Pôa A Hler, hdroâng kuăn ngo Rơteăng, ối a thôn Kon Kơlok, cheăm Đak Mar, tơring Đak Hà, kong pơlê Kontum tơdah rơnó hơngui kố hiăng 66 hơnăm. Pôa tối, hơnăm 1995 ngiâ hdrối nah, rơpo\ng trâm hên pá puât, plâ hơnăm bu ‘nâi pêi báu chiâk deăng môi rơnó. Hơnăm ki lâi kong mêi tô tro, khía ‘ló xuân bu bê kế kâ rêm hâi. Hơnăm ki kong tô khăng khoăng, têa kân lân lu kơklêa, ôh tá tu\m phái kâ cho tơdroăng ki hmâ trâm. Ôh tá vâ kơklêa, kơtiê đi đo, pôa lăm tăng hriâm mâu rơpo\ng pêi cheăng kâ rơkê a kong pơlê ki ê môi tiah Daklak, Gialai…Troh hơnăm 1996, hlá pêi báu klâng, pôa pơkâ pêt kơphế, kơxu, loăng ‘mố [a\ hía hé.

Troh nôkố, rơpo\ng pôa A Hler ai lối 2 hectar kơphế, 1 hectar kơxu, 5 sao klâng têa [a\ khu kơpôu ro chu châ chât to. Xêo kơxo# liăn mơ’no cheăng, rêm hơnăm, rơpo\ng pôa pêi lo châ 250 rơtuh liăn. Tối ‘na túa ki rơkê tơtro pêi cheăng kâ dêi tơná, pôa A Hler mơnhên, hriâm kih thua#t, kơhnâ pêi cheăng cho túa vâ pêi châ tơ-[rê:

Pôa A Hler, ngế ki rơkê pêi chiâk deăng ối dêi a hngêi tơná

‘’Kal thế đi đo hriâm tâp vâ hlê ple\ng, thế ‘nâi túa tơmiât pêi cheăng, xúa mâu khoa ho\k kih thua#t tung pêi chiâk deăng vâ châ tơ-[rê. Pak^ng mê, kal tơku\m ivá, ru\m môi tuăn kum dêi pó tung tơdroăng rêh ối xuân môi tiah tung pêi chiâk deăng. Hdrối nah, á pêi cheăng tơbrêi tơbrêh, xúa ivá hên. Nôkố ôh tá tơbrêi tơbrêh môi tiah hdrối nah xếo, rêm tơdroăng cheăng xúa kơmăi kơmok, chôu pêi cheăng chu kơdroh iâ. Rơpo\ng á nôkố hiăng pêi pêt loăng plâi ton hâi môi tiah kơphế, kơxu, loăng ‘mố [a\ pêt báu klâng’’.

Pôa A Hler hiăng ai kế tơmeăm khoăng tơniăn, môi toăng hngêi kân rơdâ, mơjiâng pro môi tiah kong têa vâi, mơjiâng sap hơnăm 2015. Tung hngêi ai tu\m kế tơmeăm khoăng. Kơdrum rơtâ tá hngêi kân rơdâ 3.700 met karê [a\ hngêi ki paro\ng hngêi ối cho tíu vâ ‘măn rơxế honđa [a\ kơmăi kơmok kum tung pêi chiâk deăng.

Xo vế túa ki rơkê tơtro pêt loăng plâi ton hâi [a\ păn mơnăn mơnôa, pôa A Hler ôh tá kơmêi kơxiâp, đi đo hbrâ tơnáu kum mâu rơpo\ng tung thôn kih thua#t rak ngăn, rơvât phon ăm loăng kơphế, kơxu, loăng ‘mố. Hên rơpo\ng hriâm tiô A Hler hơ’lêh pêt loăng plâi ton hâi, hlối păn mơnăn mơnôa, hiăng mơ-eăm hluăn ing kơtiê. Pôa A Bôm, Krâ pơlê Kon Kơlok tối ‘na pôa A Hler môi tiah kố:

‘’Pôa A Hler cho môi ngế kơhnâ kum vâi krâ nho\ng o tung thôn, pôa hiăng mơdoh chôu hnê mơhno vâi krâ nho\ng o ‘na pêi cheăng kâ. Ôh tá xê tơbleăng ăm vâi krâ nho\ng o tung roh hôp, mê pôa ối râng ko\ng hnê cheăng pêi ăm vâi krâ nho\ng o a chiâk deăng ‘na kih thua#t pêt mâu loăng plâi, nôkố hên rơpo\ng hiăng ai kế kâ tơmeăm ‘măn’’.

Ôh tá xê to pêi cheăng kâ rơkê, on veăng pôa A Hler ối tơmâng, hnê mơhno [a\ rak ngăn ăm kuăn ‘ne\ng hriâm tâp troh tá tui lui. Pôa ai 4 ngế kuăn, 2 ngế kơnốu, 2 ngế kơdrâi, hiăng kân, ai cheăng pêi tơniăn. Kuăn kơnốu rơmúa cho kăn [o# xêo liăn dêi Ko\ng ti kơphế 704; kuăn kơdrâi cho Kăn pho\ hnê ngăn khu vâi kơdrâi cheăm Đak Mar, kuăn kơnố ki hơdrui pro ko\ng nhân Ko\ng ti kơphế [a\ kuăn kơdrâi hdrui nếo mơgêi hngêi trung trung kâp Y te# kong pơlê Kontum. Pôa A Hler tối:

‘’Á hlo hriâm tu\m tơdroăng cho kal, xua mê á xuân mơhnhôk kuăn lăm hriâm. Hriâm vâ ‘nâi hên tơdroăng, ai cheăng pêi, ‘nâi tơmiât pêi cheăng kâ’’.

Pôa Đinh Thư – Kăn pho\ hnê ngăn cheăng Đảng cheăm Đak Mar, Đak Hà, Kontum tối ăm ‘nâi:

‘’Pôa A Hler đi đo mơ-eăm pơtâng tối ăm vâi krâ nho\ng o tung pơlê thế hriâm tâp, hriâm túa ki rơkê tơtro, hriâm túa pêi cheăng kâ, tơdroăng rêh ối. Pôa kơhnâ tung tơdroăng hnê mơhno túa pêi khoa hok, xúa khoa ho\k tung pêi chiâk deăng, ki má lối cho hriâm mâu rơpo\ng ki pêi rơkê dêi nho\ng o mơngế Xuăn achê thôn, tung cheăm. Pôa hnê ăm vâi krâ túa păn mơnăn mơnôa, rak ngăn tu\m loăng plâi. Xua mâu hdrê nếo tung pêi chiâk deăng môi tiah kơphế, kơxu, mâu hdrê loăng plâi ki kơnâ liăn. Hơnăm 2016, pôa A Hler châ vâi krâ nho\ng o rah xo cho ngế ki kuăn pơlê nhua#m pâ loi tơngah dêi thôn, [a\ xuân cho 1 tung 4 ngế châ kuăn pơlê rah xo cho ngế kuăn pơlê nhua#m pâ, loi tơngah dêi cheăm’’.

Troh nôkố, tâi tâng mâu rơpo\ng tung thôn Kon Kơlok pơrá pêi pêt loăng plâi ton hâi, ôh tá xê to tơkôm to báu ki pêi pêt tung chiâk môi tiah hdrối nah. Rơpo\ng hiăng ai ki vâ iâ 400 xiâm kơphế, dâng 4 sao. Thôn ôh tá ai rơpo\ng kơtiê. Hơnăm nếo troh, pôa A Hler tơmiât vâ pêi cheăng ki nếo:

‘’Vâi krâ nho\ng o a kố tối tơchuâm hiăng mơnhông mơdêk. Tung hơnăm 2017 kố thế mơ-eăm tơku\m ivá [a\ hiâm tuăn tơmiât rơkê hên tâ. Hơnăm kố nah, á pêi kơphế bu to mê tê, laga tung hơnăm nếo kố a kô châ lối 20 ta#n tơngi klêng. Á tơmiât, vâi krâ nho\ng o pin thế mơ-eăm ru\m môi tuăn pêi cheăng kâ mơnhông mơdêk tâ mê nếo’’.

Rơnó hơngui Đinh Dậu 2017 hiăng troh, Kon Kơlok hiăng ôh tá ai xếo rơpo\ng kơklêa, rơpo\ng kro mơdro\ng pơtối hên. Tơdroăng tơ’noăng pêi chiâk deăng troh mâu rơpo\ng hơnăm ối nếo xuân rế krâm. Môi tiah pôa A Hler pói vâ, vâi krâ nho\ng o kơbố xuân mơ-eăm [a\ ivá, tuăn ngoâ rơkê dêi tơná, pơlê pơla kô phâi tơtô.

Nhat Lisa chêh tối

A Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng