Pơla kố, a mâu [ăng deăng pêt pôm ló Nhuk dêi cheăm Dur Kman, tơring Krông Ana, kong pơlê Dak Lak kuăn pơlê dế tơku\m lâk dêi pôm. Pôa Lê Đình Khương, ối a Buôn Triết, cheăm Dur Kman, tơring Krông Ana hiăng hên hơnăm kố pêt pôm ló Nhuk ăm ‘nâi, tâng vâ pơchông [ă rêm hơnăm, pôm ló hơnăm kố châ hên, la yă tê chu rơpâ ó, lu\p hên ‘nâng.

Rêm hơnăm ôh tá ai pôm ló vâ tê, hên drêng ‘nâ yă to kơnâ sap 15-16 rơpâu liăn 1 kilô. La hơnăm kố apoăng rơnó tê bú ai 13 rơpâu liăn 1 kilô tâng ăm vâi rôe xêh tâi môi [ăng deăng, la troh nôkố bú 3-4 rơpâu liăn 1 kilô pro kuăn pơlê lu\p hên ‘nâng. Rêm ha mơni kô lu\p sap 30-35 rơtuh liăn. Ngin bú púi vâ tíu ki rôe tê ăm kong têa ê tơniăn vâ kuăn pơlê pôi tá ối lôi hên dêi pôm, ôh tá tro lu\p

Tơdroăng ki lơ tơmâng hên to ‘na tíu vâ tê cho kong têa Sinuâ mê khoh pro mơngế pêt pôm ló Nhuk trâm hên tơdroăng pá.

‘Na pôa Nguyễn Đức Hùng ối a buôn Triết, cheăm Dur Kman, tơring Krông Ana tối ăm ‘nâi: Hơnăm nah, hlo kuăn pơlê tung kơpong pêt pôm ló Nhuk châ xo dêi liăn tơkâ sap 80-90 rơtuh liăn tung 1 ha, pôa hiăng mung liăn dêi hngêi rak liăn 150 rơtuh vâ hơ’lêh pêt pôm ló a 3 ha tơnêi ki pêt báu ôh tá châ xo hên. Klêi hên khế ‘no liăn rak ngăn, [ă klâng pêt pôm ló xông drêh ngiât le\m, pôm hên, ngăn hlối le\m. Nôkố hiăng troh rơnó lâk xo pôm, la yă tê chu rơpâ ó pá ‘nâng vâ tê. Mê mơni kô pá vâ châ xo dêi liăn ki ‘no pêt apoăng, kơxo# liăn mung dêi hngêi rak liăn hâi ‘nâi xo liăn u lâi vâ tơvêh:

Hơnăm nah kuăn pơlê a kố vâi tơxup dêi rơpó pêt, tê túa ki ăm vâi rôe lâk xêh a klâng, tâi tâng môi [ăng deăng ki pêt pôm tung 1 ha thế châ xo sap 130-140 rơtuh liăn tung 1 ha mê rơpo\ng á hiăng hơ’lêh dêi 3 ha báu klâng ki ôh tá châ xo hên pêt pôm ló nếo. La hơnăm kố bú sap ing 30-35 rơtuh liăn tê tung 1 ha, thăm nếo vâi ối ôh tá vâ rôe, tung pơla mê, liăn ‘no rôe hdrê pêt apoăng tung 1 ha tâi 50 rơtuh liăn. Tâng vâi ôh tá vâ rôe mê rơpo\ng hngêi gá thế po tah tâi vâ mơdâ pêt dêi báu nếo vâ teăm rơnó, liăn ki mung dêi hngêi rak liăn mơni thế tê tơnêi klâng vâ mơdrếo, hngêi rak liăn ôh tá ăm pin tơvêh hrá.

Pôm ló Nhuk pêt a Dak Lak hơnăm kố ai châ hên la yă chu rơpâ tơdroăng tê

Tiô mâu tíu ki rôe tối, ti lâi hơnăm kố pôm ló Nhuk chu rơpâ yă cho xúa mâu cheăm tơring dêi mâu kong pơlê tung kơpong Tây Nguyên tơxup dêi rơpó pêt hên pôm ló, lơ po rơdâ deăng pêt hên, pôm hên h^n. Tung pơla mê tíu ki vâ tê ăm kong têa ê dế trâm hên xahpá. Jâ Nguyễn Thị Mỹ Dung, ngế pơkuâ khu mơdró rôe kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ai inâi Dũng Dung Sài Gòn, a cheăm Dur Kman, tơring Krông Ana, tối ăm ‘nâi nhên:

‘’A rôe pôm ló a mâu: tơring Krông Ana, kong pơlê Dak Lak, rôe dêi mâu kong pơlê Gia Lai [ă kong pơlê Dak Nông châ lối 4 hơnăm kố, rêm hâi rôe dâng 40-50 ta#n. Tối tơchoâm yă tê hơnăm kố rơpâ ‘nâng, drêng pơxiâm troh rơnó yă a kơlo 11 rơpâu liăn 1 k^, nôkố hiăng chu ối 3 rơpâu 500 liăn 1 kilô. Yă pôm ló rơpâ cho xua rêm tíu dế lâk dêi pôm, kong prâi peăng kơnho\ng tô ó mê iâ mơngế ki vâ kâ pôm. Pak^ng mê, mâu ko\ng ti ki má môi dêi Sinuâ vâi ôh tá rôe hên môi tiah hdrối mê hía nah, khoh pro yă pôm ló chiâng chu rơpâ.

Tiô riên ngăn dêi {ơrô ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê tơring Krông Ana, rơnó xeăng tôu hơnăm kố, kong pơlê pêt ai 350 ha pôm ló Nhuk. Kố cho kơpong tơnêi ki le\m tơtro [ă tơdroăng pêt hdrê pôm ló kố, mê pôm chiâng ai châ hên châ xo sap 18-20 ta#n tung môi ha. Tiô pôa Võ Văn Nam, Kăn [ơrô ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê dêi tơring Krông Ana ăm ‘nâi: to lâi hơnăm achê kố, tơdroăng pêt pôm ló Nhuk pro pơxúa hên mê kuăn pơlê chiâng tơxup dêi rơpó pêt hdrê pôm ló kố. Drêng tơdroăng pêt châ xo pôm hên luâ kơ kơxo# ki vâi vâ rôe, yă pôm kô chu rơpâ pro chiâng lu\p hên cho tơdroăng ki pin ôh tá chiâng vâ ví.

Mơngế pêt pôm ló Nhuk a Dak Lak mơni kô lu\p hên sap 45-50 rơtuh liăng thung môi ha

Nôkố yă pôm ló chu rơpâ pá xôp 4 rơpâu liăn 1 kilô, ngăn ‘na tơdroăng rôe tung hơnăm ki pêt 2017-2018, ngin hnê tối hdrối ăm kuăn pơlê ki ối tung tơring thế pêt a mâu tơnêi deăng ki a ‘ngêi, tơlê têa châ hiu ôh tá toăng tung deăng ki pêt pôm, vâ ví kơpong ki klong vâ pôm ai châ hên. Kuăn pơlê xuân thế rah túa hdrê pôm ki tơtro vâ pêt pôm ki mê châ tê ăm kong têa ê. Mâu [ăng klâng pêt pôm ki oh tá tro thế hơ’lêh pêt hdrê loăng plâi ki ê môi tiah pêt báu, pêt a lâi vâ kơdroh ki lu\p hên.

Tiô khu ngăn ‘na pêt loăng plâi [ă rak pơkeăng xôh kơdê ôa hdrong, Khu ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê dêi kong pơlê Dak Lak, rơnó xeăng tô hơnăm 2017-2018, lâp tung kong pơlê ai dâng 2.000 ha pôm ló Nhuk. Troh nôkố, kuăn pơlê hiăng châ xo dêi pôm dâng tơdế. {ă tơdroăng pêt pôm ló Nhuk chu rơpâ yă ó luâ râ môi tiah hơnăm kố môi pâ cho xúa kuăn pơlê lơ po rơdâ tơnêi pêt pôm pro rơdâ tơnêi pêt pôm hmâng to tơná vâ ôh tá vâ tơmiât nhên hdrối ‘nôi, oh tá vâ tơmiât troh tơdroăng ki vâ tê pôm mê ah.

Tuấn Long chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng