Tsôngv pox niêv Hmôngz đơưz têx tsôngk tiêz yo jông jav

          Tsôngv pox niêv vir ndâuk Hmôngz đơưz têx chêr trik yo, zos muôx trik muôx yo đros trâu oz đêiv sêr, zuôr têx ntâuz đuz hâur ciêz đrôngl chox lok txiêr xơưk. Đros trâu têx chêr trik yo jông jav, tsuv ntông fuôv txiêz đros, txox fuôv txiêx co tsuv zuôr xor liêz xor buôs chox lok txiêr xơưk đêiv trâu ntơưv txox fuôv cox cov liêz yiêz jông jav.

          Lar hêik zos tsôngv pox niêv vir ndâuk Hmôngz đơưz têx đuôr tưk siê; taz sik đuôr tưk cux muôx ntâu zav li đuôr tưk caz, đuôr tưk kaz kưx, đuôr tưk txiêr, đuôr tưk grak cxuô cxuô zav. Têx đuôr tưk ntơư tsuv txiêr xơưk, txêix pax jông jav đros trâu tris xor liêz, xor njuôz, đax…cov huv đros. Zos xar xơưk cov tâu iz tus đuôr tưk txêix pax jông jav chox lok siê, tsuv zos chor pâuz uô thiêz uô tas ntâu six hơưv hnuz nhôngs. Pir li đuôr tưk kaz kưx, têx txox mak iz trâur muôx 4 txos 6 luz kưx, iz tus đuôr tưk tsuv txiêr ntâu đêiv ntâuz chox lok xơưk txuôk uô cê thiêx uô tâu iz tus đuôr tưk chox lok siê. Tus muôv Txiêz x Vưx nhoz xã Longx Hêx, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La shir phaz lul hêik pâuz:

          Tsôngv pox niêv Hmôngz đơưz têx yo, thâuv hnar ntơư tsuôk muôz côngz khơưv chox lok khơưk, tus ntiês yo muôz đuô zav ntâuz txơưr chox lok xơưk txuôk trâu luz yo thiêz hnar têx yo đơưz trâu hâur kaz thiêz tsôngv pox niêv vir ndâuk co luz yo tsuv tik đaz yok, luz đaz yok ntơư tâu xơưk yêik, xơưk ntus txêix pax jông jav. Lar hêik zos tsôngv pox niêv ndâuk Hmôngz luz yo tsuv muôz têx zav ntâuz njuôz, siêr, txêix chox lok xơưk uô kuôk baz. Iz cxêik kuôk baz tsuv xơưk txos 25 ntuk. Tus muôv Lia x Vix, nhoz Xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La shir phaz lul hêik pâuz:

Tsôngv pox niêv vir ndâuk Hmôngz têx tsôngk trik yo cxôngx nzor, zos hnar tiêz ntâuz max; taz sik đhâu iz ntu hlôngr yiêz thiêz chiê zôngx ziv hnar muk khưr uô kôngz lôngk, tsôngv pox niêv vir ndâuk Hmôngz đơưz nhoz Sơn La tưz zuôr ntâuz đrav têx ciêz đrôngl chox lok xơưk trik hnar hlôngr tiêz. Taz sik, luz tiêz ntâuz max đơưz cxôngx nzor, nhiv no tsôngv pox viêv vir ndâuk Hmôngz cux tsênhv xơưk tsês uô tiêz lâuk, thâuv tưs pur iz puô 20 shông mav muôz chox lok hnar muk thơưx thiêz, muk chuôs pox côngz zơưv côngz. Tus muôv Lia x Vix, nhoz Xã Cò Nòi, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La shir phaz lul hêik pâuz nzir:

Hâur têx hnuz chêix ntux yiêz, txos tsiêz 30 zos muk ndis uô si txos cxuô luz jêx jos Hmôngz, cux zênhx pov tsôngv pox niêv vir ndâuk Hmôngz hnar têx chêr trik yo, txêix pax jông jav, uô trâu tox trôngz câuv har hlôngr yiêz tas ntâu./.

                                  Tsu cxêik nhênhv-Tsu Vưx VOV Tây Bắc

Cheix ntux yiêz đhiê tsưx tsiêk- tsôngv box Hmôngz li pax vuôk trâur lâuk

          Đhiê tsưx tsiêk mak tsuv muôx tul tsưx tsiêk. Tul tsưx tsiêk tâu uô txix iz tul shôngz ntêr txix 1 txos 1,2 yiv, muôx 3 zas tâu tho kror chiê đhok 2-3 luz chor los nhiêx lâuk, zas tsênhv yuôr tsi tho kror chiê nênhs đhiê tuôr thâuv đhiê. Oz tos tul tsưx tsiêk mak khi têx tâur xor liêz, njuôz jông jav, chiê thâuv đhiê mak jông seiz đuô. Tsưx tsiêk thâuv njiê mak pov lok six zôngx ziv uô, taz sik chiê uô tâu iz tul tsưx tsiêk mak nênhs uô tsuv lok six txơưx uô thiêx li uô tâu. Tix lâuk Hải Xênhv Zax, sêiz car qơư uô kênhx Hmôngz Bắc Hà (Lào Cai), iz lênhx nênhs nhênhz chơưv ntâu lok pêz Hmôngz li vênhx huôv, phongz cxưx jông puz pâuz:

          Thâuv ntêx đhiê tsưx tsiêk muôx iz jax zos 18 zav li kênhx, ntax, pak, hnênhr, tsưx tsiêk... viv li thâuv đhiê zuôr trâus muôx txâuk 18 lênhx nênhs đhiê, tul muk uô ntêx, tul đhiê lơưr tov kaz sik đros đhiê lok six jông. Jax co khênhr tâu đhiê hâur pox nhuôs li têx phongz cxưx lox.

          Nhiv no, đhiê tsưx tsiêk tsuôk tâu tuôr tsês phênhv tưs thiêz tsi cxix cxuô hâur pêz Hmôngz li têx chei đaz kruô. Thâuv muôx iz tus lâuk pur 120 shông tâu tas siv nênhx, lơưr zuôr gra hnênhr, tsưx tsiêk, kênhx...muk iz ndis tsêr, zos pox niêv mak muk 7 lưv, txir nênhx mak muk 9 lưv. Đhiê tsưx tsiêk tsênhv tâu hlôngr yiêz cov huv đros chiê đhiê hâur têx ntênhs phêv lov jêv, đhiê vênhx ziv...taz sik cux tuôr tsês tâu têx muôx thâuv nzor hâur jax đhiê chax chês. Đhiê tsưx tsiêk muôx lok six ntâu jax txơưr, zos nênhs đhiê tsuv xar tơưv, taz sik tas nro puôr lênhx zos đhiê trơưk 11 tsưr ziv đhiê tsênhv thiêz tâu xar tơưv cxaz cov yênhx iz jax txơưr. Đrâuv co, chiê đhiê tsưx tsiêk ziv lov jêv đuô, pox nhuôs tsênhv đhiê tsưx tsiêk đros têx suôz đruôk tôngx, nxêz tôngx. Tul nxeik Dôngr Xênhv Vax, tưz shâuv thiêz muk đhiê tsưx tsiêk đhâu 10 shôngk ntâu, thiêz jê ntơưv no zos tuôx đhiê hâur hnuz “Ntênhs vênhx huôv mênhx cxưx Hmôngz tas nro têz qơưk jiês tiv III” tsưr tsix ntơưv tỉnh Lai Châu shir phaz heik:

          Đros trâu nthuôr uô cêr lov jêv đhiê kênhx Hmôngz cxôngx nzor, đhiê tsưx tsiêk cux zos jax đhiê muôx cxôngx nzor tưz thiêz tsênhv tâu pox nhuôs tuôr tsês jông. Ntơưv Lào Cai, ntâu qơư tâu yênhx lix chiê paz pox nhuôs muôx qơư xênhz huôx, nriêr pâuz thiêz tuôr tsês zuk mênhx cxưx li vênhx huôv jông. Pir li cơưv shâuv, khơưk tsês chiê kênhx Hmôngz Bắc Hà mak tix lâuk Hải Xênhv Zax sơưr yênhx lix. Tix lâuk pheiz kênh:

          Tuôx txos têx jêx jos tsôngv box Hmôngz hâur cheix ntux yiêz, têx suôz kênhx Hmôngz côngv đros tsưr ziv đhiê tsưx tsiêk, tsôngv box chuôs li pov tâu khôngz qiv cheix ntux yiêz ziv sor so, lov jêv thiêz chuôz cxaz cêr sik côngv siêz nhoz têx jêx jos tox siêz./.

(Txâur Vax cxeik nhênhv)