Hơkâ vâi hmâ pro ing loăng pu\m ki pro ing loăng ki kân, hmâ hlo cho loăng kía, loăng rơnâng, ki hmâ hlo, vâi pro hơkâ ki mê kân ai sap ing 70cm troh a 1 met tơdế. Kơ’nâi mê, vâi krâ ki pro hơkâ athế xúa on prâu kơchâ tung dế l^ng loăng mơjiâng chiâng kơbong tung dế, la a tơdế hơkâ mê kân luâ tâ péa pâ ko ga, 2 pâ ko ga ku\n, tung mê, ai môi pâ ko ga kân tâ iâ. Ngiâ hơkâ vâi hmâ nong [ă kéa kơpôu, kéa kơpôu ki mê athế pro tâi kéa kơpôu, lôi tá xâk ga (klêi kơ’nâi vâi hiăng nong klêi hơkâ ki mê, vâi nếo kúa tah lôi xâk gá), klêi mê, vâi xúa kơxái ki vâ kât kriăm a hơkâ.

Hơkâ ki mê rế kân cho vâ mơhno tối rơpo\ng ki mê rế kro mơdro\ng. Ti xê to tiah mê, hơkâ ối cho tơmeăm khoăng ki t^ng, cho tơmeăm khoăng ki vâ tơdjêp [ă khu xeăng.

Hơkâ châ ngăn cho tơmeăm khoăng ki t^ng dêi mơngế Rơđế

Pôa Khuen, mơngế ki mơjiâng pro hơkâ a [uôn Ea Na, tơring Krông Ana, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, tơdroăng ki tơviah kố châ mơhno tối tung tơdroăng ki pro hơkâ [ă tơdroăng rak vế, vâ tôu hơkâ. Xua ti mê, túa ki rơkâu xối vâ pro hơkâ kố châ hnê mơhno [ă hên túa ki le\m tro, mơhno tối khôi túa, vêa vong, tơdroăng rơkâu xối xeăng.

‘’Drêng lăm kếo ko loăng vâ pro hơkâ mê vâi athế rơkâu xối xeăng loăng, rơkâu xối xeăng cho vâ loăng ôh tá tro tơhneăng, mơjiâng pro thăm rế le\m tro hên tâ. Hdrối vâ tơdah xo hơkâ xuân pro tiah mê. Vâi rơkâu xối [ă chu, kơpôu, rơkâu kơpôu, la ôh tá rơkâu [ă ro, thăm nếo drêng ko kếo loăng vâ pro hơkâ [ă tơdah xo hơkâ vâ to a hngêi trá xo\n. Loăng ki vâ pro hơkâ mê cho loăng kía, xo\n, le\m, ki xâ ga athế xo\n, vâi rah xo loăng ki le\m tơtro vâ djâ vêh a hngêi. Kéa dêi kơpôu vâ pro hơkâ, tí xê to kéa kơpôu đâi, lơ kéa kơpôu kăn, tâng pro to môi túa kéa kô ôh tá ai tơdroăng pon mơhúa. Kéa kơpôu đâi pro pá ro\ng hơkâ, lơ kéa kơpôu kăn vâi pro pá ngiâ drêng ai tơdroăng xối mơd^ng, tơdroăng t^ng dêi rơpo\ng hngêi, pơlê cheăm tiah mê nếo ai tơdroăng pon mơhúa ing khu xeăng pơtroh ăm’’.

Hơkâ ki mê vâi pro ki vâ iâ hlái ai 15 hâi. Vâ hơkâ i krá kâk, drêng loăng hiăng khăng mê nếo chiâng tôu hơkâ. Vâi pro hơkâ mê hmâ pro tung hnôu, ôh tá khoh pro tung kong. Drêng mơjiâng pro hơkâ ôh tá ăm vâi hdrêng prôk luâ. Tung mâu hâi pro hơkâ mê, vâi kơdrâi ôh tá khoh pêi báu. Kơdrâi dêi ngế pro hơkâ mê ôh tá khoh râng kơtum, kơto\n ching lê báu, phái. Xua tiô tơdroăng hmâ loi dêi mơngế Rơđế tối, tung pơla pro hơkâ mê, tâng lơ ai ngế kơdrâi ki ching lê báu, phái mê hơkâ kô tro kơmuâ kâ, hơkâ kô ôh tá tơvó le\m. Pôa Khuen tối, hdrối vâ tơdah xo hơkâ to tung hngêi trá xo\n mê, vâi kô hlu\m tơdu\t, cho kái kơpôu, to\n chêng tơgôu koăng, klêi mê, rơkâu xối ăm hơkâ, troh tah khu kiâ, klêi mê, vâi nếo rơkâu ivá ăm kăn rơpo\ng hngêi.

‘’Drêng pro rơkâu xối hơkâ vâi hmâ rơkâu [ă 1 to chu, 1 xiâm drôu vâ rơkâu xối ăm jâ pôa ki hiăng hlâ, 1 to kơpôu, 5 xiâm drôu ăm pơlê pơla. Xua mê, rơxông vâi krâ roh nah, mơngế Rơđế hmâ tối 5 xiâm drôu 1 to kơpôu. Drêng rơkâu, vâi rơkâu pâ khu xeăng kring vế, rak ngăn kơpôu. Krếo khe\n inâi xeăng ngo, xeăng têa kroăng, xeăng loăng trâi, loăng hrá, xeăng mơjiâng kong ngo. Mâu khu xeăng hiăng kum pro klêi hơkâ. Xối 1 to chu ăm hơkâ, krếo thế mâu khu xeăng, jâ pôa roh nah troh tơku\m a tíu rơkâu xối mê, xua hiăng mơjiâng pro klêi hơkâ. Drêng rơkâu athế krếo mâu khu xeăng tung kong kế, ngo ngối hdrối, klêi mê, nếo krếo nôu pâ, jâ pôa, pơtối mê, rơkâu xối mâu khu xeăng kơno têa, xeăng rak ngăn pơlê cheăm, hngêi trăng, rêm tơmeăm khoăng tung hngêi’’.

Hơkâ châ tôu tơdrêng [ă khu chêng koăng tung rêm roh xah ôm hêi, tơdroăng rơkâu xối xeăng, la vâi krâ hmâ ‘măn hơkâ lôi môi tíu (a tăng kpan lơ pá ngiâ hngêi ki trá xo\n lơ plông ki po mơd^ng), ai hnoăng cheăng ki vâ pơtâng tối pơtê pơto lơ râng rơ-rêk hrá lơ re\ng dêi idrâp to\n chêng tơgôu koăng. Pôa Khuen tối ăm ‘nâi: Tung hngêi trá xo\n mê, hơkâ châ ‘măn a tăng kpan, ối a tơdế veăng koi [ă veăng ăm tơmối pơtê ối, hơkâ ga ối cho hnoăng cheăng rak vế roh koi kơmăng, ai tơdroăng ki tơniăn le\m, [ă mơnhên tơdroăng khéa hơ’nêng, hơniâp ro dêi mâu ngế tung rơpo\ng hngêi. Xua ti mê, tơdroăng ki rak vế hơkâ tơkéa vâ tối cho vâ rak vế tơdroăng ki pon mơhúa, tơniăn le\m tung rơpo\ng hngêi.

‘’Vâi hmâ ‘măn hơkâ a kơpêng tăng kpan tung hngêi xo\n, péa mâ hâi lu dêi hngêi xo\n. Hdrối nah, rơpo\ng ki lâi ai hơkâ châ hơ’muăn tối cho rơpo\ng ki kro mơdrong. Hiăng ai chêng, mê mâu vó drôu, kơpôu ro hiăng ai, la tá hâi ai hơkâ tơkéa rơpo\ng ki mê ối kơtiê. Laga, ai tá hơkâ ki châ ‘măn a tăng kpan cho rơpo\ng ki hiăng kro mơdro\ng’’.

Hơkâ dêi mơngế Rơđế châ ngăn cho tơmeăm khoăng ki kơnía ó khât; bu hlo ai a mâu rơpo\ng ki kro mơdro\ng, châ ai tăng kpan [ă khu chêng koăng mê nếo ai hơkâ. Hơkâ ga kơnâ tơ’mô [ă hên kơpôu ro [ă chiâng vâ hơ’leh châ hên mâu kơtâ chêng, koăng, vó ki kơnâ. Nôkố, pói rơhêng vâ châ pro hơkâ mê cho tơdroăng ki pá puât khât, xua loăng ki kân tung kong nôkô hiăng ôh pá ai xếo, luâ tâ mê nếo, túa ki vâ rơkâu xối xuân pá puât [ă mơhrê hên liăn ngân, mơ’nhê hên kế tơmeăm. Mâu vâi krâ ki chiâng pro hơkâ mê ối iâ. Maluâ ti mê, tung mâu pơlê cheăm dêi mơngế Rơđế, hơkâ ki pro [ă kéa kơpôu xuân ối châ rak vế tơdrêng [ă mâu túa rơkâu xối tiô khôi hmâ dêi kuăn ngo tơná ki hiăng ai sap ing rơxông vâi krâ mê hía nah.

H’Zawut chêh

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng