Hiăng 1 pơla măng t^ng, rơpo\ng hngêi jâ Trần Thị Xuân, 56 hơnăm ối a thôn Dơ Mó, cheăm Krông Htok, tơring }ư\ Sê, kong pơlê Gia Lai tơvâ tơvân tăng têa vâ tôh 3 ha kơphế dêi rơpo\ng hngêi. Gâk tơkôm kơhâi măng vâ pâ têa tôh, la xuân ai 1 ha kơphế nếo pêt dêi jâ Xuân hiăng vâ ho\n xua tung mâu hâi kố ôh tá ai têa tôh.

‘’Kơnôm ai têa klôh dêi kuăn pơlê, la ai drêng ai têa, drêng ôh. Vâi thế tối, vâi ôh tá lôi ăm pin tôh. Têa hiăng pá tiah mê thế pâ nho\ng o tung pơlê. Vâi xuân thế tôh mê pin bú châ tôh to a kơmăng la thế gak ngăn, kơphế ki nếo pêt, hiăng ho\n tâi’’.

Kơphế hiăng khăng têa a Gia Lai

Maluâ ai 2 to têa klôh ki pong trâu 30 mét, la mâu hâi ki kố, pôa Phạm Hoàng (Kot mâ hơnăm 1956 ối a pơlê Dơ Mó, cheăm Kông Htok, tơring }ư\ Sê xuân dế tô tuăn tăng troăng vâ tăng têa tôh dêi kơphế. Pôa Hoàng ăm ‘nâi, kong tô mơdrăng pro ăm tâi tâng 3 ha kơphế dêi pôa ho\n tâi, hên mâu tơkâng hiăng răng rêa, hên tơkâng hiăng khăng kho. Dế ai plâi kơbâng, la ôh tá ai têa tôh kô pro ăm kơdrum loăng kơdroh plâi a mơ’nui rơnó.

Mơ-eăm kum dêi kơdrum loăng, pôa Hoàng kho\m thế rôe têa ing mâu klôh pong xo u ê, [ă yă 35 rơpâu liăn/1 chôu hrik tôh. Xua kong tô mơdrăng mê rơnó kố rơpo\ng hngêi pôa thế ‘no tơ’nôm vâ chê 7 rơtuh liăn ăm tơdroăng rôe têa.

‘’ 1 hâi, á pâ mung rôe tôh tung pơla 12 chôu, rêm chôu ăm 35 rơpâu liăn. Tôh thế tôh tá kong măng vâ re\ng ăm mâu ki ê châ tôh xêh ‘nâ, 1 ha thế toh 2 hâi 2 măng. Rêm hơnăm, kơlo ki khăng khoăng rế ó tâ nếo. Hơnăm kố kong tô luâ tâ hơnăm nah.

Gia Lai ai lối 93 rơpâu ha kơphế, tung mê, ai dâng 80 rơpâu ha dế tung pơla ai plâi. Drêng kố mơngế ki pêt kơphế a Gia Lai nếo tôh têa rôh má péa, la [ă tơdroăng kong tô mơdrăng khăng khoăng a hên kong pơlê iâ hlo rơchôa môi tiah ‘Mang Yang, Đăk Đoa, }ư\ Sê , }ư \Pưh [ă Đức Cơ.

Tiô thak sih Mai Minh Tuấn, Ngế pơkuâ [ơrô kih thuât dêi tíu xiâm hnê mơhnhôk cheăng kong pơlê Gia Lai tối, tơdroăng kong tô mơdrăng hơnăm kố kô ó tâ rêm hơnăm. Rơnó  mơdrăng hơnăm 2019 ối ton, tơdroăng mơ-eăm pong tăng têa mo\ng, chiâ klôh têa kô pá vâ châ pêi pro. Vâ kơdroh ki tơdjâk dêi rơnó mơdrăng, ngế pơkuâ kơdrum kal xúa tơdroăng pơkâ tôh têa ‘nâi kơd^ng tơru\m [ă rơdroăng mơdêk rak tơniăn hơngiâp ăm tơnêi klêi drêng tôh:

‘’Ki pêi pro hên cho troăng hơlâ mơdêk ki hngiâm ăm tơnêi. Pơtih klêi tôh têa, kal tôh xiâm kơphế, pêt loăng ăm xâp rơngiâp, hding khía. Ki xiâm dêi mâu tơdroăng pêi pro mê cho vâ kơdroh ki pro tơdjâk dêi eăng trâ mâ hâi tơdrêng a kơdrum loăng kơphế, kơdroh hyôh têa châ lo pá gong. Pak^ng mê, nôkố, Khu xiâm ngăn ‘na chiâk deăng ai pơkâ vâ krâ ‘măn kơmăi tôh têa ‘nâi kơd^ng, kum kơdroh rế xiâ, la châ tôh hên hdrôh’’.

Nguyễn Thảo chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng