Kơdrum kơxái tiu lối 1 rơpâu 100 xiâm tung pơla hiăng ai plâi dêi rơpo\ng pôa Nguyễn Quang Tùng, ối a thôn 23, cheăm Ea Ning, tơring }ư\ Kui` pơrá ngiât drêh le\m, ai hên h^n kơpâu ki dâi le\m, mơhno tối tung la ngiâ kố châ krí xo dêi tiu hên.

Pôa Nguyễn Quang Tùng tối ăm ‘nâi, hdrối nah, rơpo\ng pôa rak ngăn dêi kơdrum tiu, liăn rôe phon xuân hrê hên, klêi mê, tung kơdrum tiu to ton hlo ai mâu xiâm tiu ‘’re\ng hlâ’’, ‘’hrá hlâ’’, xua tung kơdrum, tơdroăng ki chiâ mơ’no têa lo tiô têa hbrông pêi pro tá hâi teăm tơtro túa kih thuât.

Maluâ ti mê, sap apoăng hơnăm 2014 troh nốkố, mâu kăn [o# Vie#n rak ngăn hdrê loăng tơnêi têa hiăng hnê túa ki cho mơ’no têa tung kơdrum, rêm hdroh kong mêi, têa kô re\ng xôe, mê khoh ôh tá tro têa lu, mê khoh ôh tá tro pơreăng tâ tú oâ. Pôa Tùng tối:

‘’Kăn [o# Vie#n khoa hok dêi Khu xiâm ngăn ‘na chiâk deăng hiăng troh hnê ngin túa pro kơ’noăng têa, cho mơ’no têa, pêi pro tro tiô khoa hok, klêi mê, ối hbruô ăm ngin mâu phon ki pro [ă rêi nhâ-hlá loăng, ki tối cho sinh hok vâ rơvât  ăm tiu.

Troh nốkố, preăng hlo tiu ai tơdroăng ‘’re\ng hlâ’’, ‘’hrá hlâ’’, hiăng kơdroh hên tâng vâ pơchông ngăn [ă hdrối nah, xúa phon rêi nhâ, hlá loăng hlo hiăng tơ-[rê tâ phon pơkeăng, phon pơkeăng hiăng kơdroh châ 30% tâng vâ pơchông ngăn [ă hdrối nah’’.

Xuân châ to\ng kum pêt, rak ngăn vâ hbrâ mơdât pơreăng ‘’re\ng hlâ’’, ‘’hrá hlâ’’ xua kơxái tiu hiăng châ xúa phon rêi nhâ, hlá loăng sinh học, mê lối 3 hơnăm hiăng hluâ, kơdrum tiu ki ai lối 500 xiâm tiu dêi ngoh Bùi Vũ Lê Trung ối thôn 24, cheăm Ea Ning, tơring }ư\ Kui` hiăng châ krí xo dêi sap 1 ta#n 6 troh 1 ta#n 8 pơ’leăng tiu rêm hơnăm.

Ki rơhêng vâ tối akố, pá ai hlo xếo tiu ki ‘’re\ng hlâ’’, ‘’hrá  hlâ’’ akố. Ngoh Trung mơnhên tối:

‘’Tiu a hngêi á dế răng hlâ, châ Vie#n ngăn ‘na khoa hok kum ăm rơpo\ng á mâu phon ki pro [ă rêi nhâ, hlá loăng vâ xôh ăm kơxái tiu, mê mâu kơxái tiu ki hlâ nôkố hiăng xông dâi le\m, troh hơnăm má 3 ôh tá ai xếo xiâm tiu ki răng hlâ.

Hơnăm ki krí roh xiâm nah bu châ krí 1 ta#n 5 tê mê nôkố hiăng krí châ 1 ta#n 8. Kơxái chiâng dâi le\m ôh tá tro oâ hdrong kâ ‘nhê’’.

Jâ Nguyễn Phương Trúc Linh, kăn [o# ngăn ‘na Khu pêi pêt [ă rak vế hdrê loăng tơring }ư\ Kui` tối ăm ‘nâi, tơdroăng rak ngăn kơxái tiu vâ hbrâ mơdât pơreăng ‘’re\ng hlâ’’, ‘’hrá hlâ’’ ki ‘ló athế xúa phon rêi nhâ, hlá loăng ki tối sinh hok, ôh tá xúa phon pơkeăng, tơdroăng kố hiăng châ Vie#n rak ngăn hdrê loăng dêi tơnêi têa tơru\m cheăng [ă Khu hriăn ngăn ‘na pêi pêt [ă rak vế hdrê loăng pêt dêi tơring hiăng hriăn ngăn [ă pêi pro sap ing khế 2 hơnăm 2014.

Tơdroăng kố hiăng châ mơnúa pêi pro tung tơnêi ki rơdâ 5 ha dêi 5 rơpo\ng kuăn pơlê a cheăm Ea Ning, kơpong ki kal xiâm dêi tíu ki pê7 kơxái tiu dêi tơring }ư\ Kui`.

Túa ki pêi pêt, rak ngăn ki hên cho xúa phon rêi nhâ, hlá loăng, cho túa phon sinh hok ki nếo.

Troh nôkố, kơxo# tơnêi ki pêt tiu kố hiăng chiâng dâi le\m, pơ’leăng tiu xuân hiăng dâi le\m, xú ho\m. Jâ Nguyễn Phương Trúc Linh tối ăm ‘nâi:

‘’Apoăng rơnó ngin hiăng xo pơ’leăng tiu vâ mơnhên ngăn, klêi mơnhên ngăn ngin rơvât phon, klêi mê ngin vêh xo pơ’leăng tiu ki ê nếo vâ séa ngăn, hdrối rơvât phon ngăn ga dâi le\m ti lâi.

Pơ’leăng tiu klêi kơ’nâi krí xo ga krúa le\m ‘nâng, plâi ga kân, chí le\m [ă mơ’no tê tơngi kong têa ê châ liăn hên. Tơdrêng mê, ngin xúa mâu phon ki pro ing rêi nhâ, hlá loăng, cho chiâ pro kơ’noăng mơ’no têa hiu tro tiô khoa hok, mê khoh chía kơdroh pơreăng ‘’re\ng hlâ’’, ‘’hrá hlâ’’.

Kơxo# phon pơkeăng ki tơvât xuân hiăng chu kơdroh, xua hiăng ‘nâi xúa phon rêi nhâ, hlá loăng ki tơniăn’’.

Tiô tơdroăng ki séa mơnhên ngăn dêi {ơrô ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê dêi tơring }ư\ Kui` tối, troh chôu phut kố, tơring ai dâng 4 rơpâu ha deăng tiu, tung mê, ai lối 2 rơpâu 500 ha dế ai plâi, tâng vâ riân ngăn kuăn pơlê châ krí xo dêi vâ chê 9 rơpâu ta#n rêm hơnăm.

Maluâ ti mê, túa ki mơdâ pêt tơmeăm dêi kuăn pơlê ki xiâm cho kơnôm to pêi pêt tiu túa roh vâi krâ ton nah, xua phon vô cơ, pro pơ’leăng tiu ôh tá dâi to lâi, pơ’leăng xuân ôh tá xú ho\m to lâi.

Tơdrêng amê, hyôh kong prâi đi đo hơ’lêh, kô tơ’lêi pro ăm khu oâ hdrong re\ng tâ tú, malối, pơreăng ki pro ‘’re\ng hlâ’’, ‘’hrá hlâ’’.

Túa mơdâ pêt, rak ngăn kơxái tiu xua Vie#n rak ngăn hdrê loăng tơru\m cheăng [ă Khu ngăn ‘na pêi pêt tơmeăm dêi tơring ki mơnúa mơdâ pêt a cheăm Ea Ning, apoănug hlo hiăng chía tơniăn.

Jâ Lương Thị Ninh, Kăn pho\ ngăn ‘na tíu pêi pêt rak ngăn hdrê loăng dêi tơring }ư Kui` tối ăm ‘nâi, la ngia kố ah kô po rơdâ túa pêi pêt tiu tiô túa ki kố:

‘’Tung la ngiâ kố ah, rơtế [ă Vi [an hnê ngăn tơring [ă Vie#n rak vế hdrê loăng dêi tơnêi têa pin kô tơku\m po hneăng hôp mơgêi túa cheăng kố, klêi mê, ngin kô po rơdâ túa ki kố tung lâp tơring.

Kố cho túa cheăng ki nếo vâ vâi krâ-nho\ng o ki pêi chiâk deăng tung lâp tơring troh hriâm [ối ‘na ki rơkê ple\ng dêi khoa hok kih thuât nếo, xuân môi tiah tơdroăng ki rơkê dêi vâi krâ-nho\ng o hiăng ‘nâi, rơkê cheăng’’.

Dak Lak cho kong pơlê ki ai tơnêi chiâk deăng pêt tiu hên má môi tung lâp tơnêi têa, ai lối 28 rơpâu ha, kuăn pơlê châ krí xo dêi 37 rơpâu ta#n 1 hơnăm.

Maluâ ti mê, bu ai dâng 2/3 pơ’leăng tiu a DakLak châ mơnhên tối cho kơxo# pơ’leăng tiu ki dâi le\m, tơxâng vâ mơ’no tê troh a mâu hngêi kơchơ, môi tiah: Mih, Nhuk, Hàn  Quốc [ă châu Âu [ă mâu tíu ki ê.

Vâ tiu thăm rế châ tê mơ’no hên, [ă hên tíu vâ rôe, mê khu râ pơkuâ ngăn’na chiâk deăng kal athế thăm mơnhông mơdêk hên tâ nếo ‘na troăng hơlâ ki mơjiâng pơ’leăng tiu ki tơxâng [ă tơdroăng kal vâ dêi lâp plâi tơnêi.

Túa ki pêt tiu krúa le\m, xua mâu phon pro [ă rêi nhâ, hlá loăng, xúa mâu phon hưh cơ ki dâi le\m vâ kum ăm tiu kơtóu hên, dâi le\m [ă châ hluăn ing tơdroăng ki pá ăm kuăn pơlê.