Tiô pôa Y’E Bon Choih ối a pơlê Rjai, cheăm Nam Ka, tơring Lăk, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi: Dum ki ai kơlâp dêi mơngế M’nông hiăng ai sap ing chal vâi krâ roh ton nah. Tung pơla ối tơx^n nah, pôa hiăng hmâ tiô le\ng dêi pâ lăm tung kong vâ ko phêa, rơchiâ, hrê xo hrái tung kong vâ te\n mơjiâng dum [ă mâu pong, chêa. Pôa hiăng châ dêi pâ hnê tối rơhí rơhó, nhên khât ‘na túa te\n mâu túa pong, chêa ki pơrá phá dêi pó, tung mê ai tá dum.

Dum dêi mơngế M’nông

Vâ te\n klêi môi to dum mê, athế ton hên hâi [ă pêi hên túa ki ki pơrá phá dêi pó. Hdrối nah, vâ te\n dum mê, mơngế M’nông hmâ lăm tung kong ki hơngế, lăm tăng ko phêa, pơ-óu [ă hrê rái. Tiô mâu vâi krâ ki rơkê tối, vâ kô ai dum ki krá le\m mê athế lăm tung kong tro rơnó ga, phêa, pơ-óu krâ le\m, rái krá chut, ôh tá tro kơmuâ kâ ‘nhê.

Vâ te\n môi to dum mê, ki ahdrối athế lăm ko phêa ki sap ing 2 troh 3 hơnăm, phêa ki tơdrăng, pâng ga athế châ 3 hơkâ ko\ng. Rái athế tăng rái ki chía ối kơbâng xo\n, klêi mê, pôe rơgi ăm ga i chí, djâ têng iâ a kong tô ăm ga i khăng.

Pôa Y’E Bon Choih hbrâ vâ hnê ăm kuăn cháu rơxông nếo túa te\n dum

Te\n dum vâi athế pro rơneăm drô kơlâp, drăng châ ga, xua mê, mâu kơlêa ki vâ te\n, vâi ối phu kơlêa mê chiâng mơngiơk prăng vâ ga le\m, ai rơneăm ki tơtro mâ, tơtro [ă dum ki vâ tâ kế tơmeăm. Roh vâi krâ nah, vâ ai tơlêa chiâng mơngiơk prăng vâi hmâ phu tơlêa mê a ngôi loăng hngó. Tiô tơdroăng ki ‘nâi ple\ng dêi pôa Y’E Bon Choih, tâi tâng mâu tơlêa ki vâ te\n dum pơrá athế klêa ăm ga rơtăng, tah lôi klêa tung dế phêa vâ ga krá kâk.

‘’Vâ te\n chiâng môi to dum mê athế tăng ko phêa ki pâng ga xo\n tơdâng [ă 3 hơkâ ko\ng. Hdrối nah, á hmâ mot tung kong lăm tăng ko phêa ki xo\n mê vâ te\n pong, chêa, dum. Vâ dum ai rơneăm um ki le\m, á hmâ klêa tơlêa xo tơlêa mê phu a ngôi on ki pin chôu loăng hngó, nôkố, xua hiăng ai têa sơng pik, mê pin rôe têa sơng pik ăm ga chí le\m ‘mliâk. Rái á xuân tăng mot hrê tung kong, tăng rah mâu rái ki chía kân, hiăng kêi vâ klêa, pro ăm ga rơpâ la chut’’.

Vâ khoh ai dum ki le\m mơnâ [ă krá kâk, mơngế M’nông hmâ te\n mơjiâng ga phá tơ-ê tâ tâng vâ ngăn [ă mâu pong, chêa ki ê. Vâi hmâ xúa hơkê ku\n, xo\n dâng 15 cm, mơnêa tiâm pro ing môi to meăm ki tơvó, ko hơkê ga ‘nhíu vâ pâk, pong, hlêu. Klêi mê, vâi ối pro môi to loăng [ă kơlá, lơ phêa, kân ga dâng 1,5cm, xo\n dâng 20 cm vâ tiê hmât mâu tơlêa ăm ga i xi drêng te\n.

Tơdroăng ki rơhêng vâ tối akố, [ă mơngế M’nông hdrối vâ te\n dum vâi hmâ te\n pro kơlâp ga hdrối tâ. Kơlâp ga vâi hmâ te\n [ă rái, vâi rơgi rái ton hâi, ăm ga tơdrăng, tơ’mô, rơpâ, chut há. Pôa Y’E Bjoin Choih tối ăm ‘nâi, tơdroăng ki te\n kơlâp dum cho roh ki pá má moi. Klêi kơ’nâi te\n pro kơlâp ga mê nếo te\n châ dum.

‘’Ki ahdrối ngin hmâ te\n pro kơlâp apoăng klêi mê nếo te\n châ dum, te\n châ dum ga tơ’lêi tê, te\n kơlâp ga cho pá păng ‘nâng. Te\n pro kơlâp ga châ tơdế ‘lo mê pin athế vê vâ te\n pro ngâ dum nếo. Rế te\n rế vê tơtro [ă ngâ dum, klêi mê, pin nếo te\n châ dum, kơ’nâi mê, te\n pro kơxái pôu dum’’.

Dum cho kế ki ôh tá păng lôi tung mâu roh leh mơd^ng dêi mơngế M’nông. Rêm roh po leh mơd^ng rơkâu xối xeăng báu, rơkâu xối apoăng rơnó, leh mơd^ng tơku\m pơlê pơla, vâi hmâ pôu dum mê vâ tâ mâu tơmeăm hdroăng, môi tiah: hơ’neh chu, í, drôu xiâm, mâu plâi, kơchâi, reăng vâ rơkâu xối xeăng.

Dum ối cho tơmeăm ki vâ rơnuâ, mơhno tối ki le\m tro [ă kơpeăng ko\ng ki rơkê, hlê ple\ng dêi mơngế kơnốu M’nông. Chal vâi krâ roh nah, hdrối vâ tăng xo mế, mơjiâng on veăng, mâu vâi rơtăm, vâi kơnốu pơrá athế mơhriâm te\n pong, chêa, dum vâ mơhno tối tơdroăng ki kơhnâ, rơkê, ki kơdo mơ-eăm păng ‘nâng dêi vâi kơnốu. Xua ti mê, roh nah, tung mâu rơpo\ng mơngế M’nông pơrá ai dum ki kơnía vâ chôu ‘măn dêi tung hngêi. Drêng tơdroăng rêh ối hiăng châ mơnhông tơtêk, vâi krâ-nho\ng o ôh tá ‘nhó vâ xúa xếo dum, pong, chêa, la xuân ối châ hên ngế mơnâ git, xua mê, cho tơmeăm khoăng ki kơnía dêi chal vâi krâ roh nah.

Pôa Y’E Bon Choih tối, pôa kô vâ hnê ăm rơxông kuăn cháu túa te\n dum, pong, chêa tiô khôi hmnâ dêi hdroâng M’nông.

‘’Chal nếo nôkố, tâng lơ ai kơbố ki vâ te\n dum, pong, chêa tiô khôi hmâ vâi krâ nah, á kô hnê ahdrối tâ cho te\n kơlâp ga. Á hnê tơ’lêi tê, mâu ki hriâm kô re\ng ‘nâi hlê, maluâ chía pá iâ tâng te\n kơlâp ga, tâng kơdo mơ-eăm, kơhnâ khât xuân chiâng. Tâng ai kuăn cháu lơ vâ hriâm te\n kế tơmeăm tiô chal vâi krâ nah á hâk phiu ‘nâng, kô mơ-eăm hnê ăm kơ vâi ‘nâi hlê, rơkê te\n. Tung pơlê, á xuân hnê ăm kuăn cháu, á xuân te\n hên mâu túa pong, chêa dêi mơngế M’nông, hên pong, chêa á hiăng ăm mâu kuăn cháu xúa tâi tâng. Kơbố ki lâi xuân tối á ‘nâi te\n mâu pong chêa, kơtum kơto\n, tiâm tơniăn, pong rơgi tơmeăm ki kố ki mê’’.

Dế nôkố, tơdroăng rêh ối hiăng châ mơnhông, mơngế M’nông hiăng ai mâu tơmeăm ki vâ dâ, vâ tâ ‘măn kế tơmeăm krá kâk tâ, maluâ ti mê, tung mâu hâi leh mơd^ng mê, dum cho tơmeăm ki vâ tâ ‘măn mâu tơmeăm hdroăng ăm khu xeăng ki kal păng ‘nâng. Tơdroăng pêi pro dêi pôa Y’E Boin Choih a pơlê Rjai, cheăm Nam Ka, tơring Lăk, kong pơlê Dak Lak ăm hlo mâu tơdroăng ki kơnía git dêi khôi túa, vêa vong dêi mơngế M’nông xuân ối châ mơnê nhoa#m [ă rak vế.

Y Sưng Phê Ja chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng