Tối troh oâ mơná kơtô kâ ‘nhiê a xiâm loăng kơphế, nâ Trịnh Thị Thùy, môi ngế ki pêt kơphế a tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum khéa hơ’nêng [ă tơbrêi tơbrêh khât. Nâ tối ăm ‘nâi, rơpo\ng ai tâi tâng [ăng tơnêi pêt kơphế 4 ha, tung mê 1 ha 1 sào nếo pêt apoăng rơnó mê hngê hơnăm 2018 a kơpong thôn Thanh Xuân, cheăm Đăk Ngọc.

Hơnăm nah, 1 ha 1 sào kơphế ki nếo pêt hiăng tro oâ mơná kơtô kâ ‘nhiê. Troh hơnăm kố xuân ối hlo kâ ‘nhiê tiah mê. On veăng nâ pêi cheăng tơbrêi tơbrêh rêm hâi troh kong măng ối lăm tí tăng kơdê [ă mâu oâ mơná kơtô kố nếo:

‘’Tối tơdjuôm mơdoh hên chôu. Kong hâi lăm a chiâk, kong măng vêh athế re\ng pế pơhên hmê kơchâi re\ng kâ mê ah vâ lăm tăng kơdê oâ. Mơdoh hên chôu [ă tá liăn ngân nếo. Dâng 2 chôu mê nếo xôh klêi môi [ăng tơnêi lối 1 ha môi tiah mê. ‘Na ivá drêng lâi xuân athế trâm [ă mâu pơkeăng rak vế xôh kơdê oâ hdrong hên khât. Xua hmâ 2 hâi, pái hâi athế xôh môi hdroh, cho xôh a kong măng xua gá xông kâ ‘nhiê a kong măng. Á hmâ xúa pơkeăng hên mê tơdjâk ‘mêi troh ivá. Nôkố á ối ivá mê á tá hâi ‘nâi tiah lâi ôh la pơkeăng mê gá mot tung châ chăn pin’’.

 Séa ngăn nhên ăm hlo oâ mơná kơtô kâ ‘nhiê kơphế a châ mơngiơk tr^ng prâp, gá kân dâng kloăng prá, kâ ‘nhiê a kong măng sap ing 18h30 troh 21h. Mâu oâ mơná kơtô tơku\m hên a môi xiâm loăng kơphế, ai tíu ‘nâ troh hr^ng to. Khu oâ ki kố hmâ tơku\m kâ hlá kơbâng [ă xơkối loăng kơphế pro loăng kơphế tro tơpê kối, tơplo\ng hlá. Ngoh Phạm Quang Dương, hngêi ối a Tôh kơpho# 9, pơlê kân Đăk Hà ăm ‘nâi tơ’nôm:

‘’Gá kâ a hlá, kâ a xơkối hên pro loăng ôh tá kâi xông kân. Loăng kơphế ối ku\n gá kâ mê khăng ôh tá kâi xông kân. Tâng iâ êt pin bu lăm tăng rup xo. Rup kơdê rêm hâi la nôkố xiâm loăng gá hiăng kân, oâ kâ ‘nhiê hên pin ôh tá kâi rup kơdê mê mâu ngế ki ê ôh tá ‘nâi môi tiah rơpo\ng hngêi á hmâ péa, pái hâi á xôh pơkeăng môi hdroh. Á xôh pơkeăng mê pơkeăng tro krêa a châ gá hlâ. Chiâng trâm hên tơdroăng. Tâng a kơhâi pin tơ’lêi tâ kơdê la gá hmâ lo kâ a kong măng. Kong măng ki lâi á xuân athế lăm kơdê’’.

Hlo kâ ‘nhiê a rơnó mê hngê hơnăm 2017, kâ ‘nhiê hên a hơnăm 2018 [ă hnối kâ ‘nhiê ton troh nôkố, oâ mơná kơtô hiăng kâ ‘nhiê lối 60 ha kơphế ki nếo pêt a mâu cheăm: Đăk Ngọc, Đăk Mar [ă pơlê kân Đăk Hà, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum [ă ki lu\p ai lối 3 rơtal 500 rơtuh, tung mê, lối 7 ha hiăng kâ tâi tâng ôh tá chiâng xông kân xếo. Hlo tơdroăng kố, tung pơla tơkôm kơvâ cheăng ki rơkê ple\ng tăng mâu troăng hơlâ kơdê oâ mơná kơtô kố, kuăn pơlê [ă Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó môi tung khu Kơphế 704, tíu cheăng ki ai tơnêi pêt kơphế tro oâ mơná kơtô kố kâ ‘nhiê [ă ki apoăng xuân hiăng ai tơdroăng pơkâ. Pôa Nguyễn Văn Bể, kăn pơkuâ Ko\ng ti kơphế 704 ăm ‘nâi:

‘’Ko\ng ti ngin hnê mơhno kơhnâ khât tơdroăng kố, séa ngăn đi đo rêm hâi vâ ai troăng hơlâ hbrâ mơdât. Mơhnhôk ăm mâu ngế pêi cheăng vâ vâi re\ng ‘nâi [ă hên túa pơkâ vâ pro tiah lâi ăm tơ-[rê tâ. Ví tơdroăng ki xông kâ ‘nhiê hên môi tiah a hơnăm 2018 nah. Tung pơla séa ngăn [ă tăng mâu troăng hơlâ vâ pêi pro tung pơla rơnó mê hngê dêi hơnăm 2018 mê [ă hên túa pêi. La ki tơ-[rê má môi cho séa ngăn đi đo, pơtối tá kong hâi lơ a kong măng. Ai troăng hơlâ vâ rơtế [ă mâu ngế pêi cheăng tối tơbleăng, mơhnhôk [ă ‘no liăn cheăng ăm mâu ngế pêi cheăng vâ ai troăng hơlâ re\ng pơkâ hbrâ mơdât. Xôh pơkeăng rak vế oâ hdrong tung pơla séa ngăn oâ ki kố. Gá ối tung kơdâm tơnêi lo tơku\m a rôh ki lâi. Ngin tơku\m kuăn mơngế rơtế [ă Ko\ng ti ‘no liăn kơdê oâ ki kố’’.

Vâ pó ki pêi chiâk hlê nhên tâ ‘na mâu ôa lung lui, chu chi mơná khăng ki kâ ’nhiê loăng plâi [ă hnê tơdroăng hbrâ mơdât [ă kơdê ôa, Ngế chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố ai tơpui tơno [ă pôa Nguyễn Văn Dần, Kăn hnê ngăn Khu pêi chiâk deăng pơlê kân Đăk Hà, tơring Đăk Hà.

-Ô pôa Nguyễn Văn Dần, Kăn hnê ngăn Khu ngăn kuăn pơlê pêi chiâk deăng dêi pơlê kân Đăk Hà, tiô séa ngăn dêi pôa túa tâng măng mơná khăng mê hmâ kâ ‘nhiê kơphế ti lâi?

Pôa Nguyễn Văn Dần: {ă mâu ôa lung lui tung mâu hơnăm achê kố a deăng ki pơtối pêt kơphế dêi kuăn pơlê hiăng hlo hên má môi. Malối mâu ôa lung lui kâ ‘nhiê kơphế hơnăm ki má môi [ă má péa ki nếo pêt a deăng ki pêt hdrối. Hơnăm má péa drêng mâu ôa lung lui kâ gá chía tâ iâ xua hlá loăng hiăng hên la ki tơdjâk gá iâ. La ki vâ tối hơnăm má môi tro ôa lung lui kâ vâ tâi ngăn môi tiah loăng ôh tá kâi xông. ‘Nâ hía hrá kân pro tơdjâk troh cheăng kâ dêi kuăn pơlê tung kong pơlê. 

-Ô pôa Nguyễn Văn Dần, drêng hlo ai hên mâu ôa lung lui, chu chi kâ ‘nhiê kơphế tiah mê, tung pơla pơxiâm hlo apoăng kuăn pơlê athế  kơdê môi tiah lâi?

Pôa Nguyễn Văn Dần: Vâ mơdât mâu ôa lung lui, chu chi ki khât gá pá păng ‘nâng. Mâu kơ koan cheăng dêi kong pơlê, dêi tơring xuân hiăng hmâ lăm hnê kuăn pơlê kơdê la oh tá tơ-[rê to lâi. Ki khât bú ai to tơdroăng hmâ pêi dêi kuăn pơlê vâi chiâng kơdê.

-Pôa tối ăm ‘nâi nhên troăng hơlâ ki lâi vâ kuăn pơlê chiâng kơdê mâu ôa ki kâ ‘nhiê?

Pôa Nguyễn Văn Dần: {ă mâu oâ lung lui mê kuăn pơlê thế xôh pơkeăng  motox lơ Dăng-ti-tung hơ’lâk [ă Zi-xe-ta. Kơtăn 5 hâi xôh môi hdroh. Chôu ki xôh thế mơ-eăm xôh sap ing 5 chôu troh 7 chôu kơxo. Xua chôu ki mê mâu ôa lung lui gá kâ loăng xap ing 5 chôu troh a 21 chôu klêi mê mâu ôa lung lui pơtê kâ. Tâng xôh pơkeăng motox mê pin xuân thế xôh tiô pơkâ môi tiah mê, la pin kô chiâng tôh a xiâm lơ xôh a tung xiâm xua mâu ôa lung lui mê gá kâ klêi mê gá hmuâ pá kơdâm tơnêi a xiâm loăng ki mê [ă troh hâi kơ’nâi ah gá lo kâ nếo.  Drêng pin xôh pơkeăng gá kô oh tá mot a mê xếo mê gá lăm kâ a tíu ki ê nếo. A mâu tíu ki lâi vâi kuăn pơlê pin hâi teăm xôh pơkeăng mâu ôa lung lui kô lăm troh a kơdrum ki mê nếo, vâi krâ nho\ng o pin oh xôh pơkeăng mâu lung lui kô ‘nhiê nếo.

-Tiô ăm ‘nâi rơtế [ă tơdroăng xúa pơkeăng xôh kuăn pơlê xuân chiâng xúa tơdroăng ki ê vâ kơdê ôa lung lui. Pôa tối ăm ‘nâi tơ’nôm tơdroăng kố?

Pôa Nguyễn Văn Dần: Vâi krâ nho\ng o xôh pơkeăng xuân hiăng ai rêm kơmăng râng on séa ngăn rup xo, xuân hiăng pro. Vâ tối hiăng pêi pro hên tơdroăng, thăm nếo mơhé kong mêi khía xuân mơ-eăm séa on rup a kơxêi măng. Kuăn pơlê ai hên ngế ‘nâi hriăn ple\ng ki nếo, rup tơrêm to gá pá hlối mơdon, mê vâi krâ nho\ng o xo kung kếo, kơ’lo drêng hơ’ngrâu môi hdrôh mâu ôa lung lui kô tơruih tâi a ‘nâi. Ai hên túa ki vâ rup la ôh tá kâi rup tơrêm to. Ai drêng ki ‘nâ rup [ă ko\ng pơxiâm vâ rup gá hiăng kơneăng. Ga kơneăng vêh tíu ê la troh kơxo ah gá troh amê nếo vâ kâ ‘nhiê.

-Mê, ing mâu tơdroăng tối ăm ‘nâi ki pôa tơpui tối kô hlo vâ kơdê  mâu ôa lung lui, chu chi ki kâ ‘nhiê kơphế cho môi tơdroăng ki pá [ă hlối mơdoh hên hâi chôu dêi kuăn pơlê. Pôa hlo ti lâi ‘na tơdroăng ki pêi pro tung 3 hơnăm tơku\m mơdât mâu ôa lung lui, chu chi ki kâ ‘nhiê loăng kơphế?

Pôa Nguyễn Văn Dần: Tâng vâ tối mơdât xuân pá xua ai drêng ‘nâ kơdrum deăng, a mâu tíu ê gá troh la mâu ôa lung lui ki lâi ôi amê kuăn pơlê xôh hlâ tâi. Vâ tối hơnăm ki lâi xuân ai mâu khu rơkê ‘na pêi chiâk deăng dêi kong pơlê, dêi tơring troh hnê kuăn pơlê. La kuăn pơlê iâ vâ hmâng mâu kơ koan hnê. Tơdroăng ki hmâ pêi pro dêi mâu kuăn pơlê ki pêi chiâk vâi bú xôh tung 10 hâi, péa, pái hdrôh xôh pơkeăng kô tâi. Mê cho mâu tơdroăng ki á tơmiêt kuăn pơlê thế mơ-eăm tăng mâu ki lâi hlê thế vâi hnê ăm i tơtro. Malối drêng kơ koan cheăng ‘na tơdroăng kố troh mê vâi chêh hlối inâi pơkeăng, mâu pơkâ hnê xôh ăm kuăn pơlê vâ tơ’lêi. Vâi krâ nho\ng o klêi châ hnê tối, ing mê ah vâi hiăng piu lôi tâi.

-Hôm mơnê kơ pôa Nguyễn Văn Dần, Kăn hnê ngăn kuăn pơlê pêi chiâk dêi pơlê kân Đăk Hà, tơring Đăk Hà hiăng veăng tơpui tơno [ă ngin.

Khoa Điềm dah chê

Gương prếi Kataringa tơplôu [ă tơbleăng