Hiăng chiâng hnoăng cheăng sap ing ton t^n nah troh nôkố, rêm pơlê cheăm mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên pơrá ai mơngế krâ pơlê, cho ngế ki djâ troăng ahdrối dêi pơlê cheăm.

Hơnăm ối nếo nah, vâi cho mâu ngế rơkê kơhnâ má môi, lơ cho mâu ngế ki rơkê tung pêi chiâk pêi deăng. Drêng hiăng krâ, vâi ki mê hiăng chiâng mâu krâ pơlê ki pôu râng hnoăng cheăng ki kân, cho hnoăng cheăng ki ti xê cho mâu ngế ki ai hnoăng pơkuâ, mê cho tơdroăng ki hâk mơnâ, vâ khât dêi kuăn pơlê. Vâi ki mê cho mâu ngế ki lối kơ hloh hlê rơkê ple\ng tơdroăng cheăng, pêi chiâk pêi deăng, rơkê tung tơpui kâ [ă xuân cho ki xiâm djâ troăng tơru\m pơlê pơla.

Sap ing chal vâi krâ roh nah, mâu hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế a Tây Nguyên rêh ối a mâu kơpong kong ngo. Tơdroăng rêh ối ki hên cho kơnôm tơngah to kong kế, nhâ loăng, ing mê, mơjiâng chiâng mâu khôi túa, vêa vong, tơdroăng loi t^ng tiah vâi krâ roh ton nah, môi tiah: koh nhuo#m xeăng mâ hâi, xeăng on, xeăng têa, xeăng ngo, xeăng têa kroăng, xeăng kong, xeăng báu…

Pôa A Huynh cho ngế ki rơkê khât ‘na te\n tơmeăm

Kuăn pơlê tơku\m po leh, mơd^ng rơkâu xối mâu khu xeăng pâ ai kong mêi, mêi tro tô ‘ló, loăng pơlái chiâng dâi le\m rơbê rơbuâ. Maluâ ti mê, tơdroăng rêh kâ ối a kơpong kong ngo athế tơtrâ mơdât [ă mâu tơdroăng ki mơnhâu ing kong kế, ngo ngối, mê kal ai mâu ngế ki khên tơnôu, rơkê kơhnâ khât, hlê ple\ng, ai rơkong tơpui tối vâ djâ tơru\m pơlê pơla, djâ kuăn pơlê châ tơkâ luâ mâu tơdroăng pá puât, pơloăng mơnúa.

Mơni ing tơdroăng ki mê khoh chiâng mơjiâng mâu ngế ki râng ko a mâu pơlê cheăm ki hâi kố kuăn pơlê krếo khe\n mơnê nhuo#m [ă hâk mơnâ, mê cho ‘’Krâ pơlê’’. Môi pơlê maluâ ôh tá ai tơdroăng ki pơkuâ tiô kơ hnoăng dêi tơnêi têa, la hnoăng cheăng dêi krâ pơlê ôh tá păng lôi. Krâ pơlê cho mơngế ki xiâm vâ rak vế tơdroăng tơru\m, cho ngế ki djâ troăng ahdrối tung rêm tơdroăng cheăng rêh kâ ối tung mơhno túa le\m tro dêi vâi krâ-nho\ng o tung pơlê.

Tiô kơ tơdroăng hriăn ngăn, Tie#n sih Bùi Văn Đạo, cho Kăn pơkuâ Vie#n khoa hok pơlê pơla kơpong Tây Nguyên hneăng hdrối nah, tối tiah kố: Xuân môi tiah mâu hdroâng kuăn ngo ki ê a Tây Nguyên, [ă hdroâng mơngế Bơhnéa, hnoăng cheăng ki kal má môi cho tiô khôi túa, vêa vong, tung mê, krâ pơlê cho vâ mơhno tối tơdroăng ki tơdâng tơ’mô, tơdrăng hơpâ khât, ngế ki ai hnoăng tơleăng mơnhên tâi tâng mâu tơdroăng vâ kum pơlê đi đo châ tơniăn le\m. Kuăn pơlê athế rak vế, pêi pro tro khât mâu tơdroăng ki krâ pơlê hiăng pơchân thế.

‘’Roh vâi krâ nah tiô khôi hmâ dêi vâi krâ hdroâng mơngế Bơhnéa [ă khôi hmâ mê mơhno tối hnoăng cheăng dêi krâ pơlê ối tung khu ki lăm tơleăng, pro pơle\m tung mê xuân ai hên mâu ngế ki ê. Ngăn tiô kơ tơdroăng, mê khu tơleăng kô séa mơnhên ngăn [ă tơleăng. Ki xiâm dêi tơdroăng cheăng kố cho pro pơle\m [ă ai mâu tơdroăng hnê tối kơ mâu ngế ki pro xôi vâ vâi ‘mâi rơnêu, hơ’lêh dêi tơdroăng pêi pro’’.

Mâu krâ pơlê ôh tá xê cho xeăng, la vâi cho mâu ngế ki châ tâi pơlê pơla vâ kơnôm tơngah. Troh a kơxê măng, tung mâu hngêi trá ki tơniăn le\m, a kơnoh on, mâu vâi krâ hmâ troh pôu a hngêi vâ tơpui tơno. Krâ pơlê cho tíu xiâm ki djâ tơdroăng tơru\m tơrôa, cho mâu ngế ki hloh hlê rơkê ple\ng tung pêi chiâk pêi deăng [ă rơkê tung tơpui kâ. Rak ngăn kế tơmeăm [ă kong kế, [ă tơro, kơblêa, têa rơlêa, lân luô, drêng ai kong mêi kân, khía mơhot kân, drêng ai ngo tơhnah tơhnâp, têa xiâ, drêng ai khu kuăn kiâ ki pro ‘mêi, lơ kong tô mơdrăng khăng khoăng ton hâi khế [ă hên mâu tơdroăng ki ê.

Krâ pơlê cho ki xiâm cho vâ hnê mơhno tối hên mâu tơdroăng, kum ăm kuăn ‘ne\ng cháu chái ‘nâi nhên tơdroăng ki ‘ló, ki tro, ‘nâi ki ôh tá tro vâ ai troăng hơlâ hnê tối, djâ tơru\m pơla kuăn pơlê [ă dêi pó, pơla mơngế [ă kong kế.

Jâ H’Đam, hdroâng mơngế Bơhnéa a kong pơlê Gia Lai tối: Sap ing ton nah, tung tơdroăng rêh ối rêm hâi, mơngế Bơhnéa séa ngăn luât ki mê vâ hnê tối dêi pó. Ngế ki lâi ai pro xôi mê krâ pơlê kô séa ngăn tơdroăng mê vâ tơleăng [ă drêng mê rêm ngế athế rak vế, pêi pro [ối.

‘’Ai môi tơdroăng ki lâi ‘lo kal vâ kơnôm tơngah tơdroăng ki khu ngế ki tơleăng mê rêm ngế tung khu tơleăng mê athế tơku\m dêi pó, tơpui tơno. Krâ pơlê kô tơpui tối mâu tơdroăng ki tro, ki ôh vâ ai troăng hơlâ mơnhên, pro tơleăng tiah mê lơ hiăng tro lơ ôh. Krâ pơlê cho ngế ki pơkâ tu\m tơdroăng ki xía vâ mê’’.

Xuân tiô Tie#n sih Bùi Văn Đạo, cho ngế cheăng tung Vie#n khoa hok xah ho#i kơpong Tây Nguyên hneăng hdrối nah ai tối, dế nôkố, tơdroăng tơleăng khôi túa, vêa vong dêi hdroâng mơngế Bơhnéa ôh tá ai xếo, mê bu ối hnoăng cheăng dêi ngế krâ pơlê. Krâ pơlê cho ki xiâm vâ rak vế tơdroăng roh ton nah [ă chal nếo nôkố. Tung mâu hơnăm hiăng luâ, mâu kong pơlê a kơpong Tây Nguyên hiăng ai hên túa pêi pro ki tơtro lơ tung tơdroăng pơtối mơnhông hnoăng cheăng dêi krâ pơlê, mơngế ki châ kuăn pơlê kơnôm, loi tơngah vâ mơjiâng tơniăn tơdroăng pơkuâ ngăn a pơlê cheăm.

Lối 30 hơnăm hơ’lêh nếo, hnoăng cheăng dêi krâ pơlê, ngế ki châ kuăn pơlê kơnôm loi tơngah kơpong Tây Nguyên châ mơnhên tối [ă châ hnê khe\n; rêm pơlê, rêm cheăm pơrá châ hnê tối nhên vâ tăng rah môi lơ hên krâ pơlê tơru\m cheăng [ă khu kăn pơkuâ vâ hnê mơhnhôk kuăn pơlê. Tâng hdrối nah, krâ pơlê bu ai hnoăng ki vâ xối t^ng [ă rak vế khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo, mê nôkố krâ pơlê ối tơru\m pêi cheăng krá khât [ă khu kăn pơkuâ vâ mơhnhôk kuăn pơlê rak vế, pêi pro le\m tro hnoăng cheăng tiô troăng pơkâ dêi Đảng, Luât dêi tơnêi têa [ă mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla.

Diệu Hà rah chêh ing vovworld

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng