tsi muôx pênhr chiê chos, tsoz phưz thiêz sâu xiv huv. Đros siêz sir jos uô, đhâu ntâu shông khưr uô lox tôngv, cê uô cê cơưv shâuv chênhz zênhv, nhiv no, tix lâuk tưz muôx tâu luz vax ntông nox txir chos txir na, txir lưs jôngr tso lok phênhv sâu hâur yênhx shông. “Iz thax tsav muôx iz kror jông, nhiv no sei zuk thax tsav qơư mak tsuv chêx chôngk chos ntông nox txir, jâuz tâuv, chox lok chêx cuk kinh têr siêz”.

          Muôz siêz tsiv grê xiv huv, taz por trâu lênhx nênhs tsiv uô thiêz nênhs sir zôngv, tsêz chos lơưr saz hữu cơ, huv đros thiêz tsưr ziv uô kôngz nuv nhiv no. Tsi taz tix lâuk Ngọ, nhiv no muôx lok six ntâu lênhx hluôk nênhs mênhx cxưx tsơưs nenhs nhoz thax tsav nôngx cxênhz cux tưz qir uô têx trâur nuv tsiv uô truôx vênhs chox lok chêx cuk.

          Ntơưv jos Tiến Xa, xã Mường Bon, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La, chuôz zis tix lâuk Tạ Văn Nội cux uô trâur nuv tu zus tsiêx cxu, chuô naz, chos ntông. Tix lâuk Nội li trâur nuv tu zus mak tsi zuôr zuôr zav nox, tsi grê nhiêx txiêx zuôr qir zuôv, zôngv qir thiêz têx tsơưr thâuv tsiv uô kôngz nuv chiê uô tâu têx tsiv grê yiêz, cxênhx txuôk đuô. “Li tsêz no cur chuôz zis uô, nhiêx txiêx hâur 1 shông trâu nhux nox tsuôk pôngz 200 tsov đeiv ntâu. Taz sik cur zus chuô naz, zôngv phưx vưv trâu tu zus, shông no cur chuôz zis zuôr uô tâu zav nox trâu tu zus tsiêx cxu”.

          Đros 5 hecta ntông nox txir, chuôz zis chos cxaz 2 hecta đrox, yưv pênhr uô guôx tu zus 15 tul tưv, 4 qơư tu zus chuô naz. Tas nro đar 120 yiv ndis. Chuôz zis tu zus nhux tros, qir mak zôngv tu zus chuô naz, chuô naz phưx vưv chos đrox, ntông nox txir thiêz uô zav nox trâu nhux, cê muôz siêz chêx cuk tsiv uô, cê por vêv tênhx qơư. Zơưv Lò Văn Bưu, Phưv Chủ tịch UB xã Mường Bon puz pâuz: “Đhâu tsênhv tsênhz chuôz zis tix lâuk Nội nhoz jos Tiến Xa no, jênhv pov trâur nuv lok six jông. Viv muôx lênhx coaz txos tas nro qir zuôv tsoz chos thiêz jâuz tâuv cxuô zav. Xã zuôr yax mông trâu tsôngv box vênhv thix tu zus chuô naz trâu têx ziv chuôz zis chiê huôv tsar kinh têr thiêz chuôz cxaz phênhv sâu trâu chuôz zis”.

          Huôv tsar cêr uô nox tsênhv zos phongz yaox tâu hluôk nênhs tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs tsov cưv. Têx tsưr ziv dự án tưz thiêz tsênhv gôngr phênhv jông hlôngr yiêz tsôngv box li jênhv pâuz lok huôv tsar KTXH. Cxơưz tiês huôv tsar cêr uô nox thiêz yưv pênhr trâu thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz cux zos iz hâur têx njiêz luv coaz tsôngv hâur tsaz yênhx têz qơưk li qơư tsov txos lok huôv tsar KTXH thax tsav tsôngv box mênhx cxưx tsơưs nênhs thiêz tox siêz ntu 2021-2030./.

(VOV4-Txâur Vax cxeik nhênhv)

Điện Biên sir jos phax tar moz HIV/AIDS

Tix lâus H thiêz niêv tix L oz niêv txir nhoz xar Quài Tở, huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên trâus moz HIV/AIDS txix ntâu shông đhâu. Tâu canr bôv Y têr ntơưv thax tsav qơư hêik kriê, 2 niêv txir tưz cxaz chuôz chơưv kho moz txix yuôx ARV chiê phax tar caz moz cik trâu têx nênhs txơưr. Pâuz tsênhz txơưx jênhv trâu zuk thiêz côngv thôngx viv li ntu đhâu, niêv tix oz niêv txir nox huv zos têx yuôx, cux xưk li uô jông têx tsưr ziv chiê phax tar caz moz siz cik hâur côngv thôngx. Cux khov co, niêv tix oz niêv txir lênhx tưs cux muôx đas jos truôx tuk, tso siêz huôv tsar kinh têr thiêz tso siêz uô nênhx jông đros côngv thôngx. Niêv tix L hêik: “Tâu hêik kriê mak zuk cux sir jos nox yuôx cov jông thiêz uô truôx jông lơưr têx tsưr ziv chiê chơưv kho moz, nox huv têx yuôx, huv six hơưv thiêz uô jông têx tsưr ziv phax tar tsik chiê caz moz cik trâu côngv thôngx”.

Lơưr cơ quan muôx vax huôv li thôngz sâu, xav txos tas hli 9/2022, tas nro tỉnh Điện Biên muôx 8.700 ntâu lênhx nênhs muôx zênhk zax zênhz thiêz xar muôx 3.400 lênhx nênhs trâus moz HIV/AIDS tsênhv uô nênhx nhoz muôx ntâuz ntơưr sêiz car, tas nro chor nênhs trâus moz HIV/AIDS sâuv thax tsav txos nhiv no zos 7.600 ntâu lênhx nênhs. Hâur chor nênhs trâus moz HIV/AIDS muôx txos 67% lênhx nênhs zos txir nênhx thiêz phênhv ntâu zos cik txos sir zôngv zax zênhz.

Tsênhv qơư zoz zux, lox tôngv xar hôiv tỉnh Điện Biên nhiv no muôx 350 ntâu lênhx nênhs tsênhv cxaz chuôz chơưv kho moz thiêz cơưv shâuv; hâur co muôx 37 lênhx học viên trâus moz HIV. N.V.T – học viên tsênhv chơưv kho, cơưv shâuv ntơưv Tsênhv qơư puz pâuz: Đhâu iz ntu chơưv kho, paz khưx phưx đas jos, chor học viên tâu cxaz chuôz chor huôx tôngv chơưv kho, cơưv hâux lưv uô li: chos jâuz njuôz, uô cơ khí, uô zuz tsoz chos, uô ntông… Hâur ntu chơưv kho moz, cơưv shâuv, chor học viên tsik so tâu chor cưk kriê ntơưr tsov cưv txos, kruôz kriê, tuôr têk kriê hâux lưv uô, paz muôx nzir txux chi uô hâux lưv chiê tov kaz no lok uô nênhx nhoz đros côngv thôngx mak zuôr paz tâu trâu zuk luz nênhx, chuôz zis thiêz uô bluô nux huv đros. “Thâuv tuôx ntơưv no mak pêz tâu chơưv kho moz, phax tar tưx, đhâu iz ntu mak tâu lox tôngv paz đas jos. Tsênhv qơư cux txuôk đros cxuô thax tsav qơư, doanh nghiệp, hêik kriê hâux lưv uô thiêz kriê uô hâux lưv trâu pêz”.

Đrâuv huôx tôngv sêiz kaz, sêiz car nênhs moz ntơưv thax tsav qơư, hêik kriê hâux lưv uô paz muôx tâu hâux lưv uô nox trâu nênhs trâus moz HIV/AIDS, tỉnh Điện Biên cux tsênhv sir jos paz muôx hâux lưv uô trâu nênhs trâus moz HIV/AIDS thâuv uô nênhx đros côngv thôngx. Bác sỹ Vũ Hải Hùng, Trưởng khoa phax tar moz HIV/AIDS, Tsênhv qơư qênhz yuôx caz moz tỉnh Điện Biên puz pâuz: nhiv no iz hnuz, taz viv tsênhv tsưr tsix cungz muôz yuôx Methadol chơưv kho trâu 2.900 lênhx nênhs moz, hâur co muôx chôngz lênhx nênhs moz trâus moz HIV/AIDS. Đhâu qênhz yuôx, phênhv ntâu chor nênhs moz puôr lênhx muôx đas jos jông thiêz uô truôx jông lơưr têx cui tênhv, chor nhân viên li kruôz kriê lok phax tar moz HIV/AIDS. “Chor nênhs muôx zênhk zax zênhz, hâur ntu sir zôngv zax zênhz mak lơưr zuôr zôngx ziv trâus cik tâu moz HIV thiêz lơưr muôx cêr sik đênhr gâux đrâus tsik ngaz tuk đros zuk pox niêv, hluôk gâux thiêz lơưr zuôr uô cik tâu têx zav caz moz đhâu qơư mok trâu chor nênhs co, hâur co muôx moz HIV…”.

Hâur 9 luz hli hâur shôngk shông 2021, tas nro tỉnh pov muôx zuôr xar 80 lênhx nênhs trâus moz yiêz thiêz muôx nzir 70 lênhx nênhs tưz trâus tuôs tiv moz AIDS; 10 luz hli shông no, tas nro tỉnh pov muôx zuôr xar 60 lênhx nênhs trâus moz HIV yiêz, grêk tsơưs xar muôx 20 lênhx nênhs pir li six chênhz shông uô ntêx. Chor nênhs no txơưv tiêk tsik chôngz, taz sik tưz puz pov tiêk muôx tâu têx tsưr ziv uô jông thiêz tas nro cxiv luôs chinhr triv tỉnh Điện Biên li têx sir jos zuôr paz trâu hâux lưv sik côngv têk đros tas nro têz qơưk kriz uô tâu tsưr ziv phax tir tar caz moz AIDS trâu shông 2030./.

(Vũ Lợi-Lik Thox cxêik nhênhv)