Đăk Lăk: Nênhs Ê Đê uô chơưr xơưk hâur cheix ntux yiêz

Chiê muôx tâu iz huz chơưr xơưk kaz tsuv bax jông cxuô zav chiê uô txos tsưr ziv uô, njuôs xav six hơưv hnuz nhôngs cov huv đros, chiê thâuv zôngv thiêx kaz tiv zix. Cxuô chuôz zis hêir nênhs Ê Đê nhiêk muôx nhiêk tsưr ziv uô tâu chơưr xơưk kaz, tsi xưk li têx ziv txơưr li chơưr uô tâu. Chiê uô chơưr mak tsuv muôz cxur lok uô siêr tsês cov txiêk lok sik muôx njik sor ( tsov lơưr qiv hơưv) shơư đros xaz thiêz xuô blêx hur, đhâu co muôz tso trâu hâur huz vor cov ntov thiêz tsês chiê trâu ntơưv qơư lax khiêv. Niêv lâuk H Nương Byă nhoz jos Ea Tiêu, xã Ea Tiêu, huyện Cư Kuin, tỉnh Đăk Lăk puz pâuz cxaz, tsưr ziv uô chơưr xơưk kaz zos khov txos zav xaz zuk zôngv thiêz tsưr ziv mfông- zav xaz no tâu uô cxôngx têx zav chas ntông pêv har jôngr.“Xaz chiv chir uô thiêx li taz por, uô cxôngx têx chas ntông, blôngx zav har jôngr. Tiv 2 zos yênhx lênhx nênhs li tsưr ziv mfông xa. Tiv zix thiêz zos têx huz tso chơưr tsuv zos têx huz lâus chơưr thiêx li kaz”.

          Yuôr zơưv Ma Pam (Y Bơng Êban) shông no muôx 55 shông, tưz muôx zuôr xar 40 shông zơưv uô chơưr xơưk. Cxôngx thâuv tsênhv zâu, zơưv tưz shâuv zuk txir- iz lênhx nênhs uô chơưr kaz tiv zix hâur jos li tsưr ziv vâuv chơưr. Thâuv hloz tiêr nênhs, đros thiêz tsưr ziv vâuv chơưr xơưk tâu zuk txir kriê trâu, tsi taz uô chơưr hâuk hâur chuôz zis mak zơưv Ma Pam tsênhv uô chơưr chiê muôs trâu pox nhuôs hâur jos thâuv muôx ntênhs tuôs, nox yôngz, nox tsiêz. Cur chuôz zis uô chơưr xơưk cxôngx nzor lok, tov kaz no cur kriê trâu chor hluôk tsưr ziv uô chơưr xơưk chiê tuôr truôx nênhs Ê Đê li hâux lưv chax chês no”.

          Lơưr zơưv Ama Đa ( Y Biol Knul) nhoz jos Ea Tiêu, xã Ea Tiêu, huyện Cư Kuin, tỉnh Đăk Lăk: nênhs Ê Đê heik taz thiêz têx mênhx cxưx nhoz Trường Sơn, Tây Nguyên heik cxuô xar tiêk: chơưr xơưk zos têx njux plik li zav đêx hâuk chiê paz gra cêr môngr jông, shir phaz hâur têx hnuz ntênhs tsiêz yiêz, jos thiêz chuôz zis li têx luôk hâux lưv zov chênhr thâuv tưs cux tsuv muôx chơưr xơưk.“Nênhs Ê Đê txos cheix ntux yiêz tsov lơưr yênhx chuôz zis li theox chênhv, chuôz zis tưs cux tuô keiz, uô chơưr xơưk chiê nox tsiêz, tiêv kruô. Qir cxôngx ciês hnuz no nhoz hâur cur tsêr tưz uô tâu 3 huz. Hnuz no uô chiê bax trâu tos shông yiêz. Tos pox nhuôs cưr tix nênhx tsa nhoz đêz tuôx nox tsiêz, phôngv côngz jông trâu chuôz zis”.

          Hâuk chơưr xơưk zos iz cêr vênhx huôv jông hâur têx mênhx cxưx Tây Nguyên li luz nênhx cxôngx nzor lok. Iz chas chiê hu pos zơưk, hu plik, chơưr xơưk tsênhv tso pov tsênhz mênhx côngv thôngx li cêr niêv côngz siêz jông, tso pov tsưr tsêr li siêz jông tos tiêv kruô. Thiêz hâur têx hnuz tsiêz- tsưr tsêr thiêz kruô sik đros uô cê hâuk chơưr xơưk côngv đros têx suôz đruôs tôngx nxêz tôngx, nthuôr uô cêr lov jêv đhiê pax vuôs. Chơưr xơưk tưz paz uô trâu cxuô lênhx nênhs sđ siz jê shưv đuô thiêz muôx cêr côngv siêz đuô./.

(VOVTN- Txâur Vax cxeik nhênhv)

Chos pax jông jav, sâu tâu “Tỷ nhiêx”, muôx chôngz lênhx kruô tuôx sêiz shuôk

Tsik xar muk sêiz shuôk têx thax tsav qơư jông jav nhoz đêz, cxuô chuôz zis tưz xêir tsov pos Nguyễn Thị Nguyệt thax tsav chos pax jông jav ntơưv xã Chiềng Mung, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La. Pos Nguyễn Thị Hồng Vân nhoz Hà Nội lok sêiz shuôk vax tsêr trâu Sơn La hêik pâuz: “pêz chor niêv txir tuz tuôx uô si trâu ntơưv thax tsav pax jông jav no chiê cxêik đuôz zênhx zav sêiz đaz muôs. Tuôx txos trâu ntơưv no, sêiz pov cxuô zav pax jông jav hênhr”.

Iz chas têx tuz nxêik hluôk tuôx uô si cxêik đuôz zênhx zav, cux muôx chôngz lênhx ntâu tus px nhoz cxuô qơư hâur thax tsav sêiz shuôk cxuô zav pax thiêz nus cơưv shâuv tsưr ziv chos cxuô zav pax jông jav co. Pos Nguyễn Thị Hằng, nhoz đrôngl Hát Lót, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn la tuôx zuôr pax hêik pâuz:“Tuôx sêiz shuôk cxuô zav pax jông jav thiêx pâuz tâu têx pax ntơư tsik tsuôs yuôx cxươz cxiz mak cur thiêx zuôr têx pax ntơư chox muk liv uô trox”

1ha ntâu ar têz chos cxuô zav pax nhoz trơưk ntus cêr lox số 6, tuôx đêz njiê sêiz pov mak jông jav hênhr. Pos Nguyễn Thị Nguyện hêik pâuz: Cur zênhx zos iz lênhx nhiêv cxuô zav pax hâur ntâu shông đhâu lok, taz sik txos shông 2017, cur chuôz zis li zok nriêr tsưr ziv chos cxuô zav pax. Đhâu ntơư, pâuz tâu thax tsav ar ntơưv no nziv chos cxuô zav pax uô jav chiê tsôngv kruô muk lok đhâu tuôx sêiz shuôk thiêz zuôr têx pax co. Hâur shông 2018 đhâu, pos Nguyệt chuôz zis thiêx muôz 7 cxênhz ar chos pax nzir. “Thâuv sđ muôx luz nênhx truôx tuk tsâu sor, txơưv lênhx tưs cux xar txos cxuô zav jông gâux, jông jav thiêz chuôs li cxươz cxiz trâu chuôz zis muôx cêr shir phaz đuô. Uô ntêx zos chos têx pax ntơư trâu zuk sêiz thiêz têx fôngx zưs cux li têx tuz nxêik tuôx ndis shuôk đros trâu muôs têx pax co, sâu tâu mê njik nhiêx txiêx trau chuôz zis”.

Nhiv no, thax tsav qơư chos pax co muôx 300 ntâu zav pax, grê nhiêx muôs iz tsoz zos 50 cxênhz đêiv nhiêx; zav pax uô buôs chos tâu iz shông tror sâu, grê nhiêx iz tsoz zos 150 cxênhz đêiv thiêz cux muôx têx zav pax  buô Sa Pa grê nhiêx ndê txos 80 triệu iz tsoz. Chênhr zos chuôz zis chos cxuô zav pax jông jav hêik ntơư, ziv hnuz ziv muôx chôngz lênhx kruô tuôx uô si, sêiz shuôk thiêz zuôr pos Nguyệt cxuô zav pax, sâu tâu iz tỷ ntâu nhiêx hâur iz shôngk. Pos  Vũ Thị Kim  Liên, nhoz xã Mường Bon-Mai Sơn zos iz lênhx px tsênhv taz tov uô jos chos thiêz tsưx phưv chor pax hêik ntơư, sâu tâu 6 triệu đêiv nhiêx hâur iz luz hli thiêz pos Nguyệt chuôz zis cux tsik so muôx hâux lưv trâu tsôngv px hâur thax tsav uô, muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx chox lok sir zôngv hâur chuôz zis.“Txix pos Nguyệt muôx thax tsav qơư chos pax ntơư, cur thiêx tâu sêiz pov cxuô zav pax jông jav thiêz muôx phênhv sâu tâu nhiêx txiêx chox lok sir zôngv trâu chuôz zis”

Hâur têx hnuz ntux yar đris, zos tsôngv kruô muk đhâu đrôngl Sơn la, txơưv li chas tsôngv sđ cux zênhx tâu sêiz pov njôngr thax tsav qơư chos pax jông jav hêik sâu nhoz trơưr siêz tsik plox./.

                                                (Tsu cxêik nhênhv-Bích Thuỷ)