VOV4.Sêdang - Tâng tối troh tơdroăng hơdruê dêi mơngế Rơđế cho vâ tối ‘na tơdroăng Kưt [ă Eirei. Tâng tơdroăng hơdruê Kưt ga mơngối, hơdruê ton xo\n, ôh tá ai rơ-rêk nhên, cho to tơdroăng ki vâ tơno tối, êng tiâ, mê eirei cho túa hơdruê ki ai rơ-rêk hơniâp ro, sôk phiu, cho tơdroăng tơpui [ă tơdrá ki hơniâp ro.

Sap ing ton hdrối mê hía nah troh nôkố, hơdruê tơdrá eirei hiăng chiâng tơdroăng ki hmâ ai tung rêh kâ ối, pêi cheăng dêi hdroâng Rơđế a Tây Nguyên. Eirei ga ai tơdrá ki hơniâp ro, mơdêi, hmâ hơdruê a tíu ki tơku\m kơdrâm kuăn mơngế.

Hơdruê eirei hmâ châ mơhno [ă tơdroăng tơpui tơdjếi, nâl Rơđế tối dêi klei duê, mơjiâng chiâng ai rơ-rêk rế cho nâl tơpui xuân cho tơdrá hơdruê há. Tung nâl tơpui mê, mâu nâl, mâu tơdroăng pơto pơtih ga tơtro khâp [ă dêi pó. Hdrối nah, tơdrá eirei vâi hmâ hơdruê tung mâu roh ai tơdroăng hơniâp ro dêi mơngế Rơđế; la tâng hơdruê tung roh mơdâm kiâ, ngăn kiâ, kơnăng kiâ mê nếo ai đing năm hlu\m pơtro.

Kơ’nâi mê, tơdroăng hơdruê xuâng hiăng mơhnhôk mâu prôa drêng ai mơngế hơdruê tơdrá kưt lơ eirei, xua mê, drêng hơdruê kưt athế ai rơvo\ng buôt-chok, tâng hơdruê eirei athế ai tá ngế ki hlu\m khie#n đing năm lơ ai ngế ki veăng hơdruê pơtâ.

Pôa Tuôr, ối a [uôn Drai Hling, cheăm  Hòa Xuân, pơlê kong kơdrâm Buôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak, tối ăm ‘nâi:

‘’Dế kố ai hên ngế hơdruê eirei, la xuân kal athế ai ngế ki hlu\m đing năm. Hdrối nah xuân ai hên ngế hơdruê tơdrá eirei la ôh tá eâ ai hlu\m đing năm. Vâi hmâ hơdruê tiô tơdroăng tơpui tơdjếi, pơto pơtih. Môi tiah pin hơdruê tê kơtê, ôh tá pơtro [ă têng nêng. Ga tá hâi tu\m tơdroăng, ôh tá ‘nhó ro.

Tâng hlu\m tá khie#n đing năm ga kô ro tâ, rak rơ-rêk tơtro tâ, ai drăng tíu ki hơdruê, ai drăng tíu ki hlu\m to đing năm. Môi tiah pin rêi prôa ăm ngế ki hơdruê xuân athế tro gam dêi tơdroăng hơdruê, mê tơmâng ga nếo ro’’.

Ki hên, tung tơdrá eirei dêi hdroâng mơngế Rơđế cho hơdruê êng tiâ dêi pó. Ai 3 túa ki eirei êng tiâ, mê cho hơdruê êng tiâ pro tơhmâ; êng tiâ hâk kơdeăn ki le\m tro dêi tơdroăng rêh ối, hnê tối kuăn cháu [ă ki má pái cho hơdruê pơto pơtih.

Ki tơviah dêi hơdruê eirei ga ôh tá xê to êng tiâ pơla vâi kơdrâi [ă vâi kơnốu, mê cho tơdroăng hơdruê tơrá vâi kơnốu êng tiâ dêi pó, lơ tơrá vâi kơdrâi êng tiâ dêi pó. Tơdroăng kố ga vâ môi tiah tơdroăng ki trâm, êng tiâ dêi pó [ă tơdrá hơdruê pơla péa ngế.

Tiô pôa Nhuăn, ối a cheăm Ea Tul, tơring }ư \Mgar, kong pơlê DakLak tối, hơdruê eirei, malối, eirei ki êng tiâ dêi pó cho pá păng ‘nâng, tí xê bố bố xuân chiâng vâ hơdruê. Bu ai mâu ngế ki châ Xeăng kum ăm hlê ple\ng tơpui tơdjếi, pơto pơtih mê nếo hơdruê.

Vâi ki mê athế ‘nâi rơbot tơdrá, re\ng hloh klê, athế rơbot hên mâu tơdroăng pơto pơtih, tơdjếi, tơcho, ai hên tơdroăng ki vâ mơhno tối [ă um méa mê nếo chiâng êng tiâ re\ng dêi pó. Pôa Nhuăn tối ăm ‘nâi:

‘’Tung pơlê drêng troh khế ôu kâ mơd^ng, vâi poh kâ kơpôu, ro, lơ tung mâu roh mơdâm kiâ mâu vâi krâ hmâ hơdruê kưt, mâu vâi droh rơtăm hmâ ôu drôu xiâm, drêng hiăng pôu vâi hlu\m khie#n đing năm, hơdruê eirei.

Hơdruê pơto pơtih ‘na ngế kố, ngế tá. Drêng ai vâi drôh hiăng vâ ngế rơtăm ki lâi ‘ló vâi kô hơdruê tối ‘na ngế ki mê, [ă kơ’nâi mê ngế rơtăm athế hơdruê tiâ [ă mâu tơdroăng ki pơto pơtih, hơdruê tơcho, tơpui kô ngế drôh ki mê.

Xuân hiăng ai mâu vâi drôh rơtăm hiăng chiâng on veăng klêi kơ’nâi vâi hơdruê eirei [ă dêi pó’’.

Tơdrêng [ă tơdroăng hơdruê êng tiâ, mê eirei xuân chiâng vâ hơdruê xêh môi ngế. Drêng mê, eirei cho vâ hơ’muăn tối dêi mâu tơdroăng phá tơná, ngế ki hơdruê drêng mê mơhno tối tơdroăng ki khíu pâ, lơ ai tơdroăng hơniâp ro, sôk suâ, lơ hâk kơdeăn tơdroăng ki le\m tro dêi on veăng, rơpo\ng hngêi, tơdroăng hâk pâ kơ pơlê pâu, kơtâu cheăm, lơ rơkong ki vâ hnê pơchân dêi pâ pôa [ă kuăn cháu.

La tơdrá dêi eirei xuân ối rak tiah mê, nâl hơdruê dêi rêm ngế, rêm kơpong ga kô ai phá dêi pó iâ, xua mê, cho rơkong ki vâ hơdruê xua mâu ngế ki hơdruê tơmiât [ă hơdruê tơpui tối xêh.

Hdrối nah, eirei hmâ hơdruê drô troăng prôk lăm a chiâk deăng, lơ tung T^ng lôi tơnâp kiâ lơ hâi ki lăm ‘mé kiâ chiân djâ ngế ki hlâ lăm troh a kơno têa dêi jâ pôa roh nah. Pôa Khon, ối a [uôn Ea Dho, cheăm }ư\ Pơng, tơring Krông {uk, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi:

‘’Hdrối nah, drêng ai mơngế hlâ tung pơlê mê nếo hơdruê eirei. Hơdruê eirei athế ai ngế ki hlu\m khie#n đing năm. Rêm ngế trâm a hngêi ki ai mơngế hlâ, rơtế hơdruê eirei, tơpui tơno, hơ’muăn tối ‘na tơdroăng cheăng dêi ngế ki hiăng hlâ’’.

Hơdruê eirei tung roh lăm ‘mé kiâ cho vâ pơ’lâng [ă mơngế ki hlâ, vâ hơlêm, mơhnhôk mâu ngế ki ối rêh. Tiô hiâm mơno loi roh nah dêi hdroâng Rơđế, hơdruê eirei tung hâi mơdâm kiâ, ‘mé kiâ ga cho vâ mơhnhôk thế pơtối ai ngế ki chiâng nếo ing tơdroăng mơngế hlâ.

Dế nôkố xua ing tơdroăng ki kal vâ mơđah ăm tơmối ôm hyô [ă tơru\m cheăng hên h^n [ă kơvâ ki ê, vâi krâ-nho\ng o xuân chiâng hơdruê eirei a tơrêm tiú. {ă rơ-rêk ki hơniâp ro, phiu sôk, eirei hiăng chiâng mơđah tung tơdroăng vâ hơdruê tung diâp o\ng mé, pơkoăng o\ng mé, [ă mâu hâi mơd^ng dêi pơlê cheăm. Tơdrá, nâl hơdruê ki le\m ro dêi eirei cho ki xiâm hiăng ai hên mâu ngế ki chêh xo ing mâu tơdrá mê chiâng [ai hơdruê ki châ ô eăng dêi Dak Lak, Tây Nguyên, môi tiah ‘’Còn thương nhau thì về Buôn Ma Thuọt’’, H’Zen lên rẫy’’ [ă ki ê hía…

Maluâ ti mê, xuân môi tiah tơdroăng rơngê rơngối, hơdruê kưt, chêng koăng, mê hơdruê eirei dêi mơngê Rơđế dế vâ trâm tơdroăng ki vâ piu lôi, xua ôh pá ai mơngế ki vâ pơtối hriâm.

Tiô jâ Linh Nga Niê Kdăm, nhak sih, ngế ki hriăn ple\ng ‘na mơhno mơjiâng túa le\m tro dêi rêm hdroâng kuăn ngo Việt Nam tối, tơdroăng ki rak vế, hnê pơtâp hơdruê eirei ga pá ‘nâng, xua ôh tá ai tíu ki vâ hơdruê, mâu ngế ki rơkê ‘na hơdruê kố ế hía rế iâ, la mâu ngế ki hâk git vâ hriâm hơdruê eirei rế hía xuân rế iâ.

Eirei cho túa hơdruê ki tiô tơdroăng tơmâng khu vâi krâ hnê tối, rơxông kơ’nâi pơtối tơmâng, mơhriâm xo xêh. Troh nốkố, bu ai 2 [ai cho ‘’Ơ hoh }ư Ju’’, [ă ‘’{uôn Dur Kmăn’’ hiăng châ tơplôu lo nâl Xuăn. Nhak sih Linh Nga Niê Kdăm tối ăm ‘nâi:

‘’Hdrối nah, tung pơlê drêng ai tơdroăng pơxâu phâk tiô khôi túa xuân ai tá tơdroăng ki tơpui tơdjếi, hơdruê tơcho. Pak^ng tơdroăng pơxâu phak, vâi trâm dêi pó [ă tơdroăng hơdruê kưt, hơdruê eirei.

La mâu tơdroăng ki mê nôkố u pá ai. Athế ai hâi t^ng, mơd^ng, ai tơdroăng ki xah ôm hêi vâ hơdruê êng tiâ, tơ’noăng dêi pó, pơto dêi pó, la nôkố pá u ai tơdroăng ki vâ hơdruê tiah mê, ôh tá ai ngế ki vâ hnê ga kô tơ’lêi hía ‘na tơdroăng hơdruê tiô tơdrá ki eirei lơ tơdrá kưt’’.

Tơdroăng rêh ối chal nếo nôkố athế pêi pro tiô tơdroăng ki kal pêi pro rêm hâi, xua mê, kal ai ‘nâng tơdroăng ki tơpui tơno [ă tơdrá vâ ga thăm rế ro, rế tro, pro thăm i le\m ăm tơdroăng rêh ối dêi mơngế Rơđế.

La mâu tơdroăng ki hơ’muăn tối [ă tơdrá, hơdruê eirei hôm châ pơtối rak vế lơ ôh, ga tơkôm to tơná mâu ngế hdroâng Rơđế, cho mâu ngế ki xiâm dêi tơdroăng ki hơdruê pơto pơtih [ă pro ăm hên ngế nguân rơhêng vâ tơmâng.

H’Zawut chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng