Phá tơ-ê [ă Hdroâng Rơđế ki ê, mơngế Rơđế Bih a {uôn Trâp, pơlê kân {uôn Trâp, tơring Krông Ana, kong pơlê Dak Lak hiăng ton to lâi hơnăm kố ai khu to\n chêng tơgôu koăng cho vâi kơdrâi, vâi hmâ lăm mơđah hên hdroh drêng ai leh mơd^ng ki lâi ‘lo tung pơlê cheăm, tơring, kong pơlê lơ kong pơlê ki ê. Kơtum chêng ki nâl Rơđế tối dêi Ching Jhô dêi khu vâi kơdrâi kố ai 6 kơtâ chêng [ă 1 to hơkâ kân. Kơtum chêng ki mê châ klâ axoăng 3 khu, tơkéa vâ tối péa ngế to\n achê dêi pó vâ pơtro tiô tơdấa êng tiâ, hơkâ cho tơmeăm ki vâ rak ăm rơ-rêk tơtro đi đo.

Kơchêng dêi khu to\n [uôn Trâp

Drêng mơđah to\n chêng tơgôu koăng mê, mâu vâi kơdrâi xông tâng, prôk sap ing peăng pá hơ-‘vá mơdá troh peăng pa hơ’ếo. Jâ H’Riu H’Mok, Ngế pơkuâ xiâm Khu to\n chêng Djô a {uôn Trâp tối ăm ‘nâi tiah kố, tung mâu hơnăm hdrối mê hía nah, khu to\n chêng Jhô {uôn Trâp hiăng châ krếo thế lăm mơđah to\n hên tung tơnêi têa [ă kong têa ê. Maluâ ti mê, dế nôkố hên mâu ngế tung khu to\n chêng kố hơnăm hiăng krâ, đi đo châi tamo mê tơdroăng ki hriâm [ă mơđah ôh tá châ pêi pro pơtối đi đo.

Hlo ai tơdroăng ki mê, vâ pơtối rak vế, chôu ‘măn mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo, xâu xo ah hmôi kô hía lôi, mê vâi nâ o tung khu hiăng kơdo mơ-eăm po lâm hnê mơhno ăm khu rơxông nếo tung pơlê vâ pơtối châ ‘măn rak.

‘’Pin athế kơdo mơ-eăm hnê mơhno ăm rơxông nếo vâ vâi ki mê pơtối chiâng rơkê to\n chêng tơgôu koăng há vâ la ngiâ ah, drêng ngin hiăng krâ, ôh tá kâi lăm mơđah, prôk ukố umê mê kô ai rơxông chal nếo pơtó ngin hnê hriâm, lăm mơđah teăng ngin. Xua mê, ngin athế mơ-eăm hnê tối ăm vâi rơxông nếo hlê ple\ng ‘na chêng koăng, xua chêng koăng cho tơmeăm khoăng ki vâi krâ pin hiăng hnê ‘măn ăm sap ing rơxông hdrối nah’’.

Nâ H’Diệu Niê, cho ngế to\n chêng hơnăm ối nếo tung Khu chêng Jhô {uôn Trâp ai tối tiah kố, [ă mơngế Rơđế Bih akố, tơdroăng ki hriâm to\n chêng [ă vâi kơdrâi ôh tá xê tro mơdât, lơ tro t^ng mê ối châ mơhnhôk thế hriâm [ă to\n. Xua ti mê, tung hên hơnăm hdrối mê hía nah, hên vâi nâ o tung pơlê hiăng châ mâu jâ, mâu nôu, mâu nâ hnê túa to\n chêng Jhô.

Khu ki to\n chêng vâi kơdrâi rế hía rế rơdêi tơdroăng ki to\n

Vâ khoh rơkê to\n hên tơdrá chêng, ki kal má môi kal athế [e\ng [eăn ing ko\ng [ă tuăn tơmâng, tơtro rơ-rêk. La tơdroăng ki kal má môi mê athế hâk vâ [ă kơhnâ mơ-eăm.

‘’Kơnôm châ mâu meh, mâu nôu hnê tối mê á kơdo mơ-eăm hriâm kho\m i chiâng. Xua mâu vâi meh, vâi nôu hdrối nah xuân hiăng lăm to\n mơđah ukố umê hên, xua mê, nôkố ngin xuân rơhêng pói vâ pơtối châ rak vế khôi túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo [ă athế hriâm hên tâ nếo vâ pơtối châ hnê mơhno ăm rơxông kơ’nâi ah nếo, vâi xuân chiâng pơtối rak vế ‘na mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná pin’’.

{ă mơngế Rơđế rơxông hdrối nah, bu ai kơvâ Rơđế Bih tê ki ăm phep vâi kơdrâi chiâng to\n chêng, kơvâ Rơđế ki ê tơdroăng ki to\n chêng, tơgôu koăng bu chiâng ăm phep vâi kơnốu tê. Laga hâi kố, ing tơdroăng ki mơnhông dêi pơlê pơla, tuăn tơmiât mê hiăng hơ’leh. Sap ing hơnăm 2015 troh nôkố, Khu ngăn ‘na mơhno túa le\m tro, Ivá [ă Ôm hyô kong pơlê Dak Lak hiăng tơru\m [ă tơrêm {ơrô ngăn ‘na mơhno túa le\m tro dêi mâu tơring, pơlê kong krâm, pơlê kong kơdrâm tung kong pơlê đi đo po mâu lâm hnê to\n chêng tơgôu koăng ăm vâi hdrêng cho tá vâi kơdrâi, vâi kơnốu a mâu thôn pơlê.

Rế hía rế hên vâi kơdrâi hriâm to\n chêng

Ing mâu lâm ki hnê mê hiăng ai khu vâi rơxông nếo rơkê chiâng khât tung tơdroăng ki mơđah to\n chêng tơgôu koăng, vâi hiăng lăm mơđah hên ukố umê, tơ’noăng to\n chêng tơgôu koăng pơla mâu hdroâng kuăn ngo ki kố ki mê, xuân hên.

Tơdroăng ki rơhêng vâ tối, ti xê to khu to\n chêng kơnốu, mê tá khu to\n chêng kơdrâi xuân hiăng mơhno ăm hlo tơdroăng ki rơkê păng ‘nâng tung túa to\n mơđah chêng koăng.

O H’Danh Ayun prế H’Đô Na Ayun, 2 ngế ki ối tung Khu to\n chêng cho vâi kơdrâi a pơlê Ea Đun, cheăm Ea Kênh, tơring Krông Pa] tối tiah kố:

‘’{ă tơdroăng to\n chêng mê á ôh tá xê hriâm tiah á hriâm chư, hriâm hlá mơ-éa hriâm a hngêi trung, mê cho hriâm [ă tuăn tơmâng, hiâm mơno hmâng idrâp chuât. Tâng ai tuăn tơleăng mê kô re\ng chiâng to\n. Maluâ ối trâm pá, xua tiô khôi hmâ dêi mơngế Rơđế bu chiâng ăm phep vâi kơnốu tê ki chiâng to\n, la [ă vâi kơdrâi môi tiah ngin kố xua hâk git xuân chiâng hriâm [ă kơdo mơ-eăm vâ pro ti lâi, ti xê to khu vâi kơnốu ki chiâng to\n chêng mê tá vâi kơdrâi xuân chiâng to\n rơkê xêh há.

‘’Chêng mê nôkố xuân bu ai iâ tê mơngế vâ khât hriâm [ă tơ’lêi kô hía lôi tung xo ah hmôi. Á rơhêng hriâm vâ hlê ple\ng [ă chiâng hnê ăm rơxông vâi o ki nếo vâ vâi châ pơtối rak vế tơmeăm khoăng, tơdroăng to\n chêng tơgôu koăng ki vâi krâ pin roh nah hiăng hnê chôu ăm’’.

Tiô hên ngế vâi krâ ki rơkê mơnhên tối, maluâ tá hâi ai pơkâ ki lâi ôh, a mâu lâm ki hnê to\n chêng, mâu vâi o kơdrâi chêh inâi tiô hriâm xuân hên há. Ki málối, hên vâi o kơdrâi vâi re\ng hlê, [eng [eăn luâ tâ mâu vâi o kơnốu. Mâu vâi krâ ki rơkê xuân tối tiah kố, ing tơdroăng ki ai ko\ng rơmuăn, hiâm tuăn kâi chân, mơ-eăm vâ hriâm khât păng ‘nâng mê vâi o kơdrâi khoh re\ng chôu, re\ng pâ vế mâu [ai chêng tiah mê, thăm nếo ối chôu vế mâu tơdrá chêng luâ tâ vâi o kơnốu.

Pôa Y Hiu Niê Kdăm, ngế ki hiăng po hên lâm hnê to\n chêng tối tiah kố, maluâ hnê ăm vâi o kơdrâi lơ kơnốu la kố xuân cho hnoăng ki vâ pơtối châ rak vế mơhno túa le\m tro ‘na to\n chêng tơgôu koăng, xua mê kal mơnê nhuo#m [ă hnê mơhnhôk.

‘’Mơngế Rơđế cho xo kơjôi inâi peăng ngế nôu, xua mê, ngế kơdrâi cho ki xiâm pơkuâ pơkâ tơdroăng cheăng, kô chiâng vâ pơkâ pêi pro mâu tơdroăng cheăng ton xo\n troh la ngiâ. Á rơhêng vâ hnê mơhno ăm khu vâi o kơdrâi, [ă hlo túa rêh ối nếo nôkố xuân hiăng hơ’leh, mâu vâu o, vâi muăn xuân kơhnâ hriâm [ă hâk git khât kơ tơdroăng to\n chêng tơgôu koăng. {ă á, xuân hlo nhên, [ă khu vâi o kơdrâi vâi re\ng chôu vế, re\ng rơkê luâ tâ vâi o kơnốu tung to\n chêng tơgôu koăng. Mâu vâi muăn kơdrâi xuân rơbot [ai hriâm ton tâ, rơhí rơhó luâ tâ tâng pơchông ngăn [ă mâu vâi muăn kơnốu’’.

Tiô jâ Linh Nga Niê Kdăm, Ngế ki hriăn ple\ng ‘na mơhno túa le\m tro hdroâng kuăn ngo ai tối, ai môi tơdroăng ki păng ‘nâng nôkố a hên pơlê cheăm a kong pơlê Dak Lak mê cho khu vâi kơnốu drêng vâi hiăng xông rơtăm ah, vâi kô xo on veăng, châi ối dêi peăng hngêi mế vâ rêh ối, pêi cheăng kâ. Tâng vâi mế ki mê ối a pơlê ki ê, pơlê hơngế, mê a pơlê ton dêi ngế kơnốu mê kô hía lôi môi ngế to\n chêng dêi pơlê xiâm. Xua mê, hên pơlê cheăm hiăng hơ’leh túa hnê mơhno tối ăm vâi o, vâi muăn kơdrâi rơkê to\n chêng tơgôu koăng, xua vâi o, vâi muăn kơdrâi ki mê ah vâi kô ối đi đo dêi tung pơlê, tiô khôi túa, vêa vong dêi mơngế Rơđế, ngế kơnốu cho ngế ki ing pơlê ê vêh châi dêi peăng hngêi mế, ngê mế cho ngế ki pơkuâ xiâm tung rơpo\ng hngêi.

Tơdroăng ki khu vâi kơdrâi Rơđế chiêng to\n chêng tơgôu koăng ti xê to pơtối tơdjêp, hnê mơhno tơdroăng rak vế chêng koăng, to\n chêng tơgôu koăng a mâu pơlê cheăm tê ôh, mê ối pro mơjiâng tơdroăng ki kro mơdro\ng ‘na ki rơkê tung khôi túa le\m tro, mơjiâng ki phá tơviah xêh ăm chêng koăng a Tây Nguyên, mê ối tơveăng kum pơtối rak vế mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên drêng ai hên tơdroăng ki pro tơdjâk hên h^n ti kố ti mê tung rêh ối, cheăng kâ dêi chal nếo nôkố.

H’Xíu Hmok chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng