Rơnó krí xo kế tơmeăm pơla hdrối kố nah, rơpo\ng ngoh Lê Quang Thành, ối a thôn Phú An, cheăm Ia Le, tơring }ư\ Pưh, kong pơlê Gia Lai pêt lối 2 ha tơ-uâ. Tiô ngoh Thanh tối, ki dâi le\m dêi tơ-ôu rơnó kố kơdroh hên tâng vâ pơchông [ă mâu rơnó ki hdrối. 2 ha tơ-uâ châ krí xo  dâng 7 ta#n plâi, kơdroh lối 80% tâng vâ pơchông [ă mâu hơnăm ki hdrối mê hía nah. Xua mê, maluâ yă tơ-uâ dêi rơnó pơla kố ai yă tê kơnâ, la liăn tơkâ dêi rơpo\ng tung rơnó kố la ôh tá hên:

Rơpo\ng á krí xo dêi hơnăm kố ôh tá châ hên, plâi tơ-uâ ôh tá hênmê kơxo# liăn châ ôh tá hên tâng vâ pơchông [ă mâu hơnăm mê hía nah. Xiâm kố khoh chiâng trâm tơdroăng ki ôh tá ai plâi hên cho xua ing kong prâi, ing mê chiâng ai pơreăng xông kâ ‘nhiê, mê chiâng pro ôh tá châ klâi, ôh tá ai plâi’’.

}ư\ Pưh cho môi tung mâu tơring ki pêt tơ-uâ hên má môi a kong pơlê Gia Lai [ă [ăng tơnêi pêt rêm hơnăm sap ing 600 – 1 rơpâu ha. Yă tơ-uâ rơnó kố nah kơnâ, ai drêng ‘nâ tâk troh 12 rơpâu liăn/kg, tâk péa hdroh tâng vâ pơchông [ă hên hơnăm. Mơhé yă kơnâ, la ki liăn tơkâ dêi kuăn pơlê pêt tơ-uâ a kố ôh tá hlo tâk, xua ôh tá dâi le\m bu châ dâng 10 ta#n/ha, kơdroh tơdế tâng [ă pơchông [ă rêm hơnăm mê hía nah. Ai mâu rơpo\ng ki ‘nâ xuân tro lu\p ó xua kơdroh sap ing 80 – 90%, tơ-uâ xuân ôh tá ai plâi hên.

Rơtế [ă tơ-uâ, pêt mơjiâng kế tơmeăm dêi kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng a Gia Lai tung mâu hơnăm hiăng luâ đi đo ôh tá tơniăn. Tơdroăng ki kế tơmeăm pêt plâi kơtốu hên la tê ôh tá ai yă, kế tơmeăm tê ai yă la ôh tá ai plâi, thăm nếo ôh tá châ klâi lu\p tâi tâng hmâ trâm đi đo. Ki xiâm cho pía kái. Mơ’nui hơnăm 2016, apoăng hơnăm 2017, tung tơdroăng ki kong tôu mơdrăng khăng khoăng, pía kái a Gia Lai kơdroh tơdế, tung pơla yă pía kái xuân kơdroh, pro kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng tro lu\p ó. Jâ Nguyễn Thị Thanh Danh, ối a thôn 6, cheăm Hà Tam, tơring Đak Pơ, ăm ‘nâi:

Kuăn pơlê a kố xuân tro lu\p hên. Yă tê kế tơmeăm chu kơdroh ó khât [ă kong prâi ôh tá tơniăn. Rêm rơpo\ng pêi lu\p sap ing 60 – 70 rơtuh liăn. Nôkố tro lu\p tiah mê, ngin tơpá khât.

Tiô pôa Phạm Thanh Vân, kăn hnê ngăn Vi [an cheăm Sró, tơring Kong Chro, kong pơlê Gia Lai tối, [ă mâu cheăm kơpong hngế hngo, tơdroăng ki tơnêi tơníu kong prâi ôh tá tơniăn, kuăn pơlê bu pêt to mâu hdrê loăng ki iâ hâi. Kố cho mâu hdrê ki tơ’lêi tro tơdjâk xua kong prâi [ă kơchô tê mơdró, ôh tá ai plâi, yă tê ôh tá kơnâ mê kô pro ăm tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê ôh tá tơniăn. Xua mê, tiô pôa Vân, Tơnêi têa kal hriăn ngăn mâu troăng hơlâ tơtro vâ kum kuăn pơlê hmiên tuăn pêi pêt kế tơmeăm, tơniăn tung rêh ối:

Ngin tơmiât hên khât [ă mâu tơdroăng ki xơpá dêi vâi krâ nho\ng o ‘na tơdroăng ki tê kế tơmeăm ki peie lo ôh tá tơniăn. Vâi krâ nho\ng o ôh tá ‘nâi hdrối ôh. Ngin rơhêng vâ ‘na tơdroăng cheăng la ngiâ, khu râ kăn athế ai troăng hơlâ pơkâ nhên, tơru\m lơ môi tiah lâi vâ kế tơmeăm tê tung la ngiâ dêi vâi krâ nho\ng o gá tơ’lêi hlâu tâ’’.

Rơtế [ă mâu tơdroăng ki ôh tá mơhúa ‘na kong prâi, pơreăng kâ ‘nhiê, tơdroăng ki kế tơmeăm châ tê xuân cho tơdroăng ki kal má môi dêi kơvâ pêi chiâk pêi deăng Gia Lai. Tung pơla mê, môi troăng hơlâ pơkâ ‘na tung la ngiâ vâ kum kơdroh ki ôh tá mơhúa cho Baoh hiâm pêi chiâk deăng gá ối hngế khât [ă kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng..

Tiô pơkâ 135 hơnăm 2011 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh ‘na tơdroăng ki pêi pro tíu pơkâ baoh hiâm pêi chiâk deăng, bu ai mâu túa hdrê pêt, mơnăn păn châ pơkâ tíu [ă bu châ xúa a mâu kong pơlê tung tơnêi têa. Tung pơla mê, Gia Lai [ă mâu kong pơlê kơpong Tây Nguyên tá hâi tối tơbleăng troăng hơlâ kố, mơhé kố cho mâu kong pơlê ki ai tơdroăng cheăng kâ ki hên cho peie chiâk pêi deăng. Vâi krâ nho\ng o tung kơpong dế kal khât ai troăng hơlâ to\ng kum ki nhên. Pôa Võ Văn Hưng, kăn pơkuâ [ơrô ngăn pêi chiâk pêi deăng tơring Kong Chro, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi:

Mâu hdrê pêt a tơring kố, môi tiah alâi, pôm, pía kái [ă mâu hdrê kơchâi, prá ôh tá tơniăn ‘na ki tê, mê chiâng pro tơpá khât ăm kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng. Tung 21 to kong pơlê, pơlê kong kân tung lâp tơnêi têa pêi pro tíu ki pơkâ ‘na Baoh hiâm pêi chiâk deăng mê Gia Lai tá hâi châ xo tơdroăng kố. Kố cho tơdroăng ki rơhêng vâ kuăn pơlê a Gia Lai re#ng châ xo tơdroăng to\ng kum dêi Tơnêi têa [ă kuăn pơlê, vâ kuăn pơlê hmiên tuăn pêt mơjiâng kế tơmeăm drêng kong mê khía mơhot, pơreăng xông kâ ‘nhiê, kum kuăn pơlê tơniăn tung pêt mơjiâng.

Gia Lai tối phá, mâu kong pơlê Tây Nguyên tối tơdjuôm cho tíu ki ai hlâu kế tơmeăm ki vâ pêt mơjiâng xúa ai hên tơnêi pêi. Laga, kố cho môi tung mâu tơnêi tơníu ki kơtiê má môi tung lâp tơnêi têa. Pêi pêt kế tơmeăm, tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê xuân ối trâm hên tơdroăng ki ôh tá tơniăn. Khu kăn pơkuâ, kuăn pơlê a tíu kố dế tơkôm ai tơ’nôm mâu troăng hơlâ pơkâ châ tơ-[rê ‘na pêi chiâk pêi deăng vâ mơnhông mơdêk tiô túa krá tơniăn ton. Tung mê, baoh hiâm pêi chiâk deăng cho môi tung mâu troăng hơlâ ki dế châ tơkôm má môi, kum kuăn pơlê kơdroh iâ tơdroăng ki ôh tá mơhúa xua pêi kế tơmeăm ôh tá lo, tê ôh tá ai yă.

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng