Sơn La uô jông hâux lưv phax tar txiêz nanv trâu mê nhuôs hâur cheix so sor

Tix lâuk Cà Văn Xôm chuôz zis nhoz jos Bia, xã Phổng Lăng, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La muôx pas đêx zus njês đar 500 yiv ndis. Viv nhoz xã thax tsav III tsênhv yuôr ntâu phêv liv, tsi muôx qơư uô si trâu mê nhuôs hâur cheix so sor, 2 tul mê nhuôs hâur chuôz zis khênhr muk đa đêx ntơưv pas njês lok sik đros fôngx zưs muk uô si pêv têx tox trôngz. Tix lâuk Xôm puz pâuz: Chiê taz por trâu chor mê nhuôs, tix lâuk tưz txiêr têx chês ntông lox iz ndis, tiv zix zos têx chês kruôr thiêz kriê mê nhuôv cơưv shâuv uô luôv đêx, tsik chiê mê nhuôs muk đa đêx trâu têx tul đêx lox, zos tsi muôx nênhs hloz đros muk: “Hâur ntu so cheix ntux sor, têx mê nhuôs tâu so ntơưr, chor nênhs hloz mak muk uô hâux lưv; hâur ntu co, chuôz zis cux choz kriê kriê mê nhuôs tsi muk ntơưv têx pas đêx toz, muk mak tsuv muôx nênhs hloz đros muk, đrâuv co chuôz zis cux yax six kriê mê nhuôs uô luôv đêx. Chuôz zis muôx tul hloz cơưv tiv 5 tưz txơưx jor tul zâu, thâuv muôx hâux lưv tul tsi mak hêik ciês trâu lênhx nênhs nhoz iz ndis co tuôx paz”.

          Huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La nhoz thax tsav 2 tul đêx lox zos niêv đêx Đas thiêz đêx Mã, muôx zuôr xar 380 hecta pas đêx tu zus shuôz njês, muôx ntâu pas đêx, ntâu tul đêx. No zos hâur đêx coaz tsôngv phưx vưv tsôngv box li luz nênhx, uô kôngz nuv, taz sik cux zôngx ziv uô trâu mê nhuôs trâus saz, trâus pôngz đêx. Txix shông 2021 txos nhiv no, tas nro huyện tưz muôx yưv 4 txuz txiêz nanv pôngz đêx uô 4 lênhx nênhs trâus tuôs. Zơưv Lò Văn Quyết, Tsar phongx lox tôngv-thương binh thiêz xã hội huyện Thuận Châu puz pâuz: Đros thax tsav đar, muôx ntâu pas đêx, tul đêx li ntơưv, côngv đros têx lênhx uô niêv uô txir tsi tâu tsov cưv coar lik mê nhuôs, uô trâu côngz xưv phax tar trâus saz, trâus pôngz đêx cux tsênhv njiz ntâu phêv liv:“Chiê uô jông đuô côngz xưv por vêv mê nhuôs, phax tar têx txuz mê nhuôs trâus pôngz đêx, tiv zix zos hâur ntu so chêix ntux sor, pêz tưz yax six muk qênhz yuôx têx qơư njuôs xav muôx tox poz ar lơưk, têx tul đêx, pas đêx; cxok fiêx canhv pov ntơưv têx qơư riêz nênhs, tiv zix zos đros têx qơư tso seiz nhux tưv, nhux đas nhoz jê têx tul đêx, pas đêx”.

          Đros 395 cxênhz lênhx mê nhuôs tsi tâu muôx 16 shông, jênhv vưv por vêv thiêz phax tar txiêz nanv trâus saz, pôngz đêx trâu mê nhuôs, shông tưs cux tâu tỉnh Sơn La tsov cưv krêz uô. Taz sik, hâur shông 2021, tas nro tỉnh tsênhv muôx 370 ntâu lênhx mê nhuôs trâus saz, hâur co muôx 27 lênhx trâus tuôs tiv pôngz đêx.

          Txix qênhx shênhx no, ciês hâur shôngk shông no, nganhx lox tôngv-thương binh thiêz xã hội tỉnh Sơn La tưz sir jos côngv đros chính quyênx têx cấp cxơưz cxiz, chox kriê têx xã, thị trấn, têx tsêr cơưv sâuv thax tsav chuôz tsar côngz xưv yax mông lok phax tar trâus saz, trâus pôngz đêx; bax têx yênhx tưv pênhr xưv yưr lir trâu mê nhuôs. Thôngx cxix qênhz yuôx, xor their, cxok fiêx canhv pov ntơưv thax tsav đêx toz; heik têx lênhx uô niêv uô txir seiz njôngr mê nhuôs, tiv zix zos hâur ntu so chêix ntux sor. Zơưv Phạm Quang Phương, Phưv giám đốc Sở lox tôngv thương binh thiêz xã hội tỉnh Sơn La puz pâuz: “Sở Lox tôngv thương binh thiêz xã hội tưz côngv đros têx cấp, têx nganhx krêz uô iz cxiê tsưr ziv tsênhz mênhx, pir li chuôz tsar côngz xưv thôngz xor mông, zaoz zux chiê muôz siêz têx cấp, têx nganhx li jênhv pâuz cux xưk li pênhr xưv lok phax tar txiêz nanv trâus saz trâu mê nhuôs, tiv zix zos vênhv thix phax tar pôngz đêx; thôngx cxix muôz siêz jênhv pâuz trâu mê nhuôs, chiê mê nhuôs jênhv pâuz tâu têx muôx lênhx coaz txos vênhv thix txiêz nanv pôngz đêx”

          Phax tar txiêz nanv trâus saz, trâus pôngz đêx zos chuôz zis thiêz tas nro xã hôiv li luôs hâux lưv tsuv uô cov tâu truôx. Iz lênhx tsôngv box tsuv sik côngv tês đros phax tar tsik chiê muôx yưv têx txuz txiêz nanv trâus saz, trâus pôngz đêx hâur chêix so sor shông 2022./.

(Trấn Long-Txâur Vax cxeik nhênhv)

PHÊNHV ĐÊX HUR

Nus: Clo sênhv hâur têx đêx zôngv uô jâuz mor, râuz hâuk, pok uô ruôr hiêv li chas txos đas jos?

Têz: Têx nhênhz chơưv nhoz lênhx nênhs thiêz tsiêx cxu puz pov chor tưx txix clo mak lok six tsơưs. Taz sik nhênhz chơưv sâuv tsiêx cxu zuôr xav jênhv tsik tâu chor clo muôx bâuv li chak thiêx li uô phiv liv txos đas jos đrâuv hnor clo tsư thiêz siv tâu.

Li co, chor clo cux tsik uô phiv liv txos đas jos, taz sik clo đros chor đêx tsik hur hữu cơ siêz zuôr uô muôx yưv têx phiv liv, hâur co muôx THM’ uô trâus moz trưx phax.

Nus: Vêv xênhz iz ndis pak đêx tsik taz por, pok uô kiêk nênhs txos chor đêx hâur pak đêx?

Têz: Zos tiêk thax tsav iz ndis pak đêx muôx ntâu têx vuôz tsuôz, cxuô zav tsik hur… chor đêx hâur pak đêx zuôr tsik hur thâuv têx co pôngz tâu trâu hâur pak đêx, tiv zix zos pak đêx tsik muôx njưs thêir siêz mak thâuv muôx ntux lok nas lox, ntux nas zuôr cuôr cxuô zav vuôz tsuôz ntưk lok trâu hâur pak đêx. Viv li tsuv uô vêv xênhz tsik so thax tsav no thiêz tsik chiê têx yêz lok sik chuôz zênhx cxuô zav tso jê ntơưv ntus pak đêx, jông đuô mak tsuv chiê cêv kuôk đêz ntus pak đêx txix 4 txos 5 thiêr.

Nhạc cắt

Nus: Uô qơư liv đêx ntơưv tsêr li chak?

Têz: Tsưr ziv zos liv cxuô zav txo, đêx đro (li Fe3+), tsơưr hữu cơ, uô cov đêx nyiêz, tsik tsư nxiêz (têx ar, tsơưr hữu cơ).

Liv têx đêx đros chor đêx nas lok trâu hâur kror đêx đhâu têx zav li đrav kaz:

- Zôngv suôz jêz đax lok sik suôz jêz thạch anh (tuôz txix iz đhok txos iz đok ntâu).

- Têx hluôr ndêis (tuôz muôx iz đraz đok).

- Chor poz jê jov mok luôx ntir têk (tuôz muôx iz đraz đok).

Hâur kaz pak đêx zôngv car đêx nhựa tâu tho kror zar car nhựa tso trâu hâur kaz pak đêx chiê phax tar cxuô zav tsik gras tâu trâu hâur zar car đêx nhựa co.

Khov lơưr qênhx shênhx tsênhv tsênhz thiêz têx đêx chuôz zis sir zôngv, tsuv nzuôr chor vuôz tsuôz nhoz sâuv chor suôz jêz co txix 1-3 hli iz jiês. Zos tiêk têx suôz jêz lok zos poz jêz liv đêx co kiêk nênhs hênhr lơưv mak tsuv hlôngr đuô têx suôz jêz lok zos poz jêz liv đêx.

Nus: Đêx tsư nxiêz zos tiv têx tsơưr tưs? Tsưr ziv xưv lik li chak?

Têz: Đêx tsư nxiêz, đêx toz hâur ar tsư zos tiv chor cuô ar hâur chor ar co ntưk tâu đros chor đêx co lol, lok sik tiv têx cuô vuôz tsuôz, cxuô zav đrox tsuôs lưx nhoz iz ndis cxênhv tâu trâu hâur têx đêx nhoz toz hâur ar, cux têx jâuv zos chor đêx muôx têx ion kuôr hlâu, magan uô trâu đêx tsư.

Chiê xưv lik têx đêx tsư mak zuôr sir zôngv tâu têx hluôr ndêis hoạt tính chiê liv; lok sik tsư tiv têx kuôr hlâu, mak têx jâuv đhâu liv chor kuôr hlâu co khor, mak đêx cux zuôr tsik yuô tsư lok sik tsik tsư lơưv./.

(Tuyết Lan-Lik Thox cxêik nhênhv)