Rơpo\ng Ngoh Lê Thanh Phú, ôi a thôn Hiệp Thành, cheăm Quảng Hiệp, tơring C|ư\ Mgar, ai kơdrum kân pro  kơdroăng păn chu ki rơdâ má môi păn 600 to. Ngoh ăm ‘nâi: Rôh Têt Lo hơnăm nếo kố nah, rơpo\ng hngêi hiăng tê dêi chu [ă yă 100 rơpâu liăn 1 kg hơ’nêh chu, châ xo liăn rơkâ 1 rơtal 500 rơtuh liăn. La hiăng vâ chê 3 khế kố, rơpo\ng hngêi ngoh xuân hâi châ pơtối păn chu. Xua yă tê hdrê kuăn chu to kơnâ, lối 2 rơtuh 500 rơpâu liăn 1 to chu, la ôh tá châ tăng tíu ki vâ tê tơniăn. Ngoh Lê Thanh Phú tối: tơdroăng vâ rôe hdrê chu yă kơnâ ‘nâng a pơla kố, mơni nhôm kô lu\p tâng păn ôh tá mơhúa lơ tro pơreăng vêh nếo, xâu lơ tro rôe hdrê chu ki ôh tá dâi:

‘’Má môi yă hdrê kuăn chu to kơnâ, má péa, ôh tá ai hdrê chu ku\n vâ rôe, xua nôkố mâu kơdroăng păn chu hdrê nah nôkố vâi hiăng păn chu vâ xo hơ’neh, vâi mơjiâng pro kơdroăng păn chu vâ tê hơ’nêh xua tíu vâ rôe chu ôh tá ai mê hâi pơtối păn ‘’.

Ngoh Phú ối pa k^ng kơdroăng păn chu ki lôi chúa

{ă mơngế ki xo păn chu ăm ko\ng ti veăng tơlo liăn păn chu Việt Nam môi tiah ngoh Lưu Văn Đức, ối a [uôn C|uôr, cheăm MDroh, tơring C|ư\ Mgar, tối tơdroăng ki ôh tá pơtối păn xua ôh tá ai liăn vâ pro kơdroăng hngíu. Ngoh ăm ‘nâi, hdrối nah, ngoh hiăng ‘no 600 rơtuh liăn mơjiâng pro kơdroăng păn [ă xo păn 600 to chu. Kơ’nâi rôh pơreăng tâ tú, xua ôh tá ai bê tu\m liăn vâ mơdêk, ‘mâi rơnêu pro kơdroăng tiô pơkâ, mê peăng ko\ng ti chiâng pơtê k^ tơkêa păn chu tơru\m [ă khu mơdró. ‘No liăn tơ’nôm mê ôh tá ai liăn, rôe hdrê chu yă hlối kơnâ, tơ’nôm [ă tơdroăng tô tuăn xua ôh tá mơhúa lơ ai pơreăng tâ tú ah nếo mê ngoh Lưu Văn Đức hiăng hơ’leh păn í nếo.

‘’Tâng pơtối pêi cheăng ăm ko\ng ti tơlo liăn cheăng mê ko\ng ti thế ai kơdroăng păn, nôkố a tơ’nôm [ă kơxo# liăn ton, liăn nếo ‘no păn mê á kô  mơhía tơ’nôm 400-500 rơtuh liăn,  a tơmiât 4-5 hr^ng rơtuh mê a păn í ki tơ-[rê gá hên tâ kơ păn chu, xua păn í kơdroh iâ ki ôh tá mơhúa xua pơreăng’’.

Ngoh Đức dế kơpuih mơgrúa dêi kơdroăng chu vâ hơ’leh păn í nếo

Tiô pôa Thủy Lệ Vũ, Ngế xiâm pơkuâ ngăn khu păn mơnăn [ă ngăn ‘na pơkeăng pơlât mơnăn kong pơlê Dak Lak, pơreăng châi klêa chu châu Phi  tung pơla hdrối kô hía nah a kong pơlê kố hiăng thế prâu lối 44 rơpâu 800 to chu [ă tâi tâng ki hngăm dêi mâu chu păn mê 516 ta#n. Kơnôm hnê mơhno krâu khât dêi kong pơlê, kơvâ ngăn ‘na tơdroăng cheăng, rơtế [ă ki mơ-eăm dêi kuăn pơlê, troh nôkố, lâp tung kong pơlê bú ối 3 to cheăm tê ai pơreăng. Klêi hiăng tâi pơreăng, mâu rơpo\ng păn chu pơtối tăng chu ku\n păn nếo.

Laga, nôkố nếo bú ai mâu ko\ng ti ki kân tê pơtối păn chu, mâu rơpo\ng ki păn iâ xuân ôi pơtê lôi dêi kơdroăng ti mê, xua ôh tá tơniăn ‘na mâu tơdroăng pơkâ thế pro tơniăn tung păn mơnăn:

‘’Hnê tối dêi kuăn pơlê pơtối păn la thế pêi pro tro tiô pơkâ kơxo# 14 dêi Vi [an hnê ngăn kong pơlê ai pơkâ cho mâu tíu păn chu ki ai tu\m tơmeăm khoăng tung kơdroăng, rak tơniăn. Má péa, pêi rak tơniăn ‘na sinh hok, tơniăn ‘na pơreăng ôh tá châ tâ tú mê chiâng pơtối păn la thế ai khu ngăn ‘na pơlât mơnăn lăm ngăn, malối cho tơbleăng ăm mâu kăn tơring cheăm [ă khu ngăn pơkeăng amê, mê nếo châ phêp pơtối păn. A mâu tíu păn mơnăn ki păn iâ, mâu rơpo\ng kuăn pơlê ki păn ôh tá tơniăn, tơ’lêi tro tâ pơreăng mê tối tơbleăng hdrôi pôi tá păn thế hơ’leh păn kuăn kiâ ki ê’’.

Tơkéa vâ tối, tơdroănng pơtối tơbleăng mâu tơdroăng pêi vâ mơdât pơreăng châi klêa chu châu Phi, hlối tơbleăng tâi pơreăng, vâ păn mơnăn tơniăn cho tơdroăng ki kal. La tơdroăng ki kal má môi dế kố cho tăng troăng tah ki pá kum ăm mơngế ki păn mơnăn pơtối păn chu, vâ ai hên hơ’nêh chu châ tê ăm mơngế vâ rôe.

Tíu păn hdrê mê hơ’leh păn chu xo hơ’nêh. Ko\ng ti ki mê ki hên pơkâ tơ’nôm mâu tơdroăng pro păn ăm mơngế păn. Ôh tá ai liăn, ôh tá ai hdrê ku\n vâ xo păn, mơhé yă hơ’nêh chu to kơnâ, la mơngế ki vâ rôe xuân ôh tá ai hơ’nêh chu vâ rôe, la mơngế ki păn ôh tá châ pơtối păn, [ă mơngế ki rôe xúa pơtối pá ‘’ôh tá châ vâ rôe kâ hơ’nêh’’  ‘nâ hía híu rôe [ă yă kơnâ ti mê âi.

Mâu kơ koan khu pơkuâ cheăng kal thế re\ng ai mâu pơkâ troăng hơlâ kum kuăn pơlê tăng tíu ki mung hdrê chu ki dâi le\m, yă tê tơtro; hlối pro tơ’lêi hlâu ăm ai liăn ki vâ ’no păn. Ai tiah mê ‘nôi kuăn pơlê ki păn nếo châ pơtối păn chu, veăng ‘no hnoăng rak tơniăn ai hơ’neh chu vâ tê.

Nam Trang chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng