VOV4.Sêdang - Cho kong pơlê ki kro mơdro\ng ‘na mơhno túa le\m tro, hiăng ai hên hnoăng cheăng kăch măng [ă châ kong kế, ngo ngối to\ng kum ai hên tơnêi tíu ki le\m krip tơdro\m, mê tơring K[ang cho tíu ki tơ’lêi ai hlâu tơmeăm khoăng vâ tơ’mot tơmối mot ôm hyô má môi a peăng mâ hâi lo pá kơnho\ng kong pơlê Gia Lai. Ki păng ‘nâng, tung mâu khế hơnăm hdrối mê hía nah, kong pơlê kố hiăng ai hên tơdroăng pơkâ, túa cheăng ki vâ mơnhông tơ’mot tơmối mot ôm hyô cho vâ rế châ mơnhông mâu tơmeăm khoăng ki ai hlâu.

Tung mê, tơdroăng ‘mot tơmối mot ôm hyô pơlê pơla hiăng pro ai pơxúa kân khât, tơdrêng amê, hnối veăng kum kơhnâ khât vâ kong pơlê kố tối tơbleăng, kring vế, rak ngăn túa ki le\m tro dêi mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo Bơhnéa a kơpong kố. Hbrâ vâ koh tơdah rơnó Hơngui Tân Sửu, pin rơtế [ă Nguyễn Thảo, Ngế chêh hlá tơbeăng cheăng tung Rơ’jíu Việt Nam a kơpong Tây Nguyên lăm pôu ngăn pơlê Stơr, cheăm Tơ Tung, tơring K[ang, kong pơlê Gia Lai, tí tăng ‘nâi túa ki ‘mot tơmối mot ôm hyô a tíu kố:

Klêi kơ’nâi môi hơnăm tơbrêi tơbrêh, ai hên tơdroăng ki pá puât, rơpo\ng jâ Nguyễn Thị Hồng Hạnh ối a Pơlê kong kân Hồ Chí Minh hiăng rah xo tơring K[ang, kong pơlê Gia Lai vâ pro tíu ki troh vâ tí tăng ’nâi ple\ng, pơtê pơto. Jâ Hạnh tối, vâ khoh châ ‘nâi ‘na mơhno túa le\m tro a tíu kố, rơpo\ng jâ hiăng rah xo túa ôm hyô homestay tung pơlê ki lăm plâ xâ nah, mê cho pơlê Stơr, cheăm Tơ Tung. Bú kơ’nâi 2 hâi ối akố, tâi rơpo\ng jâ hiăng hơniâp ro [ă mâu kế kâ tiô khôi  hmâ dêi nho\ng o hdroâng kuăn ngo akố, maluâ ôh tá ai kế ki klâi hên la drêng kâ ga kơhiâm ó khât, môi tiah í ki pôh kâ [ă tơxông prông, hơ-iu kâ [ă rơngá; hlá pôm loăng, tro\ng xăng, hơ’neh mâm chu prông tung klo\ng [ă hên h^n mâu túa kơchâi ki ê.

Akố, jâ Hạnh ối châ ngăn mâu vâi krâ to\n chêng tơgôu koăng, rơngê ting ting, te\n mơjiâng pong, chêa, te\n hmôu, jiâ. Tâi tâng mâu tơdroăng ki mê pơrá tơtro [ă khôi túa dêi hdroâng kuăn ngo akố hiăng pro jâ Hạnh thăm rế chôu vế [ă thăm khíu pâ kuăn mơngế [ă khôi túa, vêa vong dêi Tây Nguyên. Jâ Hạnh tối tiah kố:

‘’Lăm pôu ngăn tâ tá tơring K[ang kố, á hiăng châ hlo khu to\n chêng, khu kơhnhon xuâng cho hơniâp ro păng ‘nâng, mơhno túa le\m tro dêi K[ang cho vâ tối tơdroăng ki le\m tơviah a kơpong kong ngo tơná. Á kô pơtối vêh pôu nếo a tíu kố. Pói rơhêng vâ drêng á vêh akố ah nếo, mê K[ang kô mơnhông luâ tâ kơ mê, rế hía rế kro mơdro\ng [ă kơdrâm kơdre\ng tâ’’.

Pôa Đinh Grêng, kot mâ hơnăm 1964 ối a pơlê Stơr, cheăm Tơ Tung tối tiah kố, rêm hâi, Kơpong ôm hyô pơlê ai hnoăng tung rơxông tơplâ nah, pơlê Stơr hmâ tơdah ki vâ iâ hlái ai sap ing 20 troh 30 ngế tơmối troh ôm hyô a tíu kố vâ tí tăng ngăn, ‘nâi ple\ng khôi túa, vêa vong dêi mâu hdroâng kuăn ngo a tíu kố. Xua ti mê, kơnôm ai tơdroăng hnê djâ dêi kăn [o# ngăn ‘na mơhno túa le\m tro dêi tơring, kuăn pơlê hiăng hnê djâ dêi pó kơpuih văng troăng pơlê, hơlâ kơtâu; ôh tá ok xok, rak vế ngăn loăng ngiât vâ rak vế ki le\m tro dêi tơnêi tíu.

Mâu rơpo\ng ki pêi viâ mâu tơdroăng ki ăm tơmối mot ối pơtê pơto. Khu to\n chêng pơlê Stơr, tung mê ai tá tơná pôa xuân kơdo mơ-eăm to\n mâu [ai chêng ki hơniâp ro, chuât xơtó, rơ-eăng ro vâ mơhno mơđah ăm khu tơmối troh ngăn vâ vâi hlê ple\ng ‘na túa ki rơkê kơnía dêi hdroâng kuăn ngo:

‘’Túa to\n chêng tơgôu koăng dêi hdroâng mơngế Bơhnéa ngin cho ai hên túa, ki kơnía git khât. Mot tung rêm roh kâ báu nếo, to hngêi nếo, t^ng kâ kơpôu, pơkoăng o\ng mế, mơdâm kiâ pơrá ai mâu chêng ki pơrá phá dêi pó. Drêng khu tơmối lăm troh akố, ngin kô to\n [ai chêng ‘’Hâk phiu châ [lê trâng’’. {ai chêng ki kố vâ mơhno tối tơdroăng ki phiu ro, sôk suâ dêi hdroâng mơngế Bơhnéa a hơnăm 1975, drêng tơnêi têa hiăng tơru\m chiâng môi, kuăn pơlê châ rêh ối tơ’lêi hlâu. {ai ki kố ga to\n rơ-rêk re\ng, hơniâp ro, phiu niu’’.

Ngoh Đinh Mơih, kăn [o# ngăn ‘na mơhno túa le\m tro, tối tơdroăng ki nếo dêi tơring K[ang, pơkuâ ngăn tơmeăm khoăng dêi pơlê tơplâ xâ nah, pơlê Stơr, cheăm Tơ Tung tối tơ’nôm:

‘’Tơmối lăm troh a pơlê Stơr kô châ ngăn, hmâng vâi krâ-nho\ng o to\n chêng tơgôu koăng, rêi mâu têng nêng, hlu\m rơvo\ng, mâu rơngê dêi hdroâng Bơhnéa. Tâi tâng pơrá cho xua mơngế kuăn pơlê ki mơđah. Kơnôm ai tơdroăng ôm hyô pơlê pơla, mê kuăn pơlê akố khoh châ pêi lo liăn ngân, [ă tơdroăng rak vế, chôu ‘măn khôi túa dêi hdroâng Bơhnéa xuân châ tơ-[rê tâ’’.

Pôa Nguyễn Đình Chi, Kăn [ơrô ngăn ‘na mơhno túa le\m tro tơring K[ang tối tiah kố, dế nôkố, tơring ai 4 pơlê ki ôm hyô pơlê pơla, mê cho pơlê Chiêng, pơlê kân K[ang, pơlê Mơ Hra, pơlê Kjang, cheăm Kông Lơng Khơng [ă pơlê tơplâ xâ nah - pơlê Stơr, cheăm Tơ Tung. Sap ing hơnăm 2017 nah troh nôkố, Vi [an hnê ngăn tơring K[ang hiăng mơ’no 2 hnoăng cheăng ‘na mơnhông cheăng ôm hyô pơlê pơla. Tiah mê, sap ing nôkố troh hơnăm 2025 ah, tơring mơnhên tối kô mơjiâng châ 7 to pơlê ôm hyô pơlê pơla a mâu cheăm Sơn Lang, Tơ Tung, Krong, Đăk Krong, Kông Lơng Khơng [ă pơlê kân K[ang, vâ ga tơtro [ă tơdroăng ôm hyô dêi lối 2 rơpâu ngế troh ôm hyô rêm hơnăm.

Tiah mê, mâu tơring, cheăm dế pêi pro mâu hnoăng cheăng ki nhên, môi tiah ‘mâi mơnhông mâu hnoăng cheăng tiô roh vâi krâ hnê nah, môi tiah pế drôu xiâm, pơtối mơnhông cheăng te\n pong, chêa, te\n hmôu, jiâ, mơjiâng pro mâu prôa, rơvo\ng hlu\m dêi hdroâng kuăn ngo, mâu tơmeăm khoăng, kế xúa rêm hâi dêi kuăn pơlê… vâ kum ăm tơmối mot ngăn, vâ tí tăng ‘nâi nhên. Tơdrêng [ă tơdroăng ki mê, dế nôkố tơring xuân hiăng pơtối hnê mơjiâng 90 khu to\n chêng tơgôu koăng cho vâi hdrêng, rơtế [ă hr^ng khu to\n chêng tơgôu koăng dêi mâu pơlê cheăm cho vâ pơtối rak vế, chôu ‘măn [ă pơtối mơdêk ‘na mơhno túa le\m tro dêi chêng koăng. Pôa Nguyễn Đình Chi tối tiah kố:

‘’Túa ôm hyô pơlê pơla hiăng châ tơring mơnhên sap ing hơnăm 2019 troh a hơnăm 2020, pơkâ troh a hơnăm 225 ah nếo tiô túa ki xo tơdroăng ôm hyô pơlê pơla vâ pro ki xiâm ăm túa rak vế mơhno túa le\m tro, xo tơdroăng rak vế mơhno túa le\m tro vâ tơ’mot tơmối mot ôm hyô. Ngin pơtối rak vế mâu roh to\n chêng, tơgôu koăng, ‘mâi mơnhông mâu tơdroăng ki leh mơd^ng, mê mâu khôi túa vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo, mơ’no liăn mơ’no kum ăm kuăn pơlê. Rêm hơnăm tơring pơrá tơku\m po mâu tơdroăng cheăng mê ai tơdjâk [ă tơdroăng ki ôm hyô’’.

Túa ki ôm hyô pơlê pơla a pơlê Stơr, cheăm Tơ Tung, tơirng K[ang dế cho tơdroăng ki mơnhông pêi cheăng kâ krá tơniăn, rế vâ to\ng kum ăm pơlê cheăm châ mơdêk tơdroăng ki kal dêi roh ton nah, mê ối kum kring vế, rak ‘măn mơhno túa le\m tro dêi hdroâng kuăn ngo Bơhnéa châ tơ-[rê, ai pơxúa tâ.

Nguyễn Thảo chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng