Pêz Hmôngz sêiz hloz trôngx mor bưs pos zơưs hmo Tsiêz 30

Hmo 30 Tsiêz zos hnuz cơưs kaz shôngk shôngk kuz, piz hla trâu shông yiêz, đhâu qêz khơưz, tênhrr xưv caz, hu plis trâu cxuô lênhx hâur chuôz zis thiêz hu plis tsiêx, plis cxur, plis kôngz, plis lông, plis nhiêx, plis cuz lok nox tsiêz hâur shông yiêz, tus tsưr tsêr trâu iz trôngx mor, hu pox côngz, zơuv côngz zươv côngz lok đros nox, đros hâuk. Chênhr  zos pêz Hmôngz sêiz hloz txos trôngx mor bưs pos zơưs hmo Tsiêz 30, txix ciês thâuv uô grêix, mor siêr chox lok trâu sâuv trôngx, txơưv lênhx tưs cux tsik tâu sax, tsuv bưs pos zơưs tas mav li tâu nox. Ntơư zos cxuô lênhx hâur chuôz zis sêiz hloz txos pox côngz zơưv côngz chiê pox côngz zơưv côngz tsưx phưv iz tsêr nênhs muôx jông đas jos, khưr tâu nox tâu hnar, uô luz nênhx yar ntux đris.

Muôx zuôr xar 20 xênhv nênhs, nhiêk muôx nhiêk cêr đaz cêr kruô thiêz bưs pos zơưs đhâu trôngx mor hmo Tsiêz 30 jông txơưr tsik siz thôngx. Pir li xênhv Vax nhoz huyện Mộc Châu, txơưv muôz buô lox, buô mê lok sik muôz kêiz  chox lok tuô bưs pos zơưs cux tâu hur tiz si. Thâuv uô grêix siêr, tus tsưr tsêr tsuv trâu tsôngx mor trâu ntơưv đruôz đraz plas tsêr thiêz trôngx mor cox tsuv muôx grêix, mor cuô kêix, chơưr  thiêz muôz 8 – 9  traz điêr cxok ndis luz qông mor, thâuv trâu tâu cxix tsuv muôz 8 – 9  luz tos tso ndis trôngx mor chiê bưs pos zơưs lok đros nox tsiêz.  Thox x Vax- Xã Tân Lập, huyện Mộc Châu, Sơn La hêik pâuz:

Txơưv xênhv nênhs tưs cux muôx chax chêk bưs pos zơưs, taz sik chor Hmôngz Suô x Vix ho muôz luz siêz kêiz txi xưv caz luz chox lok bưs pos zơưs. Trơưk li zơưs Hao x Vix, zos iz tus lâuk pâuz chax chêk Hmôngz nhoz huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên: Đhâu txi xưv caz thiêz muôz tus krêiz co chox muk hâu cov siêr mav muôz luz siêz kêiz co chox lok bưs pos zơưs. Trôngx mor trâu ntơưv đruôz đraz plas tsêr thiêz trôngx mor cox tsuv muôx siêz kêiz, mor cuô kêix, chơưr  thiêz muôz 8 – 9  traz điêr cxok ndis luz qông mor, muôz 8 – 9  luz tos tso ndis trôngx mor chiê bưs pos zơưs lok nox tsiêz; taz sik tus bưs pos zơưs co ho jâuv trâu saz trôngx pêv tox; đuô xênhv ho jâuv saz trôngx đrav har; saz trôngx pêv tox zos tsês trâu pos zơưv jâuv nox tsiêz. Trơưk li zơưv Hao, chor Hmôngz Suô cux bưs  pêz tiêv, ntơư zos fax đros zuk niêv, zuk txir, fax đros zuk thiêz fax đros zuk têx mê tuz mê nhuôv. Zơưv Hao x Vix, nhoz huyện Tủa Chuôx hêik pâuz nzir:

Cxuô xênhv Hmôngz trôngx mor bưs pos zơưs hmo Tsiêz 30 tưz lês uô đhâu ntâu tiêv lok txos trâu nhiv no tsênhv tuôr tsês muôx đros đrêiv hâur luz nênhx. Taz sik, kror zov chênhr cux zos muôz pos zơưs sêiz hloz, ndo txos pos zơưs txiêx njis, luz côngz bê, viv pos zơưs por hưv cxuô lênhx hâur chuôz zis iz shông đhâu, muôx jông đas jos, tsik muôx moz gênhk, khưr sâu tâu kôngz lok pur cxaz, tu tsiêx lok pur guôx, uô luz nênhx yar ntux đris. Tsưr Tênhr xa Vax nhoz huyện thuận Châu, tỉnh Sơn La heik pâuz nzir:

Cxuô xênhv nênhs, cxuô chuôz zis đhâu uô tiêr têx chêi đaz kruôk hmo tsiêz 30, tsôngv cưr tix nênhx tsa cxênhz jê tưz siz hu, siz zâuv muk đros cxuô chuôz zis hâur jos nox tsiêz, hâuk piz chơưr phôngv jông trâu sđ hla trâu shông yiêz, muôx jông đas jos, khưr sâu tâu ntâu kôngz lôngk, muôx luz nênhx truôx tuk, tsâu sor./.

                                                                  Tsu cxêik nhênhv-Vừ Chu-VOV Tây Bắc

Tsôngv box Poz Ziz chei nzuôr muôs đêx yiêz hâur shông yiêz

Trơưk li nênhs Poz Ziz Sơn La cêr nênhx phôngz cxưx, ciês thâuv nhiv kruôr pov cêr đơưz liêktas cik hnuz xiêz 01 tsiêz, chor hluôk nênhs zuôr sơưr lok six nzor muk pêv hâur đêx chê đêx yiêz nzuôr muôs hâur shông yiêz. Tsôngv box lơưr xar tiêk, tâu nzuôr muôs têx đêx nyiêz thiêz hur hâur hnuz xuz thơưx shông yiêz mak zuôr muôx đas jos, njiz cxuô txox cêr nox kaz nhoz jông hâur shông yiêz. Zơưv Tòng Văn Hịa, iz lênhx lâul nênhs nhoz jok Mòng, xã Hua La, TP Sơn La, tỉnh Sơn La heik pâuz:“Trơưk li nênhs Poz Ziz chei đaz kruôs, cêr nênhx phôngz cxưx, tas cik sơưr nzor hnuz xiêz 01 tsiêz, pos zơưs, niêv thiêz txir zuôr hu chor nhuôs hâur chuôz zis sơưr lok six nzor muk pêv hâur đêx uô ntêx chiê chê đêx nyiêz hâur shông yiêz nzuôr muôs. Chor lâul nênhs hnuz nhôngs siêz thiêz têx nhuôs zâu sơưr tsi tâuk nzor mak têx lênhx nênhs hâur chuôz zis gra cak, gra trax muk chê lok trâu lơưr nzuôr hâur tsêr”.

Hnuz yiêz hâur shông yiêz tâu xav txix thâuv đhâu 12 six iz tas hmo hnuz 30 ntơư lok, viv li đhâu 12 six iz tas hmo co tsênhv muôx kênh lênhx siz huôk mul chê đêx nyiêz hâur shông yiêz, lơưr xar tiêk ziv muk txos tov hâur đêx nzor mak ziv jông chiê tâu nzuôr têx đêx yiêz thiêz nyiêz xuz thơưx hâur shông. Tsi tas li tsôngv box cux xar tiêk, muk lơưr kaz zuôr tâu nzuôr chor đêx kuz, đêx đro thiêz zuôr tsi njiz têx jông hâur shông. Muôx lênhx lơưr tsênhv tsênhv đa ciês đêx ntơưv hâur đêx chiê nzuôr têx câur lâul, tsi jông por tsês thiêz.

Tsôngv box Poz Ziz nzuôr muôs hâur shông yiêz tsi thôngx li nzuôr hâur niêx hnuz. Chor nênhs lâul lơưr cê nzuôr muôs cê heik thor têx hmôngr jông cov iz tsêr nênhs cxuô lênhx cxuô tus nhoz khax kha, khưr uô tâu nox tâu hnar, cxênhz shông tsi muôx moz gênhk. Têx nhuôs zâu mak tâu chor uô niêv uô txir muôz nzuôr muôs, iz chas co cux thor trâu têx tuz nhuôs hloz lox đhiê trưz rênhk, ciêz mnôngs luk, cơưv txơưx cơưv njêx…… Zơưv Tòng Văn Hịa heik pâuz lok têx lul thor nzuôr muôs hâur shông yiêz li no:“Nzuôr têk cov têk đơưz, nzuôr tơư cov tơư hur, nzuôr muôs cov muôs yiêz xưk li pax tơưs đra, blông hlar mok; yiêz chi chuôs li hnuz, nyiêz hur xưk li đêx pêv hâur; uô tâu nox tâu hâuk, ndê tox lok jos, grêk har tsi nyâuk trơưk…”.

Nzênh trâu hnuz xuz thơưx hâur shông yiêz, zos tsi tâu nzuôr muôs li heik sâuv mak siêz zuôr nhoz tsi kaz, cux xưk li tsi tâu nzuôr têx câur lâul, têx cêr fêv, tsi jông hâur shông kuz por tsês. Chênhr viv li, cxuô lênhx cxuô tus txix lâul hluôk, hloz zâu, pox niêv, txir nênhs Poz Ziz puôr lênhx shir phaz lus siz hu đrông ntưk muk tov hâur đêx ziv nzor ziv jông xưk li iz hnuz hội. Zơưv Tòng Văn Hịa heik pâuz nzir:“Shông no cur tưz muôx 80 ntâu shông, taz sik cux ndo njôngr chiê zuk heir nênhs têx chei phôngz cxưx co. Hmo tsiêz 30, chor nênhs lâul khênhr nhoz iz hmo tsi pư hlo, mnôngs sêiz chuôz zis tus tsiêx cxu tưs zuôr krêz suôz uô ntêx, iz zav li đêr tov uô ntêx, lok sik kêiz zuôr kuô uô ntêx….chiê xav shông co zuôr uô tâu nox  lok tsi tâu. Iz chas co, nhoz jor hmo cov đhâu plơưk trâu 12 six iz tas hmo ntơư chiê nzênh trâu hnuz xuz thơưx hâur shông yiêz, siz txênhz muk chê đêx yiêz hâur shông yiêz lok nzuôr muôs lov jêv ntưk xưk li hnuz hội”.

Nhiv no, luz nênhx huôv tsar, vav mênhx lơưv, ntâu jêx jok tsôngv box Poz Ziz tưz muôx côngz trênhx đêx hur lok txos ntuô ntơưv tsêr. Taz sik têx chei, cêr nênhx phôngz cxưx heik sâuv cux tsênhv tâu tsôngv box tuôr tsês, uô đreiv tsi chiê pôngz plox iz tiêv đhâu iz tiêv. Txos tas cik hnuz xiêz 01 tsiêz niêx shông, têx lênhx nênhs hâur chuôz zis tsôngv box Poz Ziz nhoz cxuô jêx jok cux tsênhv ndo njôngr sơưr lok six nzor chiê siz hu muk tov hâur đêx chê đêx nzuôr muôs hâur shông yiêz, đros thiêz tsưr ziv xar, têx đaz xênhz têz xênhz qơư, car đêx car ar, pox sâuz zơưv sâuz zuôr por hưv por zơưv trâu cxuô lênhx cxuô tus, tsôngv cưr tix nênhx tsa sơưr đơưk hâur jok shông yiêz khưr uô tâu nox tâu hâuk, tsiêx cxu lok pur guôx, kôngz lôngk lol pur cxaz./.

Đức Anh-Riê Lâux cxeik, nhênhv

Nênhs Cho Tiền Mộc Châu li phongz cxưx tos tsiêz yiêz

Zơưv Bàn Xuân Đức, nênhs Cho Tiền nhoz jos Suối Khem, xã Phiêng Luông, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La puz pâuz: Shông no, tưz phax tar tâu moz, zơưv chuôz zis thiêz pox nhuôk hâur jos puôr lênhx shir phaz tsiv uô tu zus ngaz tul, muôx phênhv sâu truôx tul. Tos Tsiêz shông no zơưv chuôz zis tưz nzor bax tu zus buô, keiz, txiêr tơưs, bax blôngx krơr nduôr blâuv. Zơưv chuôz zis qir nox Tsiêz txix hnuz 25 hli 12 zênhz lix, đhâu co, tix cưr tix nênhx tsa hâur xênhv nênhs sik hlôngr nox tsiêz iz chuôz zis iz hnuz. Txos tsâus ntux hnuz 28 Tsiêz chuôz zis tsâu njiêz blâuv kaz chiê tas cik hnuz tov kaz qir krơr nduôr blâuv, hâu siêr, bax cxix cxuô chiê qir tos iz shông yiêz:“Tos Tsiêz mak têx chuôz zis nênhs Cho puôr lênhx bax buô, keiz, blôngx krơr nduôr blâuv. Hâur nênhs Cho li phongz cxưx mak tsuv tuô buô, uô nduôr blâuv chiê txi côngv pos zơưs, pov trâu pos zơưs têx mak chuôz zis uô tâu hâur shông đhâu, đros siêz xar njôngr iz shông yiêz muôx tâu luz nênhx jông, njiz ntâu môngr jông”

Tas cik hnuz 30 Tsiêz, têx chuôz zis nênhs Cho Tiền hâur jos zuôr tuô buô, qêz suô tsêr, uô trôngx mor txi côngv. Tsâus ntux hnuz 30 Tsiêz, têx lênhs nênhs hâur têx chuôz zis jâuv iz ndis luz kror chuz, sik đros thav pêv lok têx luôk hâux lưv uô tâu hâur shông kuz thiêz têx siêz xar njôngr hla trâu shông yiêz uô lox tôngv xênhz yar tax tâu ntâu yênhx côngz. Txos thâuv 12 six tas hmo, pox nhuôk khênhr tsês 3 luz nduôr blâuv, 4 piz chơưr, 1 hưx chơưr, đrâuv co zos chuôz zis tưs muôx greix tsiêx cxu kuk cux gra lok chiê txi côngv pos zơưs thiêz têx lênhx nênhs tưz tâu tas siv nênhx nox Tsiêz, thor đas jos, môngr jông trâu cxuô lênhx nênhs, thor cov muôx tâu ntux nas jông, muôx chiv cheix jông, tsiêx cxu pur guôx, kôngz lôngk pur cxaz…

          Tas cik hnuz xiêz 1 tsiêz, têx chuôz zis tsôngv box Cho Tiền nhoz Mộc Châu puôr lênhx bax 1 pluôk nox kaz chiê txi côngv hâur shôngk shông yiêz thiêz tos kruô tuôx paz kriz kror trôngx tas. Nênhs tuôx paz tsuv zos txir nênhx thiêz muôx shông hnuz nhôngs huv đros thiêz tsưr tsêr li shông hnuz nhôngs. Ntơưv trôngx mor tsưr tsêr thiêz kruô sik đros khoz piz hâuk chơưr đros têx lo luk phôngv tsiêz jông. Pox nhuôk tsês six hơưv muk seiz, phôngv tsiêz cxuô lênhx nênhs hâur xênhv nênhs thiêz têx chuôz zis hâur jêx jos.

          Hnuz xiêz 2 Tsiêz, têx chuôz zis zuôr bax greix, nduôr blâuv, chơưr thiêz ntơưr chêr tuôx ntơưv txir nênhz li tsêr chiê tsưr tsix hu plis jêx jos. Thâuv tuôx cxix cxuô, pox nhuôk muk txos iz qơư txi côngv hâur jos chiê tsưr tsix ntênhs. Ntơưv no, txir nênhz hu thiêz uô tsâus txos têx đaz xênhz têz xênhz qơư iz shông đhâu tưz por hưv tsôngv pêx xênhv jêx jos muôx luz nênhx ngaz tul, muôx jông đas jos, por hưv kôngz lôngk tsi trâus tsiêx cxu uô hiêv…Shông yiêz tror por hưv pox nhuôk, por hưv kôngz lôngk. No zos vênhx huôv jông paz sik côngv tsôngv box sđ nhoz no. Zơưv Bàn Xuân Đức puz pâuz cxaz:“Xiêz 2 tsiêz shông tưs nênhs Cho Tiền cux tuôx no sik côngv greix, chơưr chiê txi côngv đaz xênhz têz xênhz qơư, pov cov têx luôk hâux lưv tsôngv box uô tâu hâur shông đhâu, xar njôngr têx đaz tror paz por hưv tsôngv box sđ iz shông yiêz muôx ntâu môngr jông, nhoz uô nênhx ngaz tul”.

          Thâuv tsưr tsix tas, têx chuôz zis zuôr xeir iz lênhx hlôngr njêx muôk chiê phôngv tsiêz cxuô lênhx nênhs iz shông yiêz muôx têx môngr jông, tuz nhuôk muôx jông đas jos, uô tâu nox tâu hâuk. Đhâu co, pox nhuôk tror lok txir nênhz li tsêr chiê nox hâuk, phôngv tsiêz sơưr đơưs. Nênhs muôx hnuz nhôngs siêz mak tror thav txos têx cêr chax chês, kruôz kriê tuz nhuôk tuôr tsês zuk mênhx cxưx li têx phongz cxưx jông. Cxênhx hluôk nênhs mak jâuv uô yênhx pơưs sik đros heik cưr cxiêx, đhiê pax vuôs, uô si …Đrâuv co, zos chuôz zis tưs muôx niêv teik zơưv txir tâu tas siv nênhx lơưv mak, txos hnuz xiêz 4 tsiêz zuôr uô cxaz iz trôngx mor chiê hu niêv teik zơưv txir lok đros chuôz zis nox tsiêz. Pos Bàn Thị Xuân, nhoz jos Suối Khem, xã Phiêng Luông, huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La puz pâuz: Txơưv tưz muôx hnuz nhôngs, taz sik shông tưs pos cux xar njôngr txos tsiêz yiêz chiê pos tâu hnhar tsôngs yo yiêz muk đros cưr tix nênhx tsa thiêz jêx jos yav tsiêz:“Hnuz Tsiêz, cur hnhar chêr tsôngs yo jông tiv zix muk yav tsiêz, heik cưr cxiêx, thav pêv…Xar njôngr shông yiêz lênhx tưs cux muôx jông đas jos, njiz ntâu môngr jông, uô tâu nox tâu hâuk, luz nênhx tsâu sor, shir phaz”.

          Hnuz xiêz 6 Tsiêz, pox nhuôk nênhs Cho Tiền nhoz Mộc Châu-Sơn La zuôr tsưr tsix muk tov liêx qir uô iz chiv cheix yiêz, đros siêz xar njôngr shông yiêz muôx tâu cxix cxuô đuô, luz nênhx tsâu sor đuô./.

                                                                             Triệu Biên-Txâur Vax cxeik nhênhv