Tơdế rơnó tô, tung pơla lâp kơpong hlo hên to kơtếo dế răng mê mâu kơdrum loăng plâi kâ dêi mâu rơpo\ng kuăn pơlê a cheăm }ư\ An ối tung kơpong Núi Đá Lửa chiâng tíu ki le\m xua mơngiơk drêh ngiât. Ối [ă mâu xiâm loăng plâi krui ngeăm dế kơtóu hên to plâi, hbrâ vâ krí, pôa Phạm Văn Đông, cheăm }ư\ An sôk ro ăm ‘nâi, bú nếo pơxiâm mot tung hơnăm má 3 la kơdrum plâi krui dêi pôa hlo dâi le\m khât, yă tê kơnâ, sap ing 20 – 30 rơpâu liăn/1kg, ai drêng ‘nâ tâk troh 40 rơpâu liăn/1kg.

Krui ngeăm hlo le\m khât mê mâu khu ki roê xuân tăng troh kơdrum vâ roê, rơpo\ng pôa ôh tá êa pơto chơ lăm troh tê u lâi ôh. Tiô pôa Đông, hdrê krui ngeăm kố pôa roê sap ing peăng hdroh [ă xuân mơ’no hên ivá tí tăng ‘nâi, hriâm [ối ing khu ki rơkê ple\ng vâ pêt.

‘’Tơnêi a kố, cho tơnêi hmốu, pêt kơtếo ôh tá chiâng, tâng pêt mâu prá alâi gá lu\p hên khât mê á hơ’lêh pêt hdrê loăng plâi kâ. Hơ’lêh pêt hdrê loăng môi tiah kố á hlo châ tơ-[rê khât.

Hdrê ki kố, kal ai hdrối cho liăn, [ă kih thuât rak ngăn, tâng ôh tá hlê ple\ng ‘na kih thuât mê pin pêt ôh tá châ kâ. Á roê mơ-éa vâ pơchuât ngăn [ă hmâng Rơ’jiu hnê mơhno ăm pin pêt [ă rak ngăn’’.

Kơdrum plâi krui ngeăm dêi pôa Phạm Văn Đông

Rơtế [ă krui ngeăm, tung [ăng tơnêi ai 3 ha 5 sào, pôa Phạm Văn Đông pêt hên hdrê loăng plâi kâ ki nếo môi tiah [ơr, na, krui [o\ng, krui ngeăm. Tơdroăng ki pêt hên hdrê loăng kum pôa ai kơxo# liăn pêi lo tơniăn plâ hơnăm sap ing 350 – 400 rơtuh liăn rêm hơnăm:

‘’Tối tơdjuôm tơnêi a kố pêt hdrê plâi klâi xuân hôm, môi tiah krui chôu, krui ngeăm, krui [o\ng, mâu hdrê plâi kâ ki lâi xuân chiâng tâ. Ki hên gá ôh tá tro lu\p, tâi tâng mâu hdrê ki mê xuân châ liăn tơkâ, ôh tá châ hên xuân châ iâ. Môi ha liăn laih châ 100 rơtuh/hơnăm’’.

Kơtăn ing kơdrum loăng plâi kâ dêi pôa Đông ôh tá hơngế cho kơdrum plâi na rơdâ 3 ha dêi rơpo\ng ngoh Ngô Văn Tiến. Ngoh Tiến cho môi tung mâu rơpo\ng djâ troăng a hdrối tung hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng pêt a cheăm }ư\ An.

Hdrối nah, a [ăng tơnêi ki kố, ngoh Tiến pêt kơtếo [ă pía kái la ôh tá hlo tơ-[rê klâi. Klêi mê ngoh hơ’lêh pêt plâi nong la ôh tá châ xo klâi xua ôh tá ‘nâi ‘na kih thuât rak ngăn. Mơ-eăm hơ’lêh pêt hdrê loăng plâi kâ, ngoh Tiến mơdoh hên khế hơnăm vâ chê 2 hơnăm lăm troh a peăng hdroh hriâm [ối kih thuât, drêng vêh dêi a hngêi ngoh pêt hdrê plâi na. Tung 10 hơnăm hiăng luâ, kơdrum na dêi ngoh xông kân le\m [ă pêi lo châ liăn hên:

‘’Kơdrum na kố ai ki ‘nâ hiăng pêt châ 10 hơnăm, ai ki ‘nâ bu nếo 7 hơnăm. Tung pơla rôh apoăng rak ngăn dâng 3 hơnăm mê gá hiăng ai plâi. Drêng ai plâi, mê môi hơnăm á châ xo 300 – 400 rơtuh liăn. Kơxo# liăn ‘no hrê mê sap ing 40 – 50 rơtuh liăn xo. Tâng pơchông [ă kơtếo mê plâi na kố châ liăn hên tâ péa hdroh’’.

Ngoh Ngô văn Tiến (tơdế) rêm hơnăm pêi châ sap 300-400 rơtuh liăn ing pêt plâi na

}ư\ An cho cheăm ki pêi chiâk pêi deăng [ă [ăng tơnêi pêi chiâk deăng vâ chê 2.700 ha. Tung cheăm, vâi krâ nho\ng o ki hên cho pêt mâu hdrê ki iâ hâi môi tiah kơtếo, pôm, alâi lơ pía kái, ôh tá châ liăn hên.

Sap ing mê, hên rơpo\ng a tíu kố hiăng khên tơnôu mung liăn hơ’lêh pêt hdrê loăng plâi kâ mê cho mâu hdrê loăng. Ing mê, hên rơpo\ng a tíu kố hiăng khên tơnôu ‘no liăn, hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng plâi kâ môi tiah krui [o\ng, krui ngeăm, lơ na, [ơr, sầu riêng.

Tơdroăng ki hơ’lêh pêt kố rôh apoăng hiăng pro ai pơxúa tơ-[rê khât ăm cheăng kâ [ă [ăng tơnêi ki pêt loăng plâi kâ tung cheăm nôkố châ vâ chê 100 ha. Pôa Đỗ Quang Hoàng Hiệp, kăn [o# ngăn pêi chiâk deăng cheăm }ư\ An, tơring Đak Pơ, kong pơlê Gia Lai, ăm ‘nâi, [ăng tơnêi pêt loăng plâi kâ a cheăm dế pơtối hlo tâk hên xua khu kăn pơkuâ cheăm [ă tơring dế ai troăng hơlâ to\ng kum kuăn pơlê:

‘’Mơjiâng thôn pơlê nếo, hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng mê hơnăm 2017, sap ing kơxo# liăn tơring mê hiăng kum ăm 10 rơpo\ng mung, po rơdâ túa pơkâ pêt plâi na. Pá k^ng mê, vâi krâ nho\ng o xuân hiăng khên hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng môi tiah [ơr sáp, krui [o\ng kơtôu ngiât, sầu riêng la ki xiâm xuân cho hdrê loăng plâi na’’.

Plâi krui ngeăm châ 3 hơnăm kơtóu plâi hên

Khên ‘no liăn hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng, hbrâ [ă kơhnâ hriâm [ối tơdroăng ki rơkê ple\ng vâ xúa tung tơdroăng pêi pêt, dế pro ai pơxúa khât ăm hên rơpo\ng kuăn pơlê a cheăm }ư\ An, tơring Đăk Pơ, kong pơlê Gia Lai.

Kố cho mâu túa pơkâ ki ‘ló, dế vâ po rơdâ tung kơvâ pêi chiâk deăng a tơring, cheăm ki ối trâm hên xơpá môi tiah dế nôkố.

Gương tơplôu [ă tơbleăng