A kong pơlê Kontum ai môi troăng kơpho# ki tê goih hlá, mê cho troăng Trần Cao Vân. Ki ôh tá kâi piu [ă mâu ngế ki apoăng kâ kơchâi ki kố cho môi kơ-[eăng ‘măn to hlá. Hiăng ai hên tơmối, rơhêng vâ ‘nâi ple\ng, ki ‘nâ rơhêng vâ tí tăng ‘nâi ple\ng vâ xing xoăng, chêh, riân châ hlo ai troh 4, 5 chât to hlá a kơ-[eăng ‘măn kế kâ. Gá ai tu\m túa, sap ing mâu kơchâi ki hmâ kâ, môi tiah: kơchâi hơpê, tía tô, đinh lăng, hlá plâi hrá, mơ, kơte\m, nhong hong [ă hên túa kơchâi ki ê troh mâu túa kơchâi ki iâ hlo tung rôh kâ hmê [ă hên ngế ối tơmiât ôh tá chiâng kâ, môi tiah plâi nong, plâi ói, hlá krui, hlá plâi hlếo, ngũ gia bì, hlá bứa, óc khỉ, hlá plâi mak khăm [ă hên hlá plâi ki ê.

Ki tơviah dêi kơchâi kâ ki kố mê, bô bố xuân tăng tơdroăng ki vâ ‘nâi rơhêng vâ. Ngế ki kố mơnúa kâ ngăn vâ ‘nâi ki kơhiâm dêi mâu túa hlá. Ngế ki tá kơdrâ trâm mâu túa hlá ki vâi hiăng ‘nâi sap ing tơx^n nah. Ai ngế ki ‘nâ châ ‘nâi ki pơxúa dêi hlá ki kố drêng kâ. Ngoh Hoàng Ngọc Hải, môi ngế tơmối, ăm ‘nâi:

‘’Kơchâi goih hlá kố ai hên pơkeăng, pin kâ gá le\m. Mê nếo tung châ pin ai pơreăng klâi pin ôh tá ‘nâi la drêng pin kâ hên gá xuân trâm [ă pơkeăng vâ pơlât, mê kâ goih hlá kố gá le\m khât. Tâng tơmối ối a hơngế drêng ai rôh troh a Kontum mê athế mơnúa kâ ngăn môi hdroh goih hlá kố. Pin kâ, pin kô ‘nâi ki kơhiâm dêi mâu túa goih hlá dêi Tây Nguyên kố’’.

Rơtế [ă hlá vâ chiâng goih, kế kâ ki hơke\m ôh tá kâi lôi ai mâm chu hơ’nêh krêa rơmâ âp, chiê rơtăng, xi xo\ng klâng, môi iâ tiu, hăng, po [ă môi kơđiah tuăn chu hơ’lâk lơ ká mơdâu, truâ tơvât [ă kía, krui, kloăng, tơpoăng phái. Pá ‘nâng vâ chiâng inâi phá dêi rêm tíu mơdró goih hlá a Kontum mê cho têa vâ hơ-iu. Túa têa ki kâ, ai mơngiơk tr^ng môi tiah kloăng ki ối drêh, châ pro sap ing tơxông, xú ho\m tơvât [ă xi xo\ng, hơ’nêh ‘mâm chu ai rơmâ, klêi mê uâ liê. Drêng drăng kheăng hiăng tô, pin râm kơte\m ki hiăng têng khăng ăm gá xú ho\m mê ah hơ’lâk, lôi on koh i iâ pin tơvât têa chôu, sa tế, kế tơmeăm xú ho\m. Ngế ki pro têa măm vâ hơ-iu bu xú ngăn ki xú ho\m tâng hiăng chiâng vâi tối kơhiâm dêi têa măm kố.

Roh kâ goih hlá

Túa kâ goih hlá xuân tơviah, ki hên cho xúa rơkê dêi péa to kơpeăng ko\ng. Ki hdrối tâ, xo hlá kơchâi hơpê, hlá loăng plâi hrá lơ hlá mơ pro hlá ki lu\m, klêi mê, ăm tơ’nôm mâu túa hlá ki ê hmâng tơná vâ, lu\m chiâng tơx^n, ‘măn môi iâ hơ’nêh ai rơmâ, xing xo\ng, goih kéa chu tung hlá ki lu\m, tơvât tơ’nôm tiu [ă po, xo môi iâ têa ki vâ hơ-iu klêi mê kâ. Ngế ki kâ goih hlá athế mơdrá choâ ‘lâng vâ hlo mâu túa ki chôu, hăng, xăng po, ngeăm le\m dêi xi xo\ng, mâm chu hơ’nêh krêa rơmâ, tiu, têa vâ hơ-iu [ă mâu túa hlá ki tơviah kố. Tơdroăng ki tơviah má môi drêng kâ goih hlá kố ma luâ tơvât [ă hăng pu\m xuân ôh tá tâ hăng.

Nhà thơ Tạ Văn Sĩ, môi ngế ki hâk vâ [ă túa goih hlá Kontum tối tiah kố:

‘’Á chôu pâ, apoăng hơnăm 1990, tíu ki tê mơdró goih hlá ki apoăng a Kontum kố cho a troăng Trần Hưng Đạo, tíu ki mơdró Thảo Mi. Hlá ki mê châ lăm kêi tung kong, mê mâu hlá gá chiâng xêh môi tiah kố gá châ hrik hơyôh kong kế mâu tơnêi tơníu tiah lâi mê ki kơhiâm dêi gá môi tiah mê. Mâu vâi pú ki cheăng ‘na hơdruê xuâng môi tiah ngin kố troh hên tíu xuân pâ thế ngin djâ kâ vâ ‘nâi goih hlá kố gá tiah lâi. Ai ngế ki ‘nâ nôkố vêh a Hà Nội mê hmâ krếo phôn xuân kơ-êng ‘na goih hlá. {ă rôh troh a Kontum tơdroăng ki apoăng cho athế lăm kâ goih hlá’’.

Vâ rak vế inâi, pá k^ng mâu tơdroăng ki rơkê ple\ng tung pế pơchên, tơdroăng ki tí tăng mâu túa hlá, mê ngế ki pro goih ối kal ai tuăn hiâm hâk vâ [ă tơdroăng cheăng, hâk vâ [ă tơdroăng ki kế tơmeăm chiâng xêh dêi goih hlá vâ pôi tá hơ’lêh, rak vế ăm goih hlá Kontum kố prôk tơkâ hluâ khế, hơnăm, rế hía rế chiâng kế kâ ki tơviah phá dêi kơpho# ngo.

Pôa Lê Văn Lâm, 59 hơnăm, ai inâi khe#n cho Lâm hlá, ối kơxo# hngêi 259, troăng Đinh Tiên Hoàng cho môi ngế tiah mê. Rơhêng vâ kâ goih hlá dêi Lâm hlá tơmối athế krếo hdrối môi măng t^ng. Drêng hiăng tiâ Lâm hlá kô mot tung kong rah tăng mâu hlá [ă rôh ki lâi xuân tí tăng kơhnâ tăng tu\m 4, 5 chât túa hlá. {ă ki rơkê ple\ng ‘na pơkeăng ing hlá, nhâ, rêi loăng, drêng kâ goih hlá tơmối kô châ Lâm hlá hnê tối ‘na túa ki rah xo hlá vâ kâ hlá vâ pơlât pơreăng.

Lâm Lá hnê kuăn pơlê túa kâ goih hlá

Maluâ ôh tá po tíu mơdró, hngêi ối ôh tá tơ’lêi hlâu [ă bu tê to 2 hâi, hâi tơdrốu [ă hâi t^ng rêm măng t^ng la rơkong ô eăng, vâi tăng troh Lâm hlá vâ môi hdroh châ kâ tro goih hlá Kontum. Tối troh goih hlá [ă tối ‘na tơná, pôa Lê Văn Lâm ăm ‘nâi:

‘’{ă á, goih hlá ôh tá la lâi á lôi, hiăng hmâ [ă á sap ing nah. Á tê goih hlá, á vâ tơbleăng tê kế kâ Tây Nguyên pin xo, mê [ă á, á tê môi măng t^ng péa hâi [ă mâu hâi mơd^ng gá ôh tá tu\m vâ á nhâ#u tung măng t^ng’’.

Goih hlá, kế kâ xuân tơviah khât. Mâu vâi pú ối achê, hơngế troh Kontum, klêi kơ’nâi châ krếo kâ môi roh goih hlá, tơmối ôm hyô troh Kontum, klêi kâ goih hlá pơrá ối chôu pâ ôh tá kâi piu. Hên ngế ối tối kố cho môi tung mâu tơdroăng ki djâ vâi troh a Kontum.

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng