Đing năm cho khie#n ki hlu\m dêi mơngế Rơđế. ‘’Năm’’ tiô nâl Rơđế cho tơdrốu, ‘’đing’’ cho ‘’klo\ng’’. Đing năm ai 6 to klo\ng ki xo\n, ‘nâng ‘nâi pơrá phá dêi pó, mơjiâng chiâng péa râ, rêm râ ai 3 to klo\ng. A kơpêng dêi 6 to klo\ng mê vâi pong ‘véa mâu tru\m kân ku\n pơrá phá vâ drêng hlu\m ga xuân chuât pro\ng prông pơrá phá dêi pó há. Môi pâ dêi rêm to klo\ng mê vâi lôi tá kơmâ, ko pá tá vâi lôi rơhoih la tâ ‘mot tung plôi khăng (a tơxui ngâ plôi khăng mê cho tíu ki vâ ăm mơngế hlu\m [ă rơkong, ki tơdjêp rêm ko klo\ng [ă châ plôi khăng mê vâi hmâ dâi pêt, cho pêt ki xo ing oăng, xot, 6 klo\ng vâi tâ ‘mot tung châ plôi mê. Drô klo\ng mê ai tru\m ki vâ mơ’no hyôh [ă tru\m ki vâ ‘mâi rơnêu ki chuât dêi tơdrá.

Khie#n đing năm

Klo\ng phêa mê ai tru\m ki châ mơ’no ki chuât [ă tru\m vâ ‘mâi rơnêu chuât pro\ng chuât prông, drêng hlu\m, ngế ki mê athế rế tiê kơdât lơ lôi ho\ng a drô tru\m klo\ng, hnối kơdât ‘no tơdrêng [ă hyôh ki hlu\m ing hiâm, lo a rơkong, chiâng mâu tơdrá tiô kơ tơdrá ki hmâ: đồ-rê-mi-fa-sol-la…

 Khie#n đing năm dêi mơgế Rơđế châ hlu\m tiô kơ tơdrá ki pơtro, maluâ mâu vâi kơnốu hmâ hlu\m ăm vâi kơdrâi drêng vâi hơdruê tơdrá Eirei. Vâi hmâ hlu\m vâ mơđah drêng tơdah suâ kơ nho\ng o, lơ tơmối a mâu hâi leh mơd^ng ki hơniâp ro, lơ tung mâu roh ki ai mơdâm kiâ. Drêng vâi hlu\m khie#n mê, xuân cho drêng mơngế ki hlu\m mê vâ mơhno tối tơdroăng ro rih lơ s^ng khéa, ôh tá xê hlum tiô kơ tơdrá lơ tơdroăng hơdruê ki hiăng chêh ‘măn hdrối.

Pôa Pâ Wôn, ối a [uôn Kmrơng A, cheăm Ea Tu, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, đing năm vâi hmâ hlu\m tung hên roh leh mơd^ng ki phá tơ-ê dêi pó, la tâng hơdruê Eirei ôh tá ai mơngế hlu\m đing năm ga kô ôh ta ro, ôh tá châ vâi nguân hmâng:

‘’Drêng hơdruê Eirei ôh tá păng lôi khie#n đing năm. Ôh tá ai khie#n đing năm kô ôh tá ro. Roh chal vâi krâ nah, hlu\m khie#n đing năm tung chiâk ga ai tơdrá phá tơ-ê, ôh tá khoh hlu\m đing năm tung hngêi, bu chiâng hlu\m tung mơdâm kiâ, ‘mế kiâ, tung mâu roh mơd^ng ting tông ‘mot tăng loăng ki xo\n nâl Rơdế tối dêi Kpan, lơ ting tông ‘mot hơkâ tung hngêi’’.

Drêng hlu\m đing năm ko\ng peăng pá hơ-ếo athế chiâng iăng, hơ’ngrăng pơchốu [ă hơ’ngrăng dế kơdât lơ ôh tá kơdât tru\m klo\ng pá kơdâm, hơ’ngrăng kăn kơdât lơ ôh tá kơdât tru\m klo\ng peăng hơ-vá. Kơpeăng ko\ng pá hơ-‘vá xuân môi tiah tơpông râng ngi ‘ngêi, hơ’ngrăng pơchốu [ă hơ’ngrăng dế kơdât lơ ôh tá kơdât tru\m dêi péa to klo\ng pá pêng, klêi mê, hơ’ngrăng kăn kơdât lơ ôh tá kơdât tru\m achê dêi klo\ng peăng hơ’vá. Ki chuât ga têi lơ chôa ngăn tiô ki kân ku\n dêi rêm to klo\ng ki ong chuât dêi châ plôi khăng mê. Rêm to klo\ng chuât pro\ng prông ga vâ môi tiah idrâp chuât dêi kơtum chêng knah. Ki chuât ga chôa ‘lâng, khô khối, la môi tiah chuât troh hơngế, cho chôa, hmâng chía khéa iâ há.

Pôa Đức ối a [uôn Ako\ Tam, cheăm Ea Tu, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, đing năm dêi mơngế Rơđế ton nah hmâ xúa cho vâ hlu\m drêng mơdâm kiâ, ‘mế kiâ, tung rơpo\ng hngêi ai tơdroăng s^ng khéa. Drêng lo lăm a chiâk deăng lơ ai hlu\m đing năm mê, tơkéa vâ tối hiâm mơno dêi ngế ki mê ôh tá phiu.

‘’Sap ing chal vâi krâ roh ton nah, vâi hmâ hlu\m đing năm a chiâk deăng, drêng po văng nhâ, ai drêng ‘nâ lăm pôe báu, tung pơla mơdâm kiâ, ‘mế kiâ vâi xuân hlu\m. Dế nôkố, vâi hiăng hmâ hlu\m hên tung rêm roh, tơnêi têa xuân ai hnê mơhnhôk thế kuăn pơlê veăng rak vế [ă pơtối hlu\m, mơđah khie#n đing năm. Hdrối nah, khie#n kố bu chiâng hlu\m tung hngêi drêng tung hngêi ai mơdâm kiâ, mê chal nếo nôkố, mơngế Rơđế ối po ngăn tơvi xuân hlu\m tá đing năm, hơdruê eirei, ôh tá ai tro khôi túa mơgât xếo’’.

Xiâm kối khoh chiâng ai khie#n đing năm dêi mơngế Rơđế ga xuân ro há. Vâi krâ-hmâ hơ’muăn tối dêi tiah kố, ton tế ton t^n roh na nah, ai môi on veăng mơngế Rơđế ki mê ôh tá ai kuăn. Ai môi hdroh lo lăm a chiâk, ngế kơdrâi mot ôu têa tung kiâp hmốu. Troh rơnó lo pêi chiâk kơ’nâi ah, ngế kơdrâi mê hiăng mơhum mâ 6 ngế kuăn, tung mê, ai 3 ngế kuăn kơnốu, 3 ngế kuăn kơdrâi ki le\m. Rế xông kân, châ chăn, ngiâ méa vâi ki mê rế bô bối, trối tiah dêi pó, ôh tá ai kơbố kơnó ‘nâi ngế ki lâi ngoh, ngế ki lâi o. Ngế pâ vâi mot tung kong ko 6 to klo\ng phêa ki xo\n, ‘nâng ‘nâi phá tơ-ê dêi pó, klêi mê, pơcháu ăm 6 ngế kuăn vâ ‘nâi ngế ki lâi ngoh, nâ, ngế ki lâi o. Kuăn hdrui cho ngế ki hloh klê [ă rơkê, Tăm xo 6 to klo\ng mê rơgỉê, pong, ‘véa ăm i lế le\m, klêi mê, tâ hơpê í ki pro ing kơlá tâ a ngâ dêi 6 to klo\ng vâ hlu\m, hmâng ro rih păng ‘nâng.

Ai môi hâi ki mê, nôu pâ vâi kơdrâ kơtê hiâm, hlâ, 6 ngế ngoh nâ o mê xo dêi 6 to klo\ng mê hlu\m vâ koh pơ’lâng dêi nôu pâ xua nôu pâ vâi hiăng hlâ. Hlo tơdroăng ki rêm ngế hlu\m môi to klo\ng ga ôh tá hlâu, ngế kuăn hdrui xo môi to plôi khăng ki kân, klêi mê, tâ 6 to klo\ng mê ‘mot tung châ plôu vâ hlu\m môi hdroh. Klêi kơ’nâi pong tru\m plôi, ngế kuăn hdrui mê chiâng hlu\m rơkê păng ‘nâng chuât tơdrá ki khéa hơ’nêng koh pơ’lâng dêi nôu pâ hiăng hlâ, vêh tiô dêi mơhúa jâ pôa roh nah. Ing mê, mâu ngế Rơđế khoh chiâng ‘nâi, chiâng hlu\m, [ă hnối mơjiâng pro khie#n đing năm a tơrêm pơlê dêi mơngế Rơđế.

Đing năm cho khie#n ki le\m ro, tơviah dêi mơngế Rơđế la nôkố dế vâ rế hía lôi, xua mâu ngế ki rơkê mơjiâng pro [ă hlu\m đing năm mê rế hía rế iâ. Tơdrêng [ă tơdroăng pơtối chôu ‘măn, rak vế chêng koăng, mê tơdroăng ki pơtối vêh po nếo hâi leh mơd^ng, khôi túa ki xối rơkâu roh vâi krâ nah dêi hdroâng kuăn ngo cho tơdroăng ki kal a Tây Nguyên. Xua ing mê, kô kum tơ’lêi hlâu ăm mâu prôa, khie#n, hơkâ [ă mâu prôa ki ê dêi mơngế Rơđế châ mơđah, malối drêng hơdruê Eirei kô ôh tá păng lôi khie#n đing năm.

Zawut chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng