Tâng 3 khế hdrối nah, Lâm Đồng bu ai to lâi chât to chu tâ pơreăng châi klêa châu Phi hlâ [ă tâp kơđu, mê nôkố kơxo# chu ki tâ pơreăng hlâ [ă tâp kơđu hiăng tâk lối 49 rơpâu to, [ă tâi tâng ki hngăm lối 3.400 ta#n, tiô riân tro lu\p lối 130 rơtal liăn. Pơreăng hiăng tâ tú a 354 to thôn dêi 77 to cheăm, bêng, pơlê kân ối tung 10 tơring, pơlê kong kơdrâm, bu ối péa tơring tê mê cho Lạc Dương [ă Đơn Dương tá hâi hlo chu tâ pơreăng.

Hlo tơdroăng ki ôh tá tơniăn kố dêi pơreăng châi klêa, pôa Ngô Văn Trực, a thôn An Ninh, cheăm Liên Hiệp, tơring Đức Trọng tô tuăn:

‘’Tô tuăn khât xua tâ tá mâu chu vâi ki ê hiăng tro pơreăng tâi. La tiô rêm kơ rơpo\ng cho hiăng xế puâ,  xôh pơkeăng [ă kơdroh tơdroăng ki mot lo tung kơdroăng’’.

Sap ing mâu rơpo\ng ki păn ku\n păn iâ troh mâu tíu ki păn chu tơku\m păn hên a Lâm Đồng pơrá hlê ple\ng tơdroăng ki pôi tá tơngôu, ‘na hbrâ mơdât pơreăng. Pôa Nguyễn Viết Toàn, a cheăm Tân Văn, tơring Lâm Hà tối tiah kố, tơdroăng ki séa ngăn dêi pơlê pơla hiăng kơdroh iâ tơdroăng ki pơreăng xông tâ tú:

‘’Mâu ngế ki păn chu a kố bô bố xuân ai tơdroăng ki hbrâ mơdât, mơdêk khât tơdroăng ki rơdêi ăm tíu tơná châ tơ-[rê. Chu tâ pơreăng mê krếo thế vâi krâ nho\ng o tâp kơđu, pơtroh ăm khu kăn pơkuâ cheăm chu ngăn vâ to\ng kum tâp kơđu tro tơdroăng khât’’.

Tiô pôa Nguyễn Thanh Thủy, kăn hnê ngăn Vi [an cheăm Liên Hiệp, tơring Đức Trọng, kơnôm pêi pro tro hnoăng cheăng tối tơbleăng, mơhnhôk, mâu rơpo\ng ki păn [ă kuăn pơlê hiăng tơru\m krá [ă khu kăn pơkuâ tơring, cheăm tung hnoăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng châi klêa chu châu Phi. Xua mê, ôh tá ai xếo tơdroăng ki kơtoâ pơreăng môi tiah hdrối nah.

‘’Mâu tíu, kơdroăng păn ki ai chu tâ pơreăng mê kuăn pơlê hiăng tối tơbleăng ăm khu ki ai tơdjâk troh [ă khu kăn pơkuâ cheăm vâ pêi pro tơdroăng ki tâp kơđu, hbrâ mơdât pơreăng. Mâu tíu ki păn ki tá hâi tro pơreăng mê ngin hiăng hnê tối ăm kuăn pơlê cho kơdroh tơdroăng ki mot lo vâ ví tơdroăng ki djâ pơreăng ăm kơdroăng rông dêi tơná păn’’.

Pôa Phạm Phi Long, kăn pơkuâ tíu păn mơnăn mơnoâ, ká xi xo\ng kong pơlê Lâm Đồng ăm ‘nâi, vâ rak tơniăn hnoăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng, kơdroh pơreăng xông tâ tú, rơtế [ă tơdroăng ki kơhnâ tối tơbleăng tơdâng tơ’mô mâu troăng hơlâ, to\ng kum kuăn pơlê xôh pơkeăng, a kơdroăng rông, kong pơlê hiăng mơjiâng lối 20 tíu ki mơdât, tíu ki rak ngăn.

‘’Hiăng xing xoăng khu ki hbrâ mơdât a tíu ki mơdât vâ ví tơdroăng ki pơto chơ chu mot tung kơpong. Ngin hiăng hnê mơhno ăm khu ki rak ngăn mơnăn mơnoâ kong pơlê mơdêk hnoăng cheăng séa ngăn ki chêh, siê, chiê… séa ngăn ki rak krúa kế kâ ăm mâu ngế ki xúa. {ă mâu ngế ki roê xúa. {ă mâu ngế ki păn, ngin hnê tối athế tơru\m [ă khu pơkuâ, pôi tá kơtoâ pơkí hvât mâu chu ki hiăng hlâ a kong prâi, tơnêi tíu.

Kong pơlê Lâm Đồng ai tâi tâng khu chu dâng 400 to, tơku\m hên má môi a mâu tơring Đức Trọng, Lâm Hà, pơlê kong kơdrâm Bảo Lộc [ă tơring Di Linh. Nôkố hnoăng cheăng hbrâ mơdât pơreăng dế châ mâu kơ koan, tíu pêi cheăng tơru\m kơhnâ tối tơbleăng. Pôa Nguyễn Văn Châu, kăn pho\ pơkuâ Khu ngăn chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê kong pơlê Lâm Đồng ăm ‘nâi, pak^ng tơdroăng rak tơniăn mâu kế tơmeăm, to\ng kum mâu rơpo\ng ki păn, kơdroăng rông prâu tah, tâp kơđu chu ki tâ pơreăng, xôh pơkeăng tung kơpong ki ai pơreăng, hnoăng cheăng rak ngăn tơdroăng ki pơto chơ, chêh, siê, hơ’nêh chu, pôi tá ăm ai tơdroăng ki kơtoâ pơreăng, tê mâu chu ki hiăng tâ pơreăng đi đo châ mơdêk rơdêi. Pôa Nguyễn Văn Châu tối rơdêi [ă mâu troăng hơlâ dêi kơvâ cheăng ki ai tơdjâk troh mê kuăn pơlê athế hmiân tuăn xúa mâu hơ’neh chu hiăng châ séa ngăn:

‘’Hnê tối kuăn pơlê xuân môi tiah mâu tíu ki tê mơdró chu ki ôh tá tơdrăng [ă pơreăng châi klêa chu châu Phi xuân châ chêh, tê mơdró tung kơchơ, xua pơreăng châi klêa chu châu Phi ôh tá tâ tú troh mơngế, xua mê chu ki ôh tá le\m [ă chu ki tâ pơreăng châi klêa châu Phi mê kuăn pơlê xuân ối rôe kâ tiah hmâ. {ă nôkố mâu tíu păn tơku\m tung kong pơlê rơhêng vâ tê chu lo pá gong kong pơlê ki ê athế ai séa ngăn tơdroăng ki ôh tá krúa, Khu ngăn chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê kong pơlê xuân hiăng ai hnê mơhno nhên tơdroăng kố vâ kuăn pơlê ‘nâi nhên pôi tá ai tơdroăng ki xâu rơ-iô’’.

Hlo pơreăng châi klêa chu châu Phi a kong pơlê Lâm Đồng dế tâ tú rơ-iô, kong pơlê kố hiăng ai troăng hơlâ pêi pro hbrâ mơdât pơreăng môi tiah lâi? Tơpui tơno kơ’nâi kố dêi ngế chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố  [ă pôa Nguyễn Văn Sơn, Ngế pơkuâ ngăn ‘na chiâk deăng [ă mơnhông thôn pơlê kong pơlê Lâm Đồng kô tối nhên tâ.

Ô pôa, pơreăng châi klêa chu châu Phi a kong pơlê Lâm Đồng dế rơ-iô [ă tâi tâng chu ki hlâ prâu tah rế hên, pôa tối klâi ‘na tơdroăng mê?

Pôa Nguyễn Văn Sơn: Drêng hlo tâ tú pơreăng châi klêa chu châu Phi a mâu kong pơlê tung lâp tơnêi têa mê ngin hiăng tơku\m xo mơheăm vâ ngăn la klêi ton to lâi khế séa ngăn ngin oh tá ta hlo tâ tú pơreăng. Tơdrêng [ă tơdroăng ki mê ai mâu tíu séa ngăn kuăn kiâ hiăng châ ngin veăng ngăn, malối a 2 tíu gak ngăn dêi kong pơlê ngăn a Eo Gió [ă a Madagoui, tâi tâng mâu ngế cheăng séa ngăn tơku\m tơbleăng mơdât, séa ngăn a tâi tâng mâu mơnăn, mâu chu ki chơ djâ mot lo la ôh tá hlo ai tâk tăm po\ng séa ngăn.

{ă ai mâu kơpong tâ pơreăng ki ê mot a Lâm Đồng mê ngin xuân kơdroh ôh tá ăm mot [ă hlối xôh pơkeăng kơdê pơreăng. Pơtối mê, tung 3 khế ngin xôh pơkeăng kơdê pơreăng 1 hdrôh, la tâng tung tơnêi têa ai pơreăng rêm khế ngin xôh 1 hdroh. Tíu ki xiâm tâ tú pơreăng apoăng châ ‘nâi a tơring Đức Trọng, klêi mê tơdroăng tâ tú gá re\ng, [ă mơni kô pơtối tâ tú re\ng nếo.

Môi tiah pôa nếo tối mê âi ki pơtối tâ tú pơreăng châi klêa chu a lâp lu Lâm Đồng ga ai hên, tiah mê tơdroăng hbrâ mơdât dế châ kong pơlê mơdêk pêi môi tiah lâi?

Pôa Nguyễn Văn Sơn: Troăng hơlâ mơdât pơreăng mê hiăng châ kong pơlê, Khu xiâm hiăng mơjiâng hên khu, pơtroh hên hlá mơ-éa hnê mơhno. Kong pơlê mơjiâng troh 18 tíu séa ngăn mơnăn mơnôa [ă mơjiâng tơdrêng hlối khu hnê mơhno xua Kăn pho\ hnê ngăn Vi [an kong pơlê pro xiâm pơkuâ. Tơdroăng akố cho troăng hơlâ prâu tah lơ tâp kơđu, drêng tâp kơđu mê virus kố xuân ối rêh ton tung tơnêi, klêi mê ah gá lo lăm ối a têa, a tu\m tơmeăm khoăng…

Drêng tâp kơđu hên tiah mê, tâp ôh tá tâi. Ngin tối thế chôu, drêng chôu bú ối iâ têa châu bú tung hâi apoăng tê klêi mê cho ing têa rơmâ chu mê pro on chếo, tâng chôu mê tơnêi ku\n. Malối cho mâu phon, kế tơmeăm ki oh tá xúa xếo ‘na chiâk deăng mot lo tung kơpong tâ tú pơreăng mê ngin ôh tá ăm phêp djâ u ê. Bu ai kơxo# chu ki ối rêh, ôh tá tro tâ pơreăng mê ai hlá mơ-éa, ai tíu klâk tăm po\ng a kéa chu, mê thế pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê châ tê tâi tâng, vâ kơdroh tro lu\p ăm kuăn pơlê. {ă mâu tơring ki hâi teăm ai hên chu tâ pơreăng mê ngin hnê tối ăm kuăn pơlê. {ă mâu tơring ki hâi ai chu tâ pơreăng mê ngin hnê tối thế kơdroh păn khu chu, tâng chu hiăng kân thế tê hlối, pôi tá păn hên xếo.

Ô pôa, pơreăng châi klêa chu châu Phi kố hiăng pro lu\p hên ăm mơngế ki păn, Lâm Đồng hiăng hnê tối ki klâi [ă tơdroăng thăm păn [ă pơtối păn chu tung la ngiâ?

Pôa Nguyễn Văn Sơn: Ngin ôh tá chiâng ăm păn tơ’nôm hên drêng kố. Dế tơkôm hnê hơ’leh mâu ngế păn kuăn chu ki ê nếo, vâ pơtối ai chu păn hên thế tơkôm luâ rôh pơreăng tâ tú, la ki hdrối thế séa ngăn ‘na xiâm hdrê chu vâ păn, má 2 thế séa ngăn ki tâ tú khât vâ ‘nâi nhên klêi mơdât pơreăng pơtối păn. Nôkố ngin hnê tối thế kơdroh păn hên. Kơdroh tro lu\p ăm kuăn pơlê [ă kơdroh liăn ngân ki prâu tah. Xua chu ki tung kơpong ôh tá tâ pơreăng mê ngin xuân ăm tê, tâng ai ph^u ki hiăng klêi séa ngăn ăm ‘nâi chu oh tá tâ tú pơreăng, chu piê le\m mê ngin ăm tê, xâu tâng oh tá ai pơreăng kô oh tâ tú a chu ki dế piê le\m mê kơlo to\ng kum nếo vâ păn thăm rế hên [ă kuăn pơlê xuân tro lu\p hên há.

Hôm mơnê kơ pôa!

Quang Sáng chêh

Gương [ă Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng