Rơpo\ng pôa Y Blet Niê, ối a [uôn Yung, cheăm Ea Yông, tơring Krông Pa], kong pơlê Dak Lak ai lối 120 xiâm loăng plâi sâu riêng pêt tơvât tung kơdrum kơphế. Hơnăm nah, pôa hiăng châ vâ chê 25 ta#n plâi sâu riêng, cha aliăn vâ chê 1 rơtal liăn. Drêng ai pơrea\ng xông kâ ‘nhê, loăng plâi sâu riêng hlâ hên h^n apoăng hơnăm kố, lâp kơdrum loăng sâu riêng dêi rơpo\ng pôa Y Blet pơrá tro tâ pơrea\ng, tung mê ai 10 xiâm hlâ, vâ chê tơdế kơxo# loăng plâi thế trốu tah tơkâng hiăng tâi. Troh nôkố, loăng sâu riêng dế tơpo reăng, kơ’muăn plâi, laga kơ’muăn plâi iâ. Pôa Y Blet Niê, tối ăm ‘nâi:

‘’Nôkố, môi tiah loăng plâi kố dế tro tâ pơrea\ng [a\ tá hâi pơlât tâi pơrea\ng, nôkố hiăng khăng hlá [a\ pơrea\ng pong kâ a xiâm. Rơpo\ng dế pâk pơkeăng tung xiâm loăng, xôh pơkeăng a-đi-phốt [a\ trốu tah mâu tơkâng ki tro tâ pơrea\ng, khăng. Xuân pơkâ thế mâu ngế cheăng khoa ho\k ti tăng mâu túa pơlât ăm loăng plâi sâu riêng, pơlât tâi pơrea\ng a loăng plâi sâu riêng [a\ hía hé’’.

Xiâm kối pro pơrea\ng chiâng xông tâ tú, kâ ‘nhê rơdâ mê cho xua mâu hơnăm achê kố loăng plâi sâu riêng plâi hên lối râ. Vâi krâ nho\ng o xúa pơkeăng pro ăm loăng plâi hên, phon ho\a ho\k pro loăng ai plâi hên, pro loăng sâu riêng ôh tá ai ivá xếo, ôh tá ai ivá kâi hbrâ mơdât pơrea\ng, xua mê kơmeăn Phytopthora xông kâ ‘nhê. Pôa Nguyễn Văn Hải, đo#i 19, Ko\ng ti kơphế Phước An tối ăm ‘nâi: Xu ảak ngăn tơtro kih thua#t, ôh tá pro ăm loăng plâi lối hên, xua mê kơdrum loăng plâi sâu riêng dêi pôa mơhé tro tâ pơrea\ng laga ôh tá râ, ôh tá ai loăng ki lâi răng hlâ. Pôa Nguyễn Văn Hải tối:

‘’Môi hectar pêi châ liăn 1 rơtal 600 rơtuh liăn, á bu châ 800 rơtuh tê. Vâi xúa pơkeăng pro ăm tơpo reăng kơ’muăn plâi hên tung môi hơnăm, péa pái hơnăm  cho tơdroăng ki hmâ hlo. Laga klêi kơ’nâi péa pái hơnăm kơ’nâi loăng kô ôh tá ai ivá xêo, kô hlâ, á ôh tá pro ti mê’’.

Pôa Trương Quang Tuấn, Kăn pho\ pơkuâ Ko\ng ti pêi cheăng tiô rơnó môi khu kơphế Phước An tối ăm ‘nâi: Loăng plâi sâu riêng châ pêt tơvât ki hên a 500 hectar kơphế pơcháu ăm mâu rơpo\ng ngăn a mâu cheăm Ea Yông, Ea kênh [a\ pơlê kân Phước An. Ki hên loăng plâi sâu riêng kố pơrá tro tâ kơmeăn Phytopthora tung roh pơrea\ng xông kâ ‘nhê kố nah, tung mê ai dâng 30% kơxo# loăng hlâ lơ thế ko tah loăng. {a\ ai khu cheăng khoa ho\k veăng, pơrea\ng ôh tá xông tâ tú xêo, laga tơdroăng pơtối rak ngăn loăng ki ối rêh tá hâi ‘nâi hôm châ tơ-[rê. Tơdroăng mơnúa [a\ kum vâi krâ rak ngăn loăng plâi, pôa Quang Tuấn, tối ăm ‘nâi:

‘’Ko\ng ti mơnúa rak ngăn kơdrum loăng plâi sâu riêng Lộc Trời, pêi môi kơdrum, [a\ ko\ng ti Dona pro 6 kơdrum, tung mê 3 kơdrum tro pơrea\ng râ ó, [a\ 3 kơdrum xúa pơkeăng lối hên. Troh nôkố, ko\ng ti hiăng tơbleăng ăm mâu rơpo\ng ki tơdah rak ngăn thế pêi tiô kih thua#t [a\ to\ng kum vâi krâ ‘na kế tơmeăm khoăng, to\ng kum ‘na pơkeăng [a\ hnê mơhno kih thua#t hbrâ mơdât pơrea\ng, laga ai mâu kơdrum loăng xuân ối hu\n hmo\ng’’.

Tơdroăng rơtế [ă tíu rak ngăn pơlât loăng pêt hâi kố, tie#n sih Trương Hồng, Vie#n khoa hok kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng loăng kong Tây Nguyên, tối nhên tơdroăng pơreăng tâ tú a loăng plâi sầu riêng [ă mâu troăng hơlâ ki tơkâ luâ xơpá, pó vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ kô tơmâng:

Êng:  Ô tie#n sih, tơdroăng ki pêt lối hên [ă tơdroăng pêi pro hiăng pro ăm loăng plâi sầu riêng a Krông Pac\ tro hlâ hên h^n tung pơla hdrối kố nah?

Tie#n sih Trương Hồng:  Klêi séa ngăn, tơdroăng ngin tí tăng ‘nâi ple\ng gá ai tơchoâm mâu tơdroăng. Ai péa tơdroăng ki xiâm cho. Má môi xua tơdroăng cheăng kâ dêi tơdroăng pêt tơvât loăng plâi sầu riêng tung kơdrum kơphế gá hên. Xua mê, kuăn pơlê ki pêi chiâk hiăng pêt tơvât hên. Rơvât phon, xua hên pơkeăng xôh kơdê ôa hdron, ki xiâm cho pro vâ re\ng ai plâi sầu riêng. Drêng pin xoh pơkeăng ro plâi sầu riêng lối hên loăng oh tá kâi trâng, loăng rế pá hro, rế pá kâi [ă pơreăng. Drêng loăng plâi sầu riêng tro ôa hdrong kâ ’nhiê, malối cho kơmeăn Phitôptopra kâ ‘nhiê pro ăm loăng re\ng hlâ, mê cho môi tung mâu tơdroăng ki xiâm dêi kơpong pêt loăng plâi sầu riêng tung kơdrum kơphê dêi Phước An hiăng hlo ai tơdroăng mê.

Êng: Ô tie#n sih, pơreăng xua kơmeăn Phitoptora ai ăm hlo tiah lâi [ă xông rơdêi tung pơla ki lâi?  

Tie#n sih Trương Hồng:  Phitopthora cho túa kơmeăn ki kâ nhâ ối tung têa, xua rôh hdrối kô nah tơdjâk troh hyôh kong prâi hơ’lêh , kong mêi tung rơnó mơdrăng, khế 12 ai kong mêi, mâu tơdroăng kong prâi hơ’lêh hmâng vâ môi tiah mê gá pro pơxúa ăm mâu kơmeăn ôa hdrong kâ ‘nhiê rế xông rơdêi. Hmâ hlo pơreăng kô a mơ’nui rơnó mêi [ă apoăng rơnó mơdrăng. Pơreăng hmâ ối a loăng xua kong mêi ton hâi hnối tơ’nôm [ă mâu kơmeăn ki ối a loăng oh pá kâi. Xua loăng ai plâi hên mâu plâi hiăng hrik tâi trếo kơhiâm mê loăng ôh tá kâi trâng, khoh pro loăng re\ng hlâ, khoh pro loăng re\ng hlâ, tâng loăng ối rơdêi mê pin kô teăm hbrâ mơdât pơreăng. Tâng ôh pá ai trếo kơhiâm kô re\ng hlâ.

Êng: Tiah mê túa hbrâ mơdât pơreăng kô gá tiah lâi ô tie#n sih?

Tie#n sih Trương Hồng:  {ă mâu pơreăng kố bú tung hbrâ mơdât cho ki xiâm, drêng hiăng tro pơreăng gá pro tât troăng ki djâ a tung loăng mê pá vâ châ kơdê. Hbrâ mơdât [ă tơdroăng, môi drêng pêt nếo thế tơtro\ng pêt hdrê loăng ki krúa.  Má péa cho pêt tơvât krâ kơvâ tê, rơvât phon hoă hok ăm tơtro, rơvât hên phon hưh cơ, xúa hên mâu ơhon ki pro ing hrái báu kông hnông alâi. Malối thế đi đo séa ngăn kơdrum loăng tơná drêng hlo ai tơdroăng tơviah mê thế séa ngăn nhên vâ ai mâu troăng hơlâ hbrâ mơdât vâ châ tơ-[rê.  Ki kal thế pêt tơvât krâ kơvâ, rơvât hên phon hưh cơ vâ kum ăm loăng xông rơdêi, tiah mê, kô kum ăm loăng ai ivá kâi tơplâ [ă pơreăng ôa hdrong kâ ‘nhiê.

Êng: Ô tie#n sih, nôkố a hên kơdrum plâi sầu riêng a Phước An, ai hên loăng vâi krâ nho\ng o hiăng troh tâh ‘nâ dêi tơkâng, thăm nếo hiăng troh tah hên, mê mâu loăng plâi sầu riêng kố hôm ối ai ivá ki vâ kâi trâng nếo há [ă hôm chiâng vâ lôi tiah mê?

Tie#n sih Trương Hồng:  Mâu loăng ki tro kâ ‘nhiê iâ mê kô kâi vâ xông rơdêi nếo, mâu loăng ki hiăng tro kơmeăn ôa hdrong kâ ’nhiê hên kô pá vâ xông rơdêi, [ă ki tơ-[rê cheăng kâ, [ă plâi gá rế iâ há.

Êng: Mâu loăng ki ối kâi vâ xông rơdêi nếo mê pó vâi krâ nho\ng o thế rak ngăn môi tiah lâi ăm loăng re\ng xông rơdêi?

Tie#n sih Trương Hồng: Pin xôh pơkeăng, môi tiah túa pơkeăng aliet lơ pơkeăng rindumin lơ pơkeăng ariphot [ă hía hé. Tơdroăng ki kal tâ thế tơtro\ng cho rơvât phon ăm tơdâng tơ’mô, rơvât phon hưh cơ, tâng kal thế xôh tơ’nôm trếo kơhiâm ing hlá ăm loăng.

Êng: A pơla kố, pơxiâm hlo mâu roh kong mêi, pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng tung rak ngăn, hbrâ mơdât pơreăng kâ ’nhiê ki tiah lâi, ô tie#n sih?

Tie#n sih Trương Hồng:  Pơla kố ki kal má môi xuân pro mơdêk ivá vâ kâi trâng dêi loăng, tâng tung rơnó mơdrăng loăng khăng kho thế tôh têa vâ loăng ai ivá kâi tơplâ mơdât [ă pơreăng. Rơnó mêi  thế tơtro\ng 2 tơdroăng, môi cho ăm têa châ hlo pôi tá troăng, ah kơmeăm lơ kâ ‘nhiê, kơmeăn ki kố cho kơmeăm chiâng ing têa tâng rế hngiâm gá rế xông rơdêi re\ng, mê pôi tá ăm têa châ toăng a xiâm loăng. Tơdroăng ki thế tơtro\ng nếo trol tâh ‘nâ tơkâng, ăm bâ phuâng, pro kơdroh ki hngiâm kơchoh kơdroh kơmeăn xông tâ tú [ă hên ki ê.

Êng: Nôkố tâi tâng mâu kơdrum pêt tơvât a Phước An cho 120 xiâm loăng plâi sầu riêng tung 1 ha kơphế. Mâu loăng ki pêt kố hôm ât luâ râ? Tie#n sih hôm ai tơdroăng hnê tối ki klâi kơ mơngế ki pêt tơvât loăng plâi sầu riêng tung kơdrum kơphế.                                                          

Tie#n sih Trương Hồng: Tiô a pêt 120 xiâm loăng cho ât ’nâng. Tiô tơdroăng ngin séa ngăn thế pêt 80-100 xiâm mê krâ kơvâ, tơnêi ki le\m pêt 80 xiâm tâng tơnêi ki ‘mêi pêt ât tâ, xua tơnêi ki ‘mêi tơkâng gá iâ tâ. Tâng pêt tung lối 120 xiâm tung 1 ha kô tơdjâk troh ki ai plâi dêi loăng kơphế, thăm nếo tơdjâk troh pêt tơvât, ki xâp, ki trâ eăng dêi loăng ôh tá xê vâ xông kân [ă xông rơdêi.

Mơnê kô tie#n sih ‘na tơdroăng tơpui tơno tơdroăng kố!

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng