Ntu cêr đhâu trôngz Lũng Lô hâur ntu ntâuk tros châuz Điện Biên Phủ

Ntu cêr đhâu trôngz Lũng Lô nhoz sâuv thax tsav xar Thượng Bằng La, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Chiê paz trâu ntâuk zênhx tros châuz Pháp ntơưv Điện Biên Phủ, Trung ương Đảng tưz cuêz tênhv kriz txos cêr 13A piz txix Bến Hiên, tỉnh Tuyên Quang, muk đhâu Bến Âu Lâu (Yên Bái), đhâu trôngz Lũng Lô txos trâu ntu cêr siz yuôx Cò Nồi, tỉnh Sơn La thiêz txuôk đros txox cêr 41 (nhiv no zos txox cêr lox số 6). Tas nro ntu cêr tsuv tâu kriz ntêr muôx 120 ntâu cêik cêr, phênhv ntâu zos muk đhâu têx qơư trôngz siêz, tsas siêz, muk đhâu 3 tuk đêx lox zos đêx Chảy, Đêx Liêz thiêz đêx Đas.

Xav jênhv tsênhz mênhx jênhv vưv chinhr triv zos paz muôx tâu cêr muk lok thôngz txos trâu qơư ntâuk tror châuz, txix ciês thâuv hli 4/1953, lơưr Bôv Tổng tham mưu hêik pâuz, tỉnh Yên Bái tưz cuêz tênhv kriz uô txos cêr 13. Hâur co, ntu đhâu trôngz Lũng Lô tâu xav jênhv zos iz hâur têx ntu lax uô tiv zix viv iz saz zos trôngz siêz, iz saz zos kaz tsuô siêz viv li cêr lok six ndê tox thiêz ntêr.

Zơưv Hà Văn Hổ, xar muôx 80 shông nhoz jok Thắm, xar Thượng Bằng La puz pâuz, thâuv txox cêr 13 tâu kriz uô muk đhâu ntơưv xar, chôngz lênhx nênhs uô cêr tưz nhoz pư ntơưv zơưv luz tsêr chiê uô cêr. Txơưv tsênhv zuôr muôx 10 shông xưz, taz sik zơưv tưz paz trâu lơưr uô têx hâux lưv zâu thiêz txos nhiv no zơưv cux ndo njôngr txos chor dân công thiêz bôv đôiv li têx phiv liv, cêr txov nhêv thâuv co: “Dân công xar Thượng Bằng La cux muôx 300 ntâu lênhx nênhs cxaz chuôz uô txox cêr co, chor nênhs no tâu phêiz uô pêz paz nênhs uô, iz paz nênhs nhiêk muôx nhiêk hâux lưv uô sik txơưr. Iz chor uô hâux lưv sêiz jor, thâuv pov tros châuz chor yêz za za tuôx mak hêik trâu sơưr đơưk pâuz khiêr muk gâuv; iz chor mak uô hâux lưv paz trâu chor yêz thâux hax huv muk lok đhâu; iz chor mak uô hâux lưv chơưv paz, nyêis yêv têx fov”.

Đros muôx 124 cxênhz ntâu lênhx nênhs li sir jos; pêx xênhv ntơưv thax tsav qơư paz yênhx vạn tuk shôngz ntông, đhâu 200 hnuz hmo sir jos uô tsik so hlo, ntu cêr đhâu trôngz Lũng Lô cux tưz uô tâu thôngz, txuôk qơư ntâuk tros châuz Việt Bắc đros têx tỉnh Tây Bắc, paz yênhx vạn yêz ô tô, cxuô zav yêz thâux xa têx fov, muôk txưr muk paz trâu qơư ntâuk tros châuz.

Chiê tir tar pêz chor quân thiêz pêx xênhv paz trâu Điện Biên Phủ đhâu ntu cêr no, đrâuv tsik so tuô ruôr hiêv txos têx qơư zov chênhr nhoz ntu cêr no li bến Âu Lâu (Yên Bái), tros châuz Pháp tưz tso pôngz lok trâu ntu cêr muk đhâu trôngz Lũng Lô xar muôx 12 cxênhz tấn bôngk; muôx têx hnuz tso muôx 200 luz. Hâur ntu ntâuk tros châuz, iz hnuz muôx tros châuz 16 txos 18 luz yêz za tuôx tso bôngk txix 5 txos 6 jiês.

Taz sik, tas nro sir jos paz trâu ntâuk tros châuz, yênhx vạn lênhx nênhs tưz sir jos yênhx hnuz hmo chiê uô thiêz kho cêr. Tros châuz ruôr hiêv tas mak pêz ho tror kho đuô; tros châuz ruôr ntu no pêz ho kriz iz ntu txơưr đuô; tros châuz ruôr hiêv thâuv đruôz hnuz mak pêz ho kriz cêr thiêz kho đuô trâu thâuv hmo ntux…

Yênhx vạn tấn kôngz krâur, fov muôk txưr, yênhx châuv cxênhz tấn zav nox nhoz thax tsav Bằng La (Văn Chấn, Yên Bái) tưz tâu thâux xa đhâu ntu cêr muk đhâu trôngz no chor muk txos trâu qơư tir ntâuk tros châuz thiêz  tâu por vêv ngaz tuk. Zơưv Hà Văn Hổ hêik: “Chiê kriz uô cêr muk đhâu ntơưv no, ntu đhâu jok Thẳm muôx qơư zos har liêx ar nhav uô liêx lok tsik tâu, tưv cux muk tsik tâu đhâu, taz sik pox nhuôs nhoz ntơưv no tưz paz têx shôngz ntông, muôx chuôz zis tsênhv muôz ciês chor ntông zuk bax chiê uô tsêr tuôx paz trâu chor nênhs uô muôz puô haur har iêr chiê nquôr ar trâu uô plas cêr muk lok. Txix jok Dạ txos hâur trôngz Lũng Lô xưk li hnuz tưs cux muôx tros châuz chor yêz za tuôx ruôr hiêv cêr”.

Têz qơưk tâu tiêx tuk, hnuz 27/4/2011, Cêr muk đhâu trôngz Lũng Lô-ntu cêr nto bê hâur mênhx cxưx Việt Nam li lịch sử phax tar tros châuz tuôx txênhz têz qơưk tưz tâu Bôv Vênhx huôv-Thể thao thiêz Du lịch côngz jênhv zos Di tích lịch sử cấp têz qơưk. Ntơưv no cux zos yênhx iz kror qơư chiê kriê chax chês cách mạng, txênhz tiêx tuk trâu têz qơưk thiêz por vêv têz qơưk trâu cxênhx hluôk.

Cưk kriê Lê Thị Như Quỳnh, Bí thư Chi đoàn tsêr cơưv nhuôs zâu Thượng Bằng La, huyện Văn  Chấn hêik: “Yênhx shông txos hnuz 22/12, tsêr cơưv puôr lênhx tsưr tsix trâu chor shux xênhz muk uô si, nriêr pâuz sâuv đơưv trôngz Lũng Lô, cux li yax kriê trâu chor shux xênhz pâuz lok chax chês cách mạng, lok ntu cêr nto bê no. Txos hnuz so mak pêz ho muk qêz suô, uô vêv xênhz kror qơư txi côngv sâuv trôngz co”.

Xar Thượng Bằng La-qơư muôx ntu cêr đhâu trôngz Lũng Lô muk đhâu no zos iz hâur têx thax tsav qơư xuz thơưx ciês nhoz huyện Văn Chấn uô tiêr cxiv tsa jêx jok yiêz trâu shông 2016. Zơưv Hoàng Đình Mưu, Chủ tịch Ủy ban xar Thượng Bằng La, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái puz pâuz, txos shông 2023, xar tsuôk yuôr muôx 2,9% ziv chuôz zis pluôs: “Hâur shông 2024 no pêz xav jênhv uô cov tiêr xar jêx jok yiêz jông. Chiê uô tâu tsưr ziv no, xar xav jênhv tror huôv tsar kinh têr đros tror sir jos huôv tsar chor ntông nox txir, li txir thênhx caz, yuôx zêx, chos jâuz caz tu zus lưk caz, chos nzir shôngz bát độ. Chor shông mak đrâuv muôs njuôs tsênhv muôs tâu shôngz, blôngx hur si, viv li ntu zuôr txos pêz xav jênhv no zos tsoz chos paz txo grêk yêiz pluôs ntơưv thax tsav qơư”.

Cêr muk đhâu trôngz Lũng Lô nhiv no tưz tâu kho đuô, ntâu ntu tâu kriz yiêz đar đuô, tsik yuô ndê tox lơưv… Txox cêr zov chênhr no cux zos txox cêr zov chênhr paz Thượng Bằng La thiêz cxuô thax tsav qơư hâur thax tsav Tây Bắc muk lok, zuôr muôs hax huv, paz trâu kinh têr-xar hôiv ziv hnuz ziv huôv tsar./.

Thừa Xuân-Lik Thox cxêik nhênhv